From Wikipedia, the free encyclopedia
Gepardoa (Acinonyx jubatus) felidoen familiako ugaztuna da, guztietan azkarrena. Bizilekua Afrikan du, baina ehiza dela eta, gero eta urriagoak dira.
| Gepardo | |
|---|---|
 | |
| Iraute egoera | |
 Kaltebera (IUCN 3.1) | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Klasea | Mammalia |
| Ordena | Carnivora |
| Familia | Felidae |
| Generoa | Acinonyx |
| Espeziea | Acinonyx jubatus Schreber, 1775 |
| Banaketa mapa | |
 | |
| Datu orokorrak | |
| Ernaldia | 92 egun |
| Kolorea | beltz eta hori |
| Masa | 275 g arra: 40,2 kg emea: 35 kg |
| Haginkadaren indarra | 119 |
| Kumaldiaren tamaina | 2,1 |
| Eguneko zikloa | eguneko |
| Genomaren kokapena | dnazoo.org… |
Izena latinezko gattus pardus hitzetatik dator, katua eta leopardoa. Gepardoa, puma, lehoinabarra, karakalak eta katu urreztatuak familia berekoak ziren baina gepardoa duela 4 edo 5 miloi urte banandu zen.
Animalia horien bizilekua txikituz joan da urteetan zehar. Amerikako iparraldean, haren oinatzak aurkitu dira eta Txina, Europa eta Indian, gepardo erraldoi baten hezurrak aurkitu dituzten arren, egun Afrikan bakarrik bizi da.
Gepardoak ez du gauez ehizatzen, egunez baizik (ikusmena bere zentzumenik garatuena izanik). Haren ehiztaldiak oso luzeak izaten dira, lehenengo harri edo mendate txiki batean igota beraien ehiza ikustatzen dute momentua heldu dela erabaki arte. Orduan, pixkanaka-pixkanaka hurbildu eta bat-batean korrika hasten dira ehizaren atzetik, 100 km/h baino handiagoko abiaduraz. Gazelak dira haren harrapakinik gogokoena. Egia esan, esan genezake gazela bizkorrak harrapatzeko edo ehizatzeko jaioa eta sortua dela morfologiaren eta doaien aldetik. Alegia, gepardoa da gazela espezie arinenak harrapatzeko gai den harrapari bakarra eta elikaduraren oinarri nagusia osatzen dute belarjale horiek. Haiez gain, ñu gazteak eta zebra-kumeak ere ehizatzen ditu noizbehinka. Harrapakina harrapatu bezain laster abiadura bizian jaten dute, beste harrapari indartsuagoek lapurtu aurretik.
Gepardoak puntu beltzez osatutako azal eta ile horia du, lehoinabarren antzera, nahiz eta azken horiek orban zabalak eta handiagoak izan. Animalia argala da (felidorik argalena da), oso luzea da proportzioz eta hankaluze zein isatsluzea. Abiadurarako eginda dago: proportzioz, bihotzik handiena daukan katua da, baita sudur eta birika handienak dauzkana ere. Horrez gain, oso bizkarrezur luze eta malgua du. Hori dena abiadura bizian dabilen korrikalari aparta izateko moldaketa edo bilakaera ebolutiboa da. Beste felidoek ez bezala, gepardoak erpe sasibarneragarriak ditu, hots, ez dira guztiz barneragarriak eta, beraz, erpeen zati handi bat uneoro kanpoan daukate. Horrek korrikarako trakzio handiagoa sorrarazten dio.
Gepardoa lurzoruko animaliarik bizkorrena da, soilik hegazti azkarrenek gaindi dezakete haren abiadura punta. Kalkulatu den gepardorik azkarrenak 115 km/h-ko abiadura lortu zuen, nahiz eta animalion batez bestekoa 98-108 km/h izan. Hiru segundoan 0-tik 100 km/h-ra pasa daitezke eta korrika bizian doazenean, 7 metroko urrats luzeak ematen dituzte, ia-ia lurra ukitu gabe.
74-90 cm-ko altuera du sorbaldaraino; isatsa kontuan hartuta, inoiz 250 cm-ko luzera gainditzen du. Pisua 35-65 kg bitartekoa da, oro har, gehienak 50 kg-ra heltzen ez diren arren (arren batez besteko pisua 45 kg da; emeena, pixka bat txikiagoa).
Normalean, gepardoak animalia bakartiak dira, hau da, ez dira taldeetan ibiltzen, baina denbora epe labur batez amak gaitzetsitako kumeak elkarrekin bizi izaten dira. Aurrerago, emeak taldetik joaten hasten dira libre dagoen lurralde batera, haien amak bezala bizitzeko. Ar gazteak, berriz, elkarrekin segitzen dute talde txikiak sortuz: haietako bakoitzean ar agintari bat dago eta beste guztiak haren menpekoak dira.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
