Esprontzeda
Nafarroa Garaiko udalerria From Wikipedia, the free encyclopedia
Esprontzeda[4] ([es̺pronts̻eða]) Nafarroako udalerria da. Lizarrako merindadeko herri honek 119 biztanle zituen 2014. urteko erroldaren arabera. Nafarroako hiriburutik 75 kilometrora dago.
| Esprontzeda | |||
|---|---|---|---|
| Nafarroa Garaia, Euskal Herria | |||
 | |||
| |||
 | |||
| Kokapena | |||
| Herrialdea | Euskal Herria | ||
| Lurraldea | Nafarroa Garaia | ||
| Merindadea | Lizarra | ||
| Eskualdea | Vianaldea | ||
| Administrazioa | |||
| Estatua | Espainia | ||
| Erkidegoa | Nafarroa | ||
| Izen ofiziala | Espronceda | ||
| Alkatea | Lizhet Jhoana Cerpa Paredes (Agrupacion Independiente de Espronceda) | ||
| Posta kodea | 31228 | ||
| INE kodea | 31096 | ||
| Herritarra | esprontzedar | ||
| Geografia | |||
| Koordenatuak | 42°35′53″N 2°18′09″W | ||
| Azalera | 9 km² | ||
| Garaiera | 537 metro | ||
| Distantzia | 75 km (Iruñetik) | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 108 (2024: 0) | ||
| Dentsitatea | 12 bizt/km² | ||
| Zahartzea[1] | % 28,62 | ||
| Ugalkortasuna[1] | ‰ 0 | ||
| Ekonomia | |||
| Jarduera[1] | % 0 (2011) | ||
| Desberdintasuna[1] | % 0 (2011) | ||
| Langabezia[1] | % 4,78 (2013) | ||
| Euskara | |||
| Euskaldunak[2] | % 8.8 + % 13.6 hartzaile (2021) | ||
| Kaleko erabilera [3] | % | ||
| Datu gehigarriak | |||
| Webgunea | http://www.espronceda.org | ||
Geografia
Inguru naturala eta kokapena
Herria, Nafarroa mendebaldean kokatzen da, Arabako mugatik gertu. NA-7200 errepidean dago, Santsoleko norabidean.
Esprontzedak Torralba del Rio eta Mirafuentesekin egiten du muga iparraldean, Desojorekin ekialdean, Torralba del Rio eta Bargotarekin mendebaldean, eta Armañantzasekin hegoaldean.
Klima eta landaredia
Esprontzedako klima, mediterraniar kontinentala da, urteko batez besteko balioak honakoak dira: 11 graduko tenperatura, eta 600-1.000mm bitarteko prezipitazioak. Urteroko egun euritsuak 80 inguru dira herrigunean, eta 100 edo gehiago udalerriaren iparraldeko gune menditsuenean.
Nekazaria eta gizakiaren eragina dela eta, jatorrizko landaredia bost hektarea arte, eta birlandatutako pinuetara mugatzen da. Zuhaitz hauek, olibondo eta bestelako laboreak dauden lurren artean hazten dira.
Historia
Esprontzedako udalaren mugetan Pedrigosako historiaurreko aztarnategia dago. Jaurerria duela mende askotatik, 1323an herritarrek Morentingo Gonzalo Martinezi jaurerria erosi zioten, eta Nafarroako Carlos I.a erregeak Vianako forua eman zien esprontzedatarrei.
1847an herriak eskola zeukan. Maisua, sakristaua eta udaletxeko idazkaria zen aldi berean. 1833 eta 1839 urteetako Gerra Karlistan udalerrian zegoen mendi bakarra goldatu zen. XX. mendean uruna egiteko errota zegoen herrian.
Maximo Ruiz de Gaona zientzialari ospetsua bertan jaio zen 1902an.
Demografia
| Esprontzedako biztanleria |
|---|
 |
| Datu-iturria: www.ine.es |
2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko hiru etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %2,38a (Nafarroako batezbestekoaren azpitik).
