Baia (ibaia)

Baia^[1] Arabaren mendebaldeko herena iparraldetik hegoalderaino zeharkatzen duen 60 kilometroko ibaia da. Lurraldearen trantsizio-izaera, Atlantikoko eta Mediterraneoko eskualde biogeografikoen artekoa, zeharkatzen dituen paisaietan nabari da: hala, iparraldean sega-belardiak eta basoak dira nagusi; eta hegoaldean, berriz, zereal, erremolatxa eta patata soroak.

Artikulu hau Arabako ibaiari buruzkoa da; fruitua gaitzat duena beste hau da: «Baia»

Baia
Datu orokorrak
Mota	ibai
Luzera	35 km
Azalera	344 km²
Geografia
Koordenatuak	42°40′31″N 2°55′45″W
Herrialdea	Euskal Herria
Probintzia	Araba
Hidrografia
Arro hidrografikoa	Ebroren arro hidrografikoa
Iturburua	Gorbeia
Bokalea ()	Ebro

Etimologia

Baia izena euskarazko «ibai(a)» hitzetik etorri bide da,^{[erreferentzia behar]} gazteleraren eraginez itxuraldatua; azken finean, tautotoponimoa da.

Ibilbidea

Baia Gorbeiako mendigunean jaiotzen da eta Miranda Ebron (Burgos) egiten du bat Ebrorekin. Zuia, Urkabustaiz, Kuartango, Erriberagoiti eta Erriberabeitiko haranak zeharkatzen ditu, igarobide estuetan zehar —hala nola Andan eta Hereñan— bide eginez. Igarobide estu horietatik guztietatik aipagarriena Tetxako haitzartea da, Arkamu eta Badaia mendilerroen arteko ebaki ikusgarria.

Emariak infiltrazioak izaten ditu, material karstikoen eraginez; ondorioz, uda partean Baiak hondo arrokatsua agerian izaten du bere ibilguaren hainbat zatitan.

Ibilguak fisionomia eta egitura naturala gordetzen ditu, eta jatorri artifizialeko interbentzio edo zuzenketa gutxi daude. Erribera-basoak, batez ere haltzadiz —Atlantikoko haritz eta lizarrekin eta Mediterraneoko makal eta sahatsekin lagunduta— osatuak, ugari dira bere ibilguan zehar.