From Wikipedia, the free encyclopedia
Abu l-Mudhaffar Muhammad Muhyi l-Din Awrangzib Alamgir Badxah i-Ghazi, ezagunagoa Aurangzeb (persieraz اورنگزیب, "tronuaren apaingarri") izen laburrarekin (1618 - 1707) 49 urtez ia indiar kontinente osoa gobernatu zuen mogol enperadorea izan zena, dinastia horretan seigarrena, tronu-izen gisa Alamgir (persieraz: "munduaren menderatzaile") izena erabili zuelarik.[1] Inperio horren azken agintari efikaztzat jotzen da historia askotan, ondoren India dekadentzian sartu zelakoan.
| Aurangzeb | |||
|---|---|---|---|
 | |||
1658ko uztailaren 31 - 1707ko martxoaren 3a ← Shah Jahan - Azam Shah (en)  → | |||
| Bizitza | |||
| Jaiotza | Panchmahal barrutia, 1618ko azaroaren 3a | ||
| Lehen hizkuntza | persiera | ||
| Heriotza | Ahilyanagar (en) , 1707ko martxoaren 3a (88 urte) | ||
| Hobiratze lekua | Tomb of Aurangzeb (en) | ||
| Familia | |||
| Aita | Shah Jahan | ||
| Ama | Mumtaz Mahal | ||
| Ezkontidea(k) | Dilras Banu Begum Aurangabadi Mahal (en) Nawab Bai (en) Udaipuri Mahal (en) | ||
| Seme-alabak | ikusi
| ||
| Haurrideak | ikusi
| ||
| Leinua | Mughal dynasty (en) | ||
| Hezkuntza | |||
| Hizkuntzak | persiera arabiera Txagatai hizkuntza Hindustanera | ||
| Jarduerak | |||
| Jarduerak | monarka | ||
| Lantokia(k) | Mogol Inperioa | ||
| Sinesmenak eta ideologia | |||
| Erlijioa | islama | ||
Xaria legea eta ekonomia islamiarra Indiako azpikontinente osoan erabat ezarri zuen. Buruzagi militar efektiboa izan zen, eta haren gobernua goraipatu egin dute, nahiz eta Indiako historiako gobernari eztabaidagarrientzat ere deskribatu duten.[2] Hedatze nabarmena izan zuen inperioak bere agintaldian, hedadura handiena lortuz, Indiako azpikontinente ia osoa. Bere bizitzan zehar, hegoaldeko garaipenek 4 milioi kilometro koadrora zabaldu zuten Mogol Inperioa, eta 158 milioi bizilagun baino gehiago zeuden esparru horreta.[3][4] Bere erregealdian, Indiak Qing Txina gainditu zuen aberastasunean, eta munduko ekonomiarik handiena eta fabrikazio-ahalmen handiena bihurtu zen. Munduko Barne Produktu Gordinaren ia laurdena da India hartan sortzen zela kalkulatzen da, Mendebaldeko Europa osoa baino gehiago, eta haren parte handiena eta aberatsena, Bengalako Subah, proto-industralizazio egoera batean egon zen. Aurangzeb bere fede erlijiosoagatik ezaguna zuten; Koran osoa buruz ikasi zuen, hadithak ikasi eta Islamaren erritualak zorrotz bete. Ez zuen luxuzko bizitzarik, eta bere gastu pertsonalak eta meskita txikien eraikuntzak bere diru-sarrerek estaltzen zituzten, besteak beste, azalen josturak eta Koranaren kopia idatzien salerosketak.[5][6] Kaligrafia islamiko eta arabiarreko lanak ere babestu zituen.
Historialariek Aurangzeben bizitzaren eta erregealdiaren interpretazio ugari egin dituzte urteetan zehar, eta horrek oso ondare konplexua ekarri du. Kritikoek argudiatzen dute bere aurrekoen tolerantzia erlijiosoa ezabatu zuela, jizya zerga eta etika islamikoan oinarritutako beste politika batzuk sartu zituztela, Indiako tenplu hinduak bota zituztela, eta hainbat aurkari politiko hil zirela bere aginduz: Dara Shikoh anaia zaharrena, Sambhaji maratha erregea eta jokoaren Tegh Bahadur guru sikha.[7][8] Aurangzeb modu positiboagoan baloratzen dutenek diote tenpluen suntsiketa ez zela hainbestekoa izan izan dela, eta suntsituak baino tenplu gehiago eraiki zituela, haiek mantentzeagatik ordaindu zuela. Halaber hindu gehiago erabili zituela bere burokrazia inperialean bere aurrekoek baino, eta hinduen eta musulman xiiten aurkako intolerantzia borrokatu zuela.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
