Areto-futbol 36 x 18 metroko eremu angeluzuzenean, normalean estalpekoa, bosna jokalariz (atezaina eta 4 jokalari) osatutako bi talderen artean jokatzen den futbol-mota da[1].
Areto-futbol partida bat.
1980. hamarkadara arte, kirolak erregulazio bakarra izan zuen eta "futsal" izena hartu zuen. Araugilea FIFUSA izeneko elkartea izan zen, orain Asociacion Mundial de Futsal (AMF) izenekoa. Orduz geroztik, nazioarteko bi erakundek arautzen dute, AMFk eta FIFAk, zeinak arau eta eskumen ezberdinak ezarri dituzten, eta, horregatik, zenbait adituk diote bi kirol ezberdin direla. Bata, AMFk gaztelaniaz "futsal" edo "fútbol del salón" izendatutakoa, eta, bestea, FIFAk "fútbol sala" izendatutakoa[2][3][4].
1930an Juan Carlos Ceriani argentinarrak asmatu zuen futsala, Uruguaiko soin hezkuntzako irakasle zenak. Hasiera batean, "indoor soccer" deitu zion. Kirolak berehala irabazi zuen ospea, Uruguaik antolatu eta irabazitako 1930eko lehen Munduko Koparen grinagatik, eta berehala hedatu zen Hego Amerikan eta baita gainerako kontinenteetan ere.
Sorrera
1930ean Montevideon sortu zen kirol hau, Uruguaik antolatu eta irabazitako 1930eko lehen Munduko Koparen urtean. Gazteak futbolean asko aritzen ziren eta kantxa gutxi izaten zituzten praktikatzeko, beraz, kalean eta lursail txikiagoetan jolastera behartuta egoten ziren.
Montevideoko Gizonezko Gazte Kristauen Elkarteko (YMCA)Juan Carlos Ceriani irakaslea izan zen bere praktika areto itxietara eraman zuena. Futboleko arauak, eskubaloia, waterpolo eta saskibaloia bezalako beste kirol batzuetako arauekin konbinatuz, zelai txiki eta gogor batera egokitzea bururatu zitzaion. Saskibaloitik jokalari kopurua hartu zuen, talde bakoitzeko bost, eta 40 minutuko joko-denbora guztira; eskubaloitik, ateen tamaina, errebote eskaseko baloia eta zelaiaren neurriak; eta waterpolotik, atezainaren arauak. Hasiera batean, "Aretoko futbola" deitu zitzaion, eta sentsazioa sortu zuen Uruguaien; ondoren, Hego Amerika osora igaro zen, eta kontinente guztietan zabaldu zen[5].
Antolaketa
1965ean, Aretoko Hego Amerikako Futbol Konfederazioa sortu zen, kirol honen nazioarteko lehen erakundea. Urte horretan Hego Amerikako selekzioen lehen txapelketa ere ospatu zen.
1971n, Areto-Futbolaren Nazioarteko Federazioa (FIFUSA) sortu zen São Paulon. Erakunde horrek 1982an egin zituen kirolaren lehenengo zazpi mundialak. FIFUSA erakunde independente gisa mantendu zen 2002an desegin zen arte[6][7].
1985eko amaieran, FIFUSAren eta bere afiliatuen krisi ekonomikoaren aurrean, Brasil buru zuten zenbait herrialdek FIFAko presidente zen Joao Havelangeri eta bere idazkari nagusi Joseph Blatterri areto futbola FIFAren antolakuntzan sartzeko eskatzea erabaki zuten[8].
2000. urtean, barne arazoen eta FIFUSAren aurkako salaketen ondorioz federazio eta konfederazio askok utzi egin zuten. Ondoren, FIFArekin bateratzen saiatzeko alternatiba sortu zen, baina akordioak ez zuen aurrera egin. Azkenik, FIFArekin kirola bateratzeko akordiorik lortu ez zuten konfederazioek Areto-Futbolaren Munduko Elkartea (AMF) eratzea erabaki zuten 2002an, egoitza nagusia Asuncionen (Paraguai) jarrita[6].
