8.000 metrotik gorako garaiera duten mendiak From Wikipedia, the free encyclopedia
Nazioarteko Mendi eta Eskalada Federazioak (UIAA) zortzimilakoak itsas mailatik 8.000 metro baino gehiagoko altuera duten 14 mendiak direla onartzen du, eta inguruko tontorretatik aski independentetzat jotzen ditu. Hala ere, independentzia ebaluatzeko erabilitako irizpideen definizio zehatzik ez dago eta, 2012az geroztik, UIAA prozesu batean sartuta egon da zerrenda 20 menditara zabaldu beharko litzatekeen erabakitzeko. Zortzimilako guztiak Himalaia eta Karakorum mendikateetan daude, Asian, eta haien gailurrak Heriotzaren eremuan daude.
14 zortzimilakoen tontorrera iritsi zen lehen pertsona Reinhold Messner Hego Tiroldarra izan zen, 1986an, balentria oxigeno osagarriaren laguntzarik gabe amaitu zuena. 2010ean. 1986ko urriaren 16an, seigarrena, Juanito Oiarzabal euskalduna; eta hamargarrena, Alberto Iñurrategi. Edurne Pasaban tolosarra 14 zortzimilakoen gailurrera iritsi zen lehen emakumea izan zen, baina oxigeno osagarriaren laguntzarekin; 2011n, Gerlinde Kaltenbrunner austriarra bihurtu zen 14 zortzimilakoen gailurrera iritsi zen lehen emakumea, oxigeno osagarriaren laguntzarik gabe.
1950etik 1964ra, 14 zortzimilakoen gailurrak zapaldu ziren, baina 2021eko urtarrilera arte ez ziren igo, K2 Nepalgo igoerarekin, guztiak neguko denboraldian.
2019ko urriaren 29an, Nirmal Purja eskalatzaile nepaldarrak abiadura errekorra ezarri zuen zortzimilako guztiak 6 hilabete eta 6 egunetan igotzean.
Zortzimilako baten lehen saiakera 1895ean izan zen, Albert F. Mummery, Geoffrey Hastings eta J. Norman Colliek, Pakistango Nanga Parbat eskalatzen saiatu zirenean. Saiakerak porrot egin zuen Mummery eta bi Gurkhas (Ragobir Thapa eta Goman Singh) elur-jausi baten ondorioz hil zirenean.
Zortzimilako batean erregistratutako lehen igoera arrakastatsua Maurice Herzog eta Louis Lachenal frantziarrek egin zuten, 1950eko ekainak 3an Annapurnako gailurrera iritsi zirenak "1950 Frantziako Annapurna Espedizioan". Zortzimilako baten neguko lehen igoera Andrzej Zawadak zuzendutako talde poloniar batek egin zuen Everesten. Bi eskalatzaile, Leszek Cichy eta Krzysztof Wielicki, 1980ko otsailak 17an gailurrera iritsi ziren.
14 zortzimilakoak igo zituen lehen pertsona Reinhold Messner izan zen, 1986ko urriak 16an. 1987an, Jerzy Kukuczka eskalatzaile poloniarra izan zen balentria hau lortu zuen bigarren pertsona. Kukuczka zortzimilako nagusietan ibilbide berrienak ezarri zituen pertsona ere bada. Messnerrek 14 tontor bakoitzaren gailurrera iritsi zen botilaratutako oxigenoaren laguntzarik gabe. Balentria hau bederatzi urte beranduago arte ez zuen errepikatu Erhard Loretan suitzarrak 1995ean. Nepalgo Phurba Tashik zortzimilakoen igoera handiena egin du, 30 igoera 1998 eta 2011 artean. Juanito Oiarzabalek osatu du bigarren errekorra, 1985 eta 2011 artean 25 igoera egin baititu.
Simone Moro italiarrak zortzimilakoen neguko lehen igoera gehienak egin zituen; Jerzy Kukuczka ere lau aldiz igo zen neguan, baina bat errepikapena izan zen. Neguko denboraldian igo zen azken zortzimilakoa K2 izan zen, 2021eko urtarrilaren 16an 10 pertsonako Nepalgo talde batek osatu zuena.
2010ean, Edurne Pasaban eskalatzaile euskalduna 14 zortzimilakoetara iritsi zen lehen emakumea izan zen. 2011ko abuztuan Gerlinde Kaltenbrunner eskalatzaile austriarra 14 zortzimilakoak oxigeno osagarririk gabe eskalatu zituen lehen emakumea izan zen.