Politika
Sakontzeko, irakurri: «Hauteskundeak Esprontzedan»
Udaletxea
Esprontzedako udaletxeko idazkaria Torres del Rio eta Azueloko idazkari ere bada.
- HELBIDEA: Picota Kalea, 2
2023-2027 legegintzaldia
Alkateak
Hauek izan dira Esprontzedako azken alkateak:
| Alkatea | Agintaldi hasiera | Agintaldi amaiera | Alderdia[5] | |
| Jose Javier Ruiz de Villalba Diaz de Cerio[5] | 1979 | 1983 | Nafarroako Alderdi Sozialista | |
| Luis Maria Rodriguez Pinillos[5] | 1983 | 1987 | Agrupacion Electoral Virgen del Campo de Espronceda | |
| Jesus Larumbe Fernandez[5] | 1987 | 1991 | Nafarroako Alderdi Sozialista | |
| Jose Javier Ruiz de Villalba Diaz de Lerio[5] | 1991 | 1995 | Nafar Herriaren Batasuna | |
| Jose Javier Ruiz de Villalba Diaz de Lerio[5] | 1995 | 1999 | Nafar Herriaren Batasuna | |
| Jose Luis Fernandez Irisarri[5][6] | 1999 | 2003 | Agrupacion Independiente | |
| Jose Luis Fernandez Irisarri[5][6] | 2003 | 2007 | Agrupacion Independiente de Espronceda | |
| Jose Luis Fernandez Irisarri[5][6][7] | 2008 a | 2009 b | Kudeaketa batzordea | |
| Laura Marquinez Corres[6][7] | 2009 | 2011 | Kudeaketa batzordea | |
| Angel Maria Fernandez Azpilicueta[5] | 2011 | 2015 | Agrupacion Independiente San Vicente | |
| Angel Maria Fernandez Azpilicueta[5][8] | 2015 | 2019 | Nafarroako Alderdi Sozialista | |
| Lizhet Jhoana Cerpa Paredes[5][9][10] | 2019 | 2023 | Agrupacion Independiente de Espronceda | |
| Lizhet Jhoana Cerpa Paredes[11][12] | 2023 | Jardunean | Agrupacion Independiente de Espronceda | |
a 2007an ezin izan zen Kudeaketa batzorde bat antolatu.
b 2009ko irailean Jose Luis Fernandez Irisarri alkateak dimisioa aurkeztu zuen.
Jaiak eta ospakizunak
- Herriko jaiak San Miguelen omenez ospatzen dira irailaren 29tik irailaren 26ra.
- Mendekoste egunean, herritarrak Kodesko Ama Birjinaren santutegira joten dira erromerian.
- San Isidro egunean, maiatzaren 15ean, prozesioa antolatzen da herritik, inguruko laborantza lurretara. Abadeak, lurrak bedeinkatu eta herrira bueltatzen dira. San Roke eta San Miguel egunetan ere prozesioak antolatzen dira.
Euskara
Nafarroako gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera Esprontzeda eremu ez-euskalduneko udalerria da, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania da. 2001eko erroldaren arabera, herritarren %1,22k zekien euskaraz hitz egiten.
Zerbitzuak
Esprontzeda "Jurramendi Mankomunitateko" kidea da.
Ondasun nabarmenak
San Bizente Martiriaren eliza, XVI. mendearen bigarren erdian eraikia. Elizak nabe bakarra dauka, poligono itxurako aurrealdea, eta ganga estaldura. Parrokiako dorrea XVII. mendean egin zuten. Landako Ama Birjinaren baseliza bestalde, herriaren kanpoaldean dago.
Eraikuntza zibilari dagokionez, Azedotarren jauregia nabarmentzen da, XVII. mendean harlanduz eginiko eraikina.
Esprontzedar ospetsuak
- Juan Cruz Ruiz de Cabañas (1752-1824), Guadalajarako apezpikua[13].
- Maximo Ruiz de Gaona (1902-1971), apaiza eta paleontologoa[14].
Erreferentziak
Ikus, gainera
Kanpo estekak
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.