Zodiakoko zeinu
From Wikipedia, the free encyclopedia
Mendebaldeko astrologian, zodiakoko zeinuak edo zeinu astrologikoak («zodiakozkoa», grekozko θω κοός-etik [κλος-etik]]) (zoodiakoak [kiklos], «animalien gurpila») ekinokzio-bernaletik hasita ekliptikak duen hogeita hamar graduko hamabi sektoreak dira; zeru-ekuatore eliptikarekiko elkarguneetako bat da; Aries Puntuaz bezala ere ezaguna. Astrologia horren arabera, zeruko fenomenoek giza jarduerak islatzen edo zuzentzen dituzte, eta, beraz, Zodiakoko hamabi zeinuek oinarrizko hamabi pertsona edo adierazpen-eredu bereizgarri adierazten dituzte. Hamabi zeinu tradizionalen ordena honako hauek dira: Aries, Taurus, Gemini, Cancer, Leo, Virgo, Libra, Scorpius, Sagittarius, Capricornus, Aquarius eta Pisces. Sektore bakoitzaren izena Babilonian eman zen, eta gero Grezia zaharrean hartu ziren, izendatzeko unean gertatzen ziren konstelazioen arabera.[1][2]
Ikur horiek lau elementuren arabera ordenatzen dira: sua, lurra, ura eta airea. Aries, Leo eta Sagittariusen zeinuak suaren elementukoak dira. Piscis, Cancer eta Scorpius ur-elementuari dagozkio. Capricornusen, Taurusen eta Virgoren zeinuak lurrezkoak dira. Aquarius, Gemini eta Libra ikurrak airearen elementuari dagozkio.
Zodiakoko zeinuak eta zodiakoko konstelazioak ez dira berdinak.[3] Ptolomeoren ereduaren arabera, konstelazio zodikakaletako izarrak zortzigarren esferaren gainean daude eta luzapen desberdinak dituzte. Zodiakoko zeinuak; berriz, bederatzigarren esferan daude, tamaina bereko sektoreak okupatuz (30º), ekinozioen prezesioa dela eta zeinuak eta zodiakoko konstelazioak mugitzen doaz, datei begira Eguzkiak ezkutatzen dituen zeinu eta konstelazioak hilabete bateko atzerapena dute duela 2300 urterekin konparatuta, hor izan baitzen biek bat egin zuten azken aldia[4]
Planeta edo astro batek eragiten ditu zeinuak, eta horiek antzinako mitologia erromatarraren izenak dituzte, mitologia grekoan haien baliokideak dutenak (adibidez, Artizarra: Afrodita; Eguzkia: Helios).[5] Kristau-inkisizioak debekatu ondoren, gurtza egiteari utzi zioten (K.o. IV. mendea), eta Errenazimentutik zenbait mendera itzuli zen (XVI -XVII. mendeak), edo are geroago.
Bai mendebaldeko astrologian, bai Indian, zodiakoko zeinu bakoitzaren bidez nabarmentzen dira Eguzkiaren, Ilargiaren eta planeten espazioa eta mugimendua. Astrologia txinatarrean, ordea, denboran jartzen da enfasia, zodiakoa eguneko, urteko, hilabeteko eta orduko zikloetan funtzionatzen baita. Hala ere, hiru tradizioen ezaugarri komun bat goranzko zeinuaren garrantzia da, hau da, zodiakoko zeinu hau Lurraren errotazioaren arabera, pertsona jaiotzen den unean ekialdeko horizontean igotzen ari dena (hori aldatu egiten da lekuaren arabera; adibidez, Txinan eta Ekialde Hurbilean) da.
Astrologia pseudozientzia bat da. Oinarri teorikoaren ikerketa zientifikoek eta alegazioen egiaztapen esperimentalak frogatu dute ez duela balio zientifikorik, ez eta esplikatzeko ahalmenik ere.[6] Badira azalpen onargarriagoak nortasun-ezaugarrien eta jaiotza-hilabeteen arteko itxurazko korrelaziorako, hala nola urte-sasoiko jaiotzak gizakiengan duen eragina.