14 zortzimilakoak elkarrekin gainditu zituen lehen bikotea eta taldea Mives Meroi (oxigeno gehigarririk gabeko bigarren emakumea) eta bere senarra Romano Benet izan ziren. Bikotea estilo alpinoan igo zen, oxigeno osagarririk eta bestelako laguntzarik gabe.
2018ko azaroan, 14 zortzimilakoak igo dituzten eskalatzaile gehien dituen herrialdea Italia da, zazpi eskalatzailerekin, Hego Korea bost eskalatzailerekin. Euskal Herriak, Kazakhstanek eta Poloniak "Himalaiako koroa" (14 zortzimilakoak) osatu duten hiru eskalatzaile dituzte.
2019ko urriaren 29an, Gurka eta Special Boat Service (SBS) Nirmal Purja Nepaleko eliteko soldadu ohiak abiadura errekor berri bat ezarri zuen 14 zortzimilakoak 6 hilabete eta 6 egunetan igotzean, 8 urte baino gutxixeagoko aurreko errekorra hautsiz.
Hona hemen zortzimilakoak, altueraren arabera ordenatuta, eta bakoitzaren aurreneko igoera:
2012an, giza presioa arintzeko, munduko mendirik altuenean pilaketaren problema konpontzeari ekin zitzaion, Everesteko espedizioei murrizketa handiagoak ezarriz. Zaborrarekin, kutsadurarekin eta sherpen eta mendebaldeko eskalatzaileen arteko liskarrekin gero eta arazo gehiago daude. Baina, 8.848 metroko gailurrera iristea espero dutenak baretzeko asmoz, Nepalgo gobernuak 8.000 metrotik gora dauden beste bost tontorretarako sarbidea irekiko du eta eskalada-turismoa garatuko du. Nepalek Eskalada eta Mendizaletasunaren Nazioarteko Federazioa (UIAA) presionatu zuen bost gailur (bi Lhotsen eta hiru Kanchenjungan) zortzimilako independente bezala birsailkatzeko, Pakistanek seigarren gailur baten alde egin zuen bitartean (Broad Peaken). UIAAk 2012an hasi zuen Aruga proiektua, 8.000 metrotik gorako tontor berriek nazioarteko errekonozimendua lor dezaketen ikusteko. Proiektu horren baitan, Nepalek bost tontor berri aurkeztu zituen eta Pakistanek bat. Birsailkatzeko proposatutako sei gailurrak oraingo zortzimilakoen gailur subsidiarioak dira, baina 8.000 metrotik gora ere badaude, 60 m-tik gorako prominentziarekin.
| Proposatutako zortzimilako berria | Altuera
(m) |
Prominentzia
(m) |
Nagusitasuna
(Prom / Altuera) |
Nagusitasun
sailkapena |
|---|---|---|---|---|
| Broad Peak Central | 8011 | 181 | 2,26 | B2 |
| Kangchenjunga W-Peak (Yalung Kang) | 8505 | 135 | 1,59 | C1 |
| Kangchenjunga S-Peak | 8476 | 116 | 1,37 | C2 |
| Kangchenjunga C-Peak | 8473 | 63 | 0,74 | C2 |
| Lhotse C-Peak I | 8410 | 65 | 0,77 | C2 |
| Lhotse Shar | 8382 | 72 | 0,86 | C2 |
| K 2 SW-Peak | 8580 | 30 | 0,35 | D1 |
| Lhotse C-Peak II | 8372 | 37 | 0,44 | D1 |
| Everest W-Peak | 8296 | 30 | 0,36 | D1 |
| Yalung Kang Shoulder | 8200 | 40 | 0,49 | D1 |
| Kangchenjunga SE-Peak | 8150 | 30 | 0,37 | D1 |
| K 2 P. 8134 (SW-Ridge) | 8134 | 35 | 0,43 | D1 |
| Annapurna C-Peak | 8013 | 49 | 0,61 | D1 |
| Nanga Parbat S-Peak | 8042 | 30 | 0,37 | D1 |
| Annapurna E-Peak | 7986 | 65 | 0,81 | C2 |
| Shisha Pangma C-Peak | 8008 | 30 | 0,37 | D1 |
| Everest NE-Shoulder | 8423 | 19 | 0,23 | D2 |
| Everest NE-Pinnacle III | 8383 | 13 | 0,16 | D2 |
| Lhotse N-Pinnacle III | 8327 | 10 | 0,12 | D2 |
| Lhotse N-Pinnacle II | 8307 | 12 | 0,14 | D2 |
| Lhotse N-Pinnacle I | 8290 | 10 | 0,12 | D2 |
| Everest NE-Pinnacle II | 8282 | 25 | 0,30 | D2 |
Ez dago egiaztatutako Himalaiako igoeren iturri bakar bat, baina, Elizabeth Hawleyren "The Himalayan Database", Nepalgo Himalaientzako iturri garrantzitsutzat jotzen da. Interneteko igoeren datu-baseek fidagarritzat hartzen dute "The Himalayan Database", "AdventureStats.com" webgunea eta "Eberhard Jurgalski zerrenda". Hainbat mendizaletasun aldizkarik, Alpine Journalek eta American Alpine Journalek, erregistro eta artxibo zabalak dituzte, baina ez dute beti igoerei buruzko iritzirik ematen.