FIFUSAk utzitako bideari jarraitu zion erakunde berriak, eta kontinenteko eta munduko txapelketekin jarraitu zuen; hasieran, zailtasunak izan zituen FIFArekin (eta oraindik mantentzen dira) zuen gerraren ondorioz. Gerrate hau kirolaren kontrolagatik gertatzen da eta AMFko jokalari eta langile asko FIFAra mugitu direlako. Hala ere, kirol eta zuzendaritza talentu berriak sortzea lortu du, herrialde gehienetan konfederazio kontinental eta nazional berriak sortuz areto-futbolaren ospea areagotu du. Are gehiago, Munduko Jokoen Nazioarteko Elkarteak (IWGA), Munduko Jokoen antolatzaileak, ofizialki aitortzen du AMF.
Areto-futbolaren arauak desberdinak dira AMF edo FIFAren arabera:[3]
Informazio gehiago Arauak, AMF ...
Arauak
AMF
FIFA
Baloiaren zirkunferentzia
58-60 cm
62-64 cm
Baloiaren pisua
450-470 gr
40-440 gr
Baloiaren presioa
9 Ibs
9 Ibs
Zelaiaren luzeera
30-40 m
38-42 m
Zelaiaren zabalera
16-20 m
18-22 m
Penalti bikoitza jautitzeko distzantzia
9 m-ko distantzia
10 m-ko distantzia
Aldaketak (jokoa geldituta dagoela)
Bai
Ez
Adaketak (arbitroaren abisua)
Bai
Ez
Jokalarien penalizazioen metaketa
Bai
Ez
Hesia
3 m
5 m
Alboko sakea
Eskuekin atera
Hankarekin atera
Korner
Eskuekin atera
Hankarekin atera
Txartel urdina
Bai
Ez
Itxi
Bost jokalariz osatutako bi talderen artean jokatzen da, eta taldeko lau jokalari eta atezain bat ditu. Aldaketak mugagabeak dira, eta aldatua izan den jokalari bat itzul daiteke zelaira jokatzera. Ez da beharrezkoa jokoa gelditzea aldaketa bat egiteko. Kanporaketengatik edo lesioengatik talde batek hiru jokalari baino gutxiago izango balitu, partida bertan behera geratuko litzateke.
araua: zelaiaren azalera laukizuzena izango da, eta luzera zabalera baino handiagoa izango du beti. Luzera: gutxienez 42 m, gehienez 60 m. Zabalera: gutxienez 15 m, gehienez 25 m.
araua: partida bi taldek jokatuko dute. Talde bakoitzak gehienez bost jokalari izango ditu kantxan, eta horietako bat atezaina izango da.
araua: baloia borobila izango da eta material egokia izan beharko du. Gutxienez 62 cm-ko zirkunferentzia izango du eta gehienez 64 cm-koa. 400 g-tik gorako pisua izango du eta 440 g-tik beherakoa. Partidaren hasieran 0,4-0,6 atmosferaren pareko presioa izango du.
araua: jokalariek ez dute ekipamendurik erabiliko eta ez dute beraientzat arriskutsua den objekturik eramango (edozein motatako bitxiak barne).
araua: jokalari baten oinarrizko ekipamendua izango dira kamiseta bat, galtzamotzak, zango-babesak eta oinetakoak.
araua: bizkarrean 1etik 15era bitarteko zenbakiak dituzten kamisetak erabiliko dira nahitaez.
araua: partida bakoitza arbitro batek kontrolatuko du, eta hark izango du joko-arauak betearazteko erabateko agintea.
araua: bigarren arbitro bat izendatuko da. Lehenengo arbitroaren kontrako aldean jarriko da eta txilibitua izango du.
araua: kronometratzaile bat eta hirugarren arbitro bat izendatuko dira. Hauek joko zelaiaren kanpoan egongo dira, zelai-erdiaren parean eta aldaketak egiteko eremuaren alde berean.
