From Wikipedia, the free encyclopedia
Fluxu genetikoa edo gene-fluxua mekanismo ebolutibo bat da, garrantzitsua populazioen artean aniztasun genetikoa transferitzeko. Fluxu genetikoaren bidez alelo berriak populazioan sartzen dira hautespen naturalaren ondorioz, maiztasun alelikoak aldatuz.[1] Modu honetan, populazioen arteko dibergentzia ahuldu (hau da, taldeen arteko desberdintasuna murriztu), populazio barneko aldakortasuna emendatu eta moldaera lokala saihestu daiteke.[2]
Hori deta eta, pentsatu izan da fluxu genetikoak espeziazioa murrizten duela eta hedapena prebenitzen duela, desberdintzera eta egokitzera eramango luketen bariazio genetikoan desberdintasunak garatzea eragotziz.[3] Hala ere, gene-fluxurik ez badago, endogamia handitu egin daiteke, adibidez, uharte-populazio askok isolamendu geografikoaren eta biztanleria-tamaina txikien ondorioz fluxu genetiko-tasa txikia dute eta arrisku handiagoa dute desagertzeko.[4]
Fluxu genetikoa garrantzitsua izan daiteke espezieak kontserbatzeko. Populazio bat zatikatua badago, hau da, azpipopulazio txikiagotan zatituta badago, azpipopulazioen arteko fluxu genetikoa murriztu egin daiteke. Horrek dibertsitate genetikoa murriztea eta desagertzeko arrisku handiagoa ekar dezake. Hala ere, zenbait faktorek eragina dute populazioen arteko fluxu genetikoaren tasan. Kontuan izan behar da bi populazioen arteko transferentzia-tasa geroz eta handiagoa bada, orduan eta azkarrago berdindunko direla bi populazioen maiztasun alelikoak. Baina gene-fluxu txikia espero da distantzia handiko populazioen artean, mugigarriak ez diren populazioen artean, habitat zatikatuetan, populazio lurraldekoien artean eta egokitzapen (edo moldapen) sendoa duten populazioen artean.[5]
Fluxu genetikoaren oztopoak espezie bereko populazioen arteko gene-mugimendua eragozten edo mugatzen duten faktoreak dira. Oztopo edo hesi motak hurrengoak izan daitezke: hesi geografikoak (ozenoak, ibaiak, mendiak, glaziarrak, distantzia eta habitat zatitua), ekologikoak (txoko ekologiko desberdina, gaitasun interespezifikoa eta harraparitza), biologikoak (ugalketa isolamendua edo endogamia) edo artifizialak (errepideak, kanalak, hormak, kutsadura eta gehiegizko ustiapena). Esan dezakegu, fluxu genetikoaren oztopoak beraz, espeziazio alopatriko eta sinpatrikoa eragiten duten faktoreak direla.
Espeziazio alopatrikoa edo espeziazio geografikoa espezie bateko populazio bat populazio nagusitik geografikoki isolatuta geratzen denean gertatzen den espeziazio modu bat da.[8] Oztopo geografikoak gene-fluxua oztopatzen du hurrengo prozesuaren bidez:
Espeziazio sinpatrikoa populazioak bereizten dituen hesi geografikorik gabe gertatzen den espeziazio mota bat da. Arbaso beretik sortutako espezieak maila berean sortzen direnean ugaltze-hesi baten ondorioz gene-fluxu oztopatzen du[9], zehazki, hurrengo prozesuaren bidez:
Dibertsitate genetikoa gutxitzea eta desagertzeko arrisku handia dagoen eremuetan, garrantzitsua da fluxu genetikoa emendatzeko estrategiak martxan jartzea. Adibidez, Eusko Jaurlaritzak izokin atlantikoa kudeatzeko plan bat ezarri du, fluxu genetikoa emendatzeko neurriak biltzen dituena, hala nola, ibaietako oztopoak kentzea, izokin gazteak birpopulatzea eta arrainentzako pasabideak sortzea.
Populazio batetik beste batera gertatzen da, baina aurkako norabidean ez da antzeko fluxurik ematen, hau da, populazio batek gene-iturri gisa jarduten du bestearentzat. Eredu hau gertatzea ohikoa da populazio handi eta egonkor (iturria) eta populazio txiki eta isolatuen (hustubidea) artean. Adibidez, kontinentetik irlara edo eremu menditsu batetik lautada batean doan ibaiaren kasuan gertatzen den gene-fluxua.