.jpg)
Lehen gizona 14 zortzimilakoen gailurrera iristen, eta lehena oxigeno osagarririk gabe egiten 14 zortzimilakoen gailurrera iritsi den lehen emakumea; oxigeno osagarriarekin 14 zortzimilakoen gailurrera iritsi den lehen emakumea; oxigeno osagarririk gabe 14 zortzimilakoen igoerarik azkarrena 14 zortzimilakoak igo dituen pertsonarik gazteena
| Ordena | Oxigenorik gabe | Izena | Urteak | Jaiotze-urtea | Adina | Herrialdea |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 1 | Reinhold Messner | 1972-1986 | 1944 | 42 |  Italia |
| 2 | Jerzy Kukuczka (†) | 1979-1987 | 1948 | 39 |  Polonia | |
| 3 | 2 | Erhard Loretan (†) | 1982-1995 | 1959 | 36 |  Suitza |
| 4 | Carlos Carsolio | 1985-1996 | 1962 | 33 |  Mexiko | |
| 5 | Krzysztof Wielicki | 1980-1996 | 1950 | 46 | Polonia | |
| 6 | 3 | Juanito Oiarzabal | 1985-1999 | 1956 | 43 |  Euskal Herria |
| 7 | Sergio Martini | 1976-2000 | 1949 | 51 | Italia | |
| 8 | Park Young-seok (†) | 1993-2000 | 1963 | 38 |  Hego Korea | |
| 9 | Um Hong-gil | 1993-2001 | 1960 | 40 | Hego Korea | |
| 10 | 4 | Alberto Iñurrategi | 1991-2002 | 1968 | 33 | Euskal Herria |
| 11 | Han Wang-yong | 1994-2003 | 1966 | 37 | Hego Korea | |
| 12 | 5 | Ed Viesturs | 1989-2005 | 1959 | 46 |  AEB |
| 13 | 6 | Silvio Mondinelli | 1993-2007 | 1958 | 49 | Italia |
| 14 | 7 | Ivan Vallejo | 1999-2008 | 1959 | 49 |  Ekuador |
| 15 | 8 | Denis Urubko | 2000-2009 | 1973 | 35 |  Kazakhstan |
| 16 | Ralf Dujmovits | 1990-2009 | 1961 | 47 |  Alemania | |
| 17 | 9 | Veikka Gustafsson | 1993-2009 | 1968 | 41 |  Finlandia |
| 18 | Andrew Lock | 1993-2009 | 1961 | 48 |  Australia | |
| 19 | 10 | João Garcia | 1993-2010 | 1967 | 43 |  Portugal |
| 20 | Piotr Pustelnik | 1990-2010 | 1951 | 48 | Polonia | |
| 21 | Edurne Pasaban | 2001–2010 | 1973 | 36 | Euskal Herria | |
| 22 | Abele Blanc | 1992-2011 | 1954 | 56 | Italia | |
| 23 | Mingma Sherpa | 2000-2011 | 1978 | 33 |  Nepal | |
| 24 | 11 | Gerlinde Kaltenbrunner | 1998–2011 | 1970 | 40 |  Austria |
| 25 | Vassily Pivtsov | 2001–2011 | 1975 | 36 | Kazakhstan | |
| 26 | 12 | Maxut Zhumayev | 2001–2011 | 1977 | 34 | Kazakhstan |
| 27 | Kim Jae-soo | 2000–2011 | 1961 | 50 | Hego Korea | |
| 28 | 13 | Mario Panzeri | 1988–2012 | 1964 | 48 | Italia |
| 29 | Hirotaka Takeuchi | 1995–2012 | 1971 | 41 |  Japonia | |
| 30 | Chhang Dawa Sherpa | 2001–2013 | 1982 | 30 | Nepal | |
| 31 | 14 | Kim Chang-ho (†) | 2005–2013 | 1970 | 43 | Hego Korea |
| 32 | Jorge Egocheaga | 2002–2014 | 1968 | 45 |  Espainia | |
| 33 | 15 | Radek Jaroš | 1998–2014 | 1964 | 50 |  Txekia |
| 34/35 | 16/17 | Nives Meroi | 1998–2017 | 1961 | 55 | Italia |