araua: partidak 20 minutuko bi denbora izango ditu.
araua: taldeek denbora bakoitzean minutu bateko hutsartea eskatzeko aukera izango dute.
araua: txanpon bat jaurtiko da eta zozketa irabazten duen taldeak erabakiko du zein norabidetan erasoko duen partidaren lehen zatian.
araua: bigarren zatian, taldeek zelai erdia aldatuko dute eta kontrako norabidean eraso egingo dute.
araua: hasierako sakean gola sartu ahalko da.
araua: arau-hauste bat egonez gero, zeharkako jaurtiketa libre bat emango zaio kontrako taldeari, eta hura arau-haustea egin den lekutik jaurtiko da. Hala ere, falta hori aurkako taldearen penalti-area barruan egiten bada, zeharkako jaurtiketa librea penalti zonatik egin beharko da, arau-haustea egin den lekutik gertuen dagoen puntuan.
araua: baloia jokoz kanpo egongo da baldin eta baloia alboko zein hondoko marratik pasatzen bada, arbitroak jokoa geldiarazten badu edo baloiak sabaia jotzen badu.
araua: gol bat sartuko da baldin eta baloiak helmuga guztiz gainditzen badu zutoinen artean eta langaren azpitik. Talde erasotzaileko edozein jokalarik nahita eraman, jaurti edo jo ez badu eskuarekin edo besoarekin, eta gola sartu duen taldeak aurretik joko-arauak hautsi ez baditu.
araua: partida batean gol gehien sartu dituen taldea izango da irabazlea. Bi taldeek gol kopuru bera sartzen badute edo golik sartzen ez badute, partida berdinketarekin amaituko da, lehiaketako araudiek ez badute luzapen bat edo prozedura bat ezartzen partida baten irabazlea zehazteko berdinketa kasuan.
araua: arau-hausteak eta kiroltasunik gabeko jokabideak honela zigortuko dira: zuzeneko jaurtiketa librea arau-haustea egin den tokitik. Penalti-gune barruan egiten bada arau haustea, jaurtiketa penalti-gunetik egingo da.
araua: txartel horia erakutsiko dio epaileak jokalariari eginiko arau-haustearen arabera.
araua: txartel gorria erakutsiko dio epaileak jokalari bati arau-haustea larria bada edo bigarren txartel horia bada.
araua: kanporatutako jokalariak ezingo du berriro partidara itzuli, ezta aulkian eseri ere.
araua: hegaleko sakea jokoari berriro ekiteko modu bat da. Ezin izango da hegaleko sake batetik zuzenean gola sartu. Hori baloiak alboko hegalak gainditzen baditu gertatuko da.
araua: alboko sakea jokoari berriro ekiteko modu bat da. Alboko marratik baloia pasatzen bada egingo da.
araua: zuzeneko zein zeharkako jaurtiketa libreetarako, baloiak geldirik egon beharko du jaurtiketa egiten denean, eta jaurtitzaileak ezin izango du baloia berriro ukitu aurretik beste jokalari batek ukitu ez badu.
Hauek izan dira erakunde bakoitzeko jokalari adierazgarrienak:
Informazio gehiago AMF / FIFUSA, FIFA ...
AMF / FIFUSA
Jhon Pinilla
FIFA
Alessandro Vieira
Itxi
Areto-futbolean formazio desberdinak erabil daitezke:
1-3 formazioa defentsa batekin, bi hegalekin eta aurrelari batekin.
2-2 formazioa, karratua ere esaten zaio, bi defentsa eta bi aurrelarirekin.
4-0 jokalari unibertsalekin, gehienetan hegalekin eta defentsekin.
Kanporaketa bat badago, 2-1 edo 1-2 formazioarekin joka daiteke, erasotzailearen prestakuntzaren arabera.
Atezaina: partidan zehar baloia bere atean ez sartzea helburu nagusi duen jokalaria da. Atezaina erasora joan ahal izango da eta beste jokalari batek bezala jokatu. Bere zelaian 4 segundoko baloi-jabetza baino ez du, eta ezingo da berarekin jokatu.