Eredu honetan, fluxu genetikoa bi populazioen artean gertatzen da, hau da, bi populazioek geneak trukatzen dituzte. Eredu hau ohikoagoa da elkarren artean lotura duten populazioetan, adibidez, alboko basoetan bizi diren espezieen artean.
Espezieen arteko gene-fluxua hainbat mekanismoren bidez gerta daiteke. Hurrengo mekanismoak dira ohikoenak:
Geneen transferentzia horizontala organismoen arteko gene-transferentzia da, ohiko ugalketa ez den beste era batera egiten dena. Geneak bakterioen artean eta bakterio eta beste organismoen artean, baita birusen eta beste organismo batzuen artean transdukzio (material genetikoa zelula ostalarian txertatzea, bakteriofago baten bidez), transformazio (material genetikoa bere inguruko zelula batek zuzean hartzea) eta konjugazioaren (material genetikoa transferitzea kontaktu zuzenean dauden bi bakterio-zelulen artean, plasmidoen bidez) bitartez trukatzen dira.[10] Sekuentzien arteko konparazioek gene askoren transferentzia horizontal berria iradokitzen dute espezie desberdinen artean eremu filogenetikoen mugetatik haratago. Beraz, espezie baten historia filogenetikoa ezin da modu zehatzean zehaztu soilik banakako geneetan oinarrituz.
Kasu batzuetan, arbaso amankomuna duten bi espezie ugaltzen direnean (adibidez, banandu zituzten oztopoa desagertzen delako) espezieek geneak eta ezaugarriak hibridatu eta trukatu ditzakete.[11] Bi espezie desberdinetako indibiduoen artean ugaldu eta ondorengo hibrido bideragarria eta emankorra lortzen bada, aukera ematen du espezieen arteko gene-fluxu gertatzeko. Hibridazio diferentziala gertatzen da, halaber, ezaugarri batzuk eta DNA beste batzuk baino errazago trukatzen direlako, eta hori presio selektiboaren edo horiek ez izatearen ondorio da. Sartutako espezieak jatorrizko espezieak ordezten hasten direnean, jatorrizko espezieak mehatxupean ikusten dira eta biodibertsitatea murriztu egiten da. Hori dela eta, fenomeno hori negatiboa da, dibertsitate genetikoa aregaotzen duen fluxu genetikoko kasu positibo baten ordez.[12] Garrantzitsua da aipatzea hibridioak ez direla inoiz gurasoen belaunaldi bezain "egokiak", kontserbazio-genetikaren azken helburua espezie baten osotasun genetikoa mantentzea eta biodibertsitatea zaintzea baita.[13]
Ingeniaritza genetikoaren bidez espezie baten geneak modu artifizialean transferi daitezke beste espezie batera laborategi batean, hau da, berez hibridatu ezin diren espezieen artean geneak transferi daitezke. Gainera, ingeniaritza genetikoari esker, espezie baten pool genetikoa modu gidatuan alda daiteke. Adibidez, ingeniaritza genetikoa erabil daiteke bakterioen geneak landareetara transferitzea herbizidekiko erresistentzia lortzeko, giza geneak animaliei transferitzea proteina terapeutikoak sortzeko, gizakien gaixotasun genetikoak edizio genetikoaren bidez zuzentzeko eta laboreetako elikagaien ekoizpena hobetzeko geneak aldatzeko.
Giza populazioan etengabeko gene-fluxuak gertatu dira eboluzioan zehar. Giza populazio modernoa Afrikatik kanpoko Homo erectusaren erradiazioaren emaitza da. Erradiazioaren ondoren, azpipopulazio bakoitza tokiko bereizketara moldatzen joan zen hautespen naturalaren bidez, baina populazioen arteko gene-fluxuak gertatzen jarraitu zuten, espezie desberdinak sortzen ziren arte. Hala ere, Europan Homo sapiens espeziea Neandertalekin gurutzatu zen, eta horrek gene-fluxua eragin zuen populazio horien artean, eta gaur egun ere, gene-fluxu horrek Europako populazioan eragina du.[14]
Askotan gene fluxua eta migrazioa sinonimotzat hartzen dira, baina ez da horrela erabili behar. Gene fluxua pool geniko desberdinen arteko aleloen transferentziari dagokio eta migrazioa populazio batetik beste baterako indibiduoen mugimendu iraunkor edo epe luzerako bati dagokio. Hau da, pertsona batek migratu dezake, alelorik transferitu gabe (adibidez, bidai batean) edo aleloak transferitu, baina migraziorik eman gabe (adibidez, gerra batean).
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.