Arriagaren monumentua
From Wikipedia, the free encyclopedia
Arriagaren monumentua[1] Bizkaiko Bilbo hiriburuan dagoen Juan Crisostomo Arriaga musikagilearen omenezko monumentu bat da. Casilda Iturrizar parkean dago, Bilboko Arte Eder Museoaren alboan. Francisco Durriok egin zuen.
| Arriagaren monumentua | |
|---|---|
 | |
| Jatorria | |
| Sortzailea(k) | Francisco Durrio |
| Sorrera-urtea | 1933 |
| Ezaugarriak | |
| Materiala(k) | brontzea |
| Kokapena | |
| Lekua | Casilda Iturrizar parkea |
| Herrialdea |  Euskal Herria |
| Probintzia |  Bizkaia |
| Herria | Bilbo |
| Koordenatuak | 43°16′N 2°56′W |
 | |
Sakontzeko, irakurri: «Juan Crisostomo Arriaga»
Juan Crisostomo Jacobo Antonio Arriaga Baltzola (Bilbo, Bizkaia, 1806ko urtarrilaren 27a - Paris, Frantzia, 1826ko urtarrilaren 16a) bizkaitar musikagilea izan zen. Arriaga antzokiak haren omenez du izena.
Sakontzeko, irakurri: «Francisco Durrio»
Francisco Durrio[2], jaiotzez Francisco José Juan Jorge Luis Durrieu Granier (Valladolid, Espainia, 1868ko maiatzaren 25a - Paris, Frantzia, 1940ko abuztuaren 30a) bilbotar eskultore eta zeramikagilea izan zen.
1905eko martxoan Bilboko Udalean Arriagaren omenezko monumentua altxatzeko mozioa aurrera atera zen, 1906ko urtarrilean haren jaiotzaren ehungarren urteurrena beteko baitzen. Lehiaketara hainbat artistaren proiektuak aurkeztu ziren, tartean Nemesio Mogrobejo, Quintín de Torre edota Higinio Basterrarenak zeuden. Halere, Francisco Durrioren proiektuak irabazi zuen.
1907ko urtarrilaren 13an kontratua sinatu zen, 1908ko urtarrilaren 27an amaitze aldera. Handik gutxira Durrio Paris hirira joan eta bertan bizitzen jarri zen. Proiektua agindutako denboraren barnean amaitzeko gai ez zela ikusirik, epe luzapena eskatu zuen, onartu egin ziotelarik. Data berria 1909ko abenduaren 31n ezarri zen.[3][4]
Atzerapen polemikak
Durriok data berri hura ere ez zuen errespetatu. Azkenean, 1911an oinarria eta irudia Parisen aurkeztu zituen. Orduko Bilboko Udala pazientzia galtzen hasia zen eta artistari presa sarrarazi zion. Bizkaitar hiriburuko hainbat artista ezagun Durrioren alde atera ziren: Aurelio Arteta, Quintín de Torre bera (proiektu hura gauzatzeko Durriorekin lehiatu zena), Antonio Gezala, Gustavo de Maeztu eta Ángel Larroquek elkarrekin batera Udalak artista ez gogaitzearen aldeko idazkia sinatu zuten.
Jada 1932an, eta Udalak monumentua amaitzeke zegoela ikusirik, Durrioren ikaslea izan zen Valentín Dueñasi hura amaitzearen ardura eman zion, betiere aurreko artistaren kontzeptu edo ikuspuntutik.[4][3]
Inaugurazioa
1933ko abuztuaren 12an, larunbatez, monumentua inauguratzeko asmoz Bilboko Orkestra Sinfonikoak hiriko Buenos Aires antzokian kontzertua eskaini zuen, eta Madrilgo Errepublikar Bandak ere bina emanaldi egin zituen, bata larunbata 12an, eta bestea igandea 13an.
Azkenik, abuztuaren 13an, igandez, Casilda Iturrizar parkearen Pargolako eremuan monumentua inauguratu zen. Ekitaldi hartan orduko Bilboko alkatea zen Ernesto Erkoreka, Francisco Durrio berezko egilea eta bere emaztea, bai eta egile materiala zen Valentín Dueñas egon ziren, beste artista eta hiritarrekin bat. Arratsaldez ospakizuna zezenketa batekin amaitu zen. Hurrengo ostiralean, 18an, Euskal Artisten Elkarteak Durrio Artxandako Chacolí Popular txakolindegian omendu zuen.
Lanak artearen musa den Melpomene biluzik irudikatzen du, Arriagaren heriotza goiztiarrari negar eginez. Bere bularrean lira bat eusten du, hartatik ura dariola. Oin puntetan altxatua, aurpegia gorantz begira duela. Monumentuaren oinarrian gogoetan dauden figura batzuk daude (haiei ere ura darie), bai eta pentagrama batean dauden hainbat txori ere.[4][3]
Irudiarekiko polemika
Sakontzeko, irakurri: «Melpomene (Bilbo)»
1948an La Gaceta del Norte egunkariak monumentuaren aurkako kanpainari ekion zion, larru gorritan zegoen musaren irudiak behe pasioak hauspotzen omen zituela eta. Azkenean Udalak amore eman, eta Melpomeneren irudia museoaren aldameneko biltegi batean gorde zuen.