Azkena: atezainaren aurretik kokatzen den jokalaria, erasora doazen hiru jokalariko lerroaren oinarri gisa aritzen da, eta defentsarako zelaiko azken jokalaria da. Jokalari honek mugitzen du jokoa.
Hegalak: bandetan kokatzen dira. Etengabe igo eta jaitsi behar dira, eta taldekideei lagundu behar diete beti.
Pibota: aurkariaren atetik gertuen dagoen jokalaria, erasoko funtzioak betetzen dituena. Jokalari honek etengabe mugimenduan egon behar du, markarik gabeko jokalari bati pasea eskaintzeko edozein espazio bilatuz.
Teknikak
Paseak: baloia beste bati ahalik eta zehatzen ematea da. Laburrak, ertainak edo luzeak izan daitezke, distantziaren arabera. Beren ibilbidearen arabera, goranzkoak, beheranzkoak, parabolikoak edo lurrekoak izango dira.
Gidatzea: ezinbesteko keinua da teknika on bat eskuratzeko, pasea, gidatzea eta tiroa menderatzeko oinarria baita. Beharrezkoa da baloiaren ukipen-azalera, ukipenaren leuntasuna, presioa eta gorputz osoaren oreka kontrolatzea, eraginkortasunik handiena lortzeko.
Erregatea: arerio bat edo gehiago gainditzeko erabiltzen da, baloiaren nagusitasuna galdu gabe. Erregatea aldez aurreko fintarik gabe egin daiteke, erritmo aldaketa bortitzarekin, defendatzailea desorekatzeko eta erreakzionatzeko denborarik izan gabe saihesteko, edo, bestela, aldez aurreko finta batekin, non baloiaren jabe den jokalariak erregatea egiten duen, defentsak aldez aurretik duen erreakzioaren arabera. Hainbat erregate mota daude, hala nola babesa (gorputza pilotaren eta aurkariaren artean jartzea), ebakitzea (pilota hanka batetik bestera aldatzea, pasea edo aterako tiro eginez), bizikleta (oinak txandaka pasatzea, mugimenduan edo posizioan dagoen pilotaren gainetik), besteak beste.
Jaurtiketa: baloia jotzean datza, kontrako aterantz eta gol bat sartzeko helburuarekin.
Taktika: defentsarako eta erasorako printzipioak
Defentsarako printzipioak
Pilotarik gabeko ekintza taktikoak dira. Honako hauek aurki ditzakegu:
Defentsa-biltzea. Pilotaren jabetza galdu ondoren, norberaren aterantz mugitzea da. Bi eratakoa izan daiteke: intentsiboa, gure atetik hurbilago dagoenean, edo ez intentsiboa, pilota gure atetik urrunago galtzen dugunean. Era berean, jokalarien posizioaren arabera, honela bana daiteke: posizionala, jokalari bakoitzak bere jatorrizko posizioa berreskuratzen duenean, edo, ez posizionala, jokalaria jokaldia amaitu den lekuan geratzen denean.
Tenporizazioa. Talde batek egiten duen ekintza, pilota galtzen denean aurkariak aurrera egin ez dezan, taldeari defentsarako denbora emateko. Pilota daraman taldeari presioa egitean datza, aurrera egitea eragotziz eta defentsa-posizioak berreskuratzeko deseroso jarriz.
Zaintzak. Defentsek jokaldian zuzenean parte hartzen ez duten arerioei egiten dizkieten behaketa-ekintzak.
Estaldura. Baloiarekin doan jokalariak ihes egin dion taldekideari laguntza ematea.
Trukea. Estaldura egin dion lankidearen posizioa betetzea, eta lankidearen marka defendatzea.
Markatzea. Aurkariek pilotarekin aurrera egin ez dezaten edo baloia jaso ez dezaten egiten den ekintza. Hiru mota bereiz ditzakegu: banakakoa, jokalari bakoitzak aurkari bera markatzen duenean; zonan, jokalari bakoitzak bere eremuan dagoen aurkaria defendatzen duenean; eta mistoa, bien konbinazioa izango litzatekeena.