| 34/35 | 16/17 | Romano Benet | 1998–2017 | 1962 | 55 | Italia
|
| 36 | Peter Hámor | 1998–2017 | 1964 | 52 |  Eslovakia | |
| 37 | 18 | Azim Gheychisaz | 2008–2017 | 1981 | 37 |  Iran |
| 38 | Ferran Latorre | 1999–2017 | 1970 | 46 |  Katalunia | |
| 39 | 19 | Òscar Cadiach | 1984–2017 | 1952 | 64 | Katalunia |
| 40 | Kim Mi-gon | 2000–2018 | 1973 | 45 | Hego Korea | |
| 41 | Sanu Sherpa | 2006–2019 | 1975 | 44 | Nepal | |
| 42 | Nirmal Purja | 2014–2019 | 1983 | 36 | Nepal | |
| 43 | Mingma Gyabu Sherpa | 2010–2019 | 1989 | 30 | Nepal |
Erreklamazioak egin dira igoera bat egiaztatzeko froga nahikorik eman ez denean. Kasu gehienetan, Elizabeth Hawley Himalaiako kronikagilea behin betiko iturritzat hartzen da. "The Himalayan Database" Himalaiako igoeren beste online datu-base batzuen iturria da (adibidez, AdventureStats.com). Cho Oyu eta Shishapangma mendi problematikoak izaten dira, tontor dualak eta bereiziak dituztelako. Hawleyk Ed Viesturs Shishapangmako benetako gailurrera iritsi ez zela ebatzi zuen, eta berriro igo zen bere igoera behin betiko ezartzeko.
| Mendizalea | Epea | Jaiotza-urtea | Adina | Herria |
|---|---|---|---|---|
| Fausto De Stefani (Lhotse 1997)
(Sergio Martini taldekidea 2000n igo zen Lhotsera 14 tontorrak egiaztatzeko) |
1983–1998 | 1952 | 46 | Italia |
| Alan Hinkes (Cho Oyu 1990)
(Hinkesek atzera bota zuen Hawleyk Cho Oyura igo izana "ez aitortzeko" hartutako erabakia) |
1987–2005 | 1954 | 53 |  Britainia Handia |
| Vladislav Terzyul (Shishapangma (West) Gailurra 2000, Broad Peak 1995)
(Shishapangmako gailur nagusia aldarrikatu ez zuenez, ez da oso litekeena hau aldatzea). |
1993–2004 (hilda) | 1953 | 49 |  Ukraina |
| Oh Eun-sun (Kangchenjunga 2009)
(14en lehen igotzaile potentzial gisa, lehia hau nazioartean jarraitu zen) |
1997–2010 | 1966 | 44 |  Korea |
| Carlos Pauner (Shishapangma 2012)
(Paunerrek bere ziurgabetasuna aitortu zuen, ilun baitzegoen, baina esan du berriro eskalatu ahal izango zuela zalantza ezabatzeko) |
2001–2013 | 1963 | 50 | Espainia |
| Zhang Liang (Shishapangma 2018)
(Txinako hedabide estatalen eta The Himalayan Times egunkariaren arabera, Zhangek beste hiru eskalatzailerekin osatu zituen 14 tontorrak 2018ko Shishapangma espedizio txinatarrean, bakarrik Erdiko Gailurrera iritsi ziren susmoa baitago). |
2000–2018 | 1964 | 54 |  Txina |
2013ko datuen arabera, horrela geratu ziren ordenatuta zortzimilakoak, heriotza tasari eta hildako pertsonen kopuruari dagokienez:
Datuak: Q185552
Multimedia: Eight-thousanders / Q185552Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