Mezu argia eta erlijio- eta politika-irizpideetan oinarritua, estatua biluzik zegoela eta, esaten zutenez, “grina txikiak pizten zituen”. Ideia horrek oihartzun nahikoa izan zuen obra kentzeko edo ordezkatzeko. Joaquín de Zuazagoitia Bilboko alkateak, 1942 eta 1959 bitartean, presioaren ondoren, musa kendu zion bere idulkiari, eta Museoko sotoan gorde zen. Bere tokia hutsik utzi beharrean, Enrique Barrosi musa jantziaren kopia bat eskatu zion.
Enrique Barros artistari Durrioren irudia ordezkatzeko ardura eman zitzaion, horrek antzeko jarreran zegoen irudia gauzatu zuen, lira bat eusten, baina jantzita, hain zuzen ere, gaur egun Uribitarte kalea eta Uribitarte pasealekuaren artean dagoen Melpomeneren iturriko irudia dena.[5][4]
Hala ere, desberdintasun gehiago daudela ikusi ahal izan zen, jantziez gain; izan ere, lehen irudiak hainbesteko tentsioa eta sufrimendu-sentimendua adierazten zuen, eta bigarrenean, berriz, nabarmen ahulduta ikusten da, mugimendu, pose eta keinu sotil bati esker. Egoera hau 1975eko apirilaren 30era arte luzatu zen. Orduan jarri zen berriro Francisco Durrioren jatorrizko irudia idulkian, eta Enrique Barrosen lana Uribitarte pasealekuko beste iturri batera eraman zuten (Begoña, 2006)[6].
Azkenean, 1975eko udaberrian Udalak irudi biluzia jatorrizko lekura itzultzea erabaki zuen, oraingo honetan Barrosen irudi jantziari soto batean gordeta egoteko txanda iritsi zitzaiolarik.
1999an multzo osoaren zaharberritzeak monumentua Durriok egin zuen garaiko dotoreziaz berrager zedin ahalbideratu zuen, musaren liratik ura zeriola, musikagile ospetsuaren heriotzarengatik negar egindako malkoak bailiran.
Orain dela gutxi, Melpomeneren jantzitako irudia azken garaian Bilbo itsasadarreko eraldatutako ertzetan dagoen iturri baten erdian ezarri da, hain zuzen ere, Uribitarte pasealekuaren amaiera aldera.[5][4]
Obra aurkeztu ahal izateko, pieza hau osatzen duten ezaugarri estetiko eta sinbolikoak aztertuko dira. Arriagaren monumentuak idulki bat du, eta hori da, hasiera batean, obraren aldaketa historikoetan gehien errespetatu den zatia. Granitozko idulkia Valentín de Dueñas artistak Durrioren zati bat hartu zuen, eta aurrealdean hiru aurpegi adierazkor eta zurrun ditu; erdian dagoena, berriz, mastaba egiptoarra da.
Esan beharra dago, ezer baino lehen, nahiz eta artelana Juan Crisóstomori eskainia izan, xehetasunetan haren bizitza eta lanaren zenbait datu islatzen direla, baina haren irudia ez dela ilustratzen.
Idulkiaren alboetan, Arriagaren jaiotza (1806) eta heriotza (1826) urteak azaltzen dira. Behealdean frisoak ikusten dira, nota musikalak eta txoriak dituztenak, eta atzeko aldean eguzki giltza bat.
(Soto, 2013)[7] Arriagaren monumentua honela interpretatzen du: “sinbolista, egiptoar kutsu handiekin, eta Vienako Sezesioko modernista”.
Autore berak bere hipotesia aurkeztu du Durrioren joera artistiko horren jatorriari buruz; izan ere, Belgikako La Libre Esthétiquen eta nazioarteko erakusketetan (adibidez, Venezia 1905ean) parte hartu ondoren, beste lankide batzuen lanak ikusi zituen. Paul-Albert Bartholomé frantziarraren hildakoen monumentuaren antzekotasunak ikusten dira; Durrioren laguna zen La Libre Esthétique belga filmean, eta eragina izan zuen Bilboko Aureliano Valmesen monumentuan (1922), Quintín de Torreren obran edo Durrioren zuzeneko dizipulua.
Beste iturri batzuek diote monumentuan irudikatutako musa ez dela Melpomene, Euterpe baizik. Euterpe musikaren musa da, Olinpoko jainkoak entretenitzeagatik ezaguna. Geroago, tradizioak beste musekin bildu zuen, Helikon mendian, non jainkosak gurtzeko ohitura baitzegoen, edo Parnaso mendian, artista eta poetentzako leku garrantzitsua. Musa honek hainbat garaitako gurtza asko inspiratu zituen. Oro har, aulos bat eskuetan duela irudikatzen da (txirula bikoitza), nahiz eta Durrioren bertsio honetan haren musika-tresna lira bat den (Paniego, 2008)[6].
Juan de Eresaldek honela deskribatzen du lana Los esclavos felices (Bilbao, 1935) liburuan, 77-79 or:
"Artearen musak min-kexa bat aurkezten dio infinituari, Jenioa garaia baino lehen desagertu delako, eta bularra lirarekin jotzen du. Lira horretatik sortzen da Eternitatea, Esfinge Handiak ordezkatua, erlijioz hartzen duen negarra... Lira idulki edo basamentuaren frontearen behealdean dago, eta honek negarra itzultzen du. Begiak itxita ditu.' oinaze bizia gehiago kontzentratzeko eta eskuen bidez egiten dituen lokiak, hormatik sortzen direnak, meditazio lasaian. Oinarrizko irudi hori gizatiartu egiten da, eta, aldi berean, lerroen mugiezintasunak eta masa egonkorra izateak betierekoa sinbolizatzen dute”.[8]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