Presioa. Aurkarien aurrerapena eragozteko edo baloia berreskuratzeko egiten den ekintza da. Intentsitatean edo egiten den lekuaren arabera aldatu daiteke.
Karga. Arauzko talka txikiko ekintza da, baloia berreskuratzeko erabiltzen dena. Garrantzitsua da indarkeriarik gabeko karga izatea, besoak erabili gabe, araudiaren aurkako ekintza izango litzatekeelako.
Sarrera. Defendatzaile batek baloia kentzeko asmoz aurkariari egiten dion mugimendua.
Mozketa. Pilota iritsi behar den tokira eragoztean datzan ekintza da, bere ibilbidea aldatuz edo etenez.
Erasorako printzipioak
Baloia gure taldeak duenean egiten diren ekintzak dira. Honako hauek daude:
Erasoa. Aurkariaren atean gol bat sartzea helburu duen ekintza da. Hiru une garrantzitsutan banatu ohi da: irekiera-mugimenduak, jokaldiaren prestaketa eta jaurtiketa, baina baliteke jokoaren ekintzengatik guztiak ez agertzea.
Kontraerasoa. Defentsatik eta erasora aldatzeko mugimendu azkarra. Behin pilota berreskuratuta, prozesua ahalik eta azkarren hasten da, nagusitasun bat irabazteko eta arerioak defentsan atzera egitea saihesteko. Eraginkorra izan dadin, zelai erdian dagoen jokalariak jokaldia gidatzea gomendatzen da.
Laguntza. Pilotaren jabe den kideari laguntza eskaini nahi dion mugimendua.
Errotazioa. Posizioak aldatzeko mugimenduak talde berean.
Desmarkatzea. Jokalari batek egiten duen mugimendua, aurkariarengandik ihes egiteko eta abantaila bat aurkitzen saiatzeko, jabetzan jarraitzeko edo gol bat sartzeko.
Espazio librea. Erasoko mugimenduen bidez lortzen den espazio librea da, hura okupatzeko eta gola lortzeko. Gure defendatzailea bere eremutik ateratzean datza, taldekide batek espazio hori aprobetxatzeko.
Horma. Ekintza tekniko-taktikoa, aurkaria pase baten eta itzulketa baten bidez driblatzean datzana.
Baloia mantentzea. Pilotaren jabetza mantentzea taldeak nahi duen helburua lortzeko, gola sartzea, alegia.
Jokoaren erritmoa. Erritmo eta intentsitate maila aldatzen duten jokoaren mugimenduak eta ekintzak.
Jokoaren kontrola. Talde batek partidan zehar jokoa menderatzeko egiten dituen mugimenduak.
Areto-futboleko partida batek 40 minutu irauten du eta 20 minutuko bi denboratan banatzen da, baloia jokoan ez dagoen bakoitzean kronometroa geldituz. Gainera entrenatzaileak minutu bat baino gutxiagoko hutsarteak eskatzeko aukera izango du.
Kanporaketa zuzeneko partidetan partida bat berdinketan amaitzen bada, 5 minutuko bi zati gehigarri jokatuko dira. Berdinketak jarraitzen badu, penalen txandara joko da, futbol profesionalaren antzekoa dena. Bost penaltien ordez hiru penalti botatzen dira areto-futbolean.
Klub antolatzaileak gutxienez bi baloi izan beharko ditu prest partida egiteko. Baloi horiek epaileei aurkeztu beharko zaizkie beren aldageletan, aztertu ditzaten eta arauak betetzen dituzten ikusteko.
Pilota borobila da, larruzkoa edo beste material egoki batekoa, 62 eta 64 zentimetro arteko zirkunferentziarekin. 2 metroko altueratik erortzen utziz, errebotea 50 zentimetro baino altuagoa eta 65 zentimetro baino txikiagoa izan beharko da.
Jhon Pinilla
Alessandro Vieira
