Zeanuri

Zeanuri (bertakoen hizkeran Zeani) Bizkaiko hego-ekialdean dagoen udalerria da, Arratia eskualdekoa, Arabako mugan dagoena. Gorbeialdean kokatuta dago, natura inguruneari dagokionez.

Zeanuri
Bizkaia, Euskal Herria
Zeanuriko erdigunea.
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Bizkaia
Eskualdea	Arratia
Izen ofiziala	Zeanuri
Alkatea	Izaskun Sagarna (EAJ/PNV)
Posta kodea	48144
INE kodea	48024
Herritarra	zeanuritar, zeaniztar, zeanuriztar[1]
Kokapena
Koordenatuak	43°05′56″N 2°44′58″W
Azalera	67,0 km²
Garaiera	230 metro
Demografia
Biztanleria	1.247 (2023) −24 (2022)
611 (%49)   (%51,2) 639
Dentsitatea	18,61 bizt/km²
Hazkundea (2003-2013)[2]	% 12,76
Zahartze tasa[2]	% 20,78
Ugalkortasun tasa[2]	‰ 37,31
Ekonomia
Jarduera tasa[2]	% 85,54 (2011)
Genero desoreka[2]	% -1,62 (2011)
Langabezia erregistratua[2]	% 6,05 (2013)
Euskara
Euskaldunak[2]	% 82,79 (2010)
Kaleko erabilera [3]	%  (2016)
Etxeko erabilera [4]	% 68.39 (2016)
Datu gehigarriak

2016. urtean 1.243 biztanle zituen, eta eskualdeko laugarren herririk populatuena da. Azalerari dagokionez, herrialdeko hirugarren udalerririk zabalena da, Karrantza eta Orozko ostean.

Geografia

Inguru naturala

Udalerri honetan dago Gorbeia mendia (1.481m) eta haren izeneko parke naturalaren zati handi bat hartzen du. Bizkaiko tontor nagusira igotzeko abiapuntuak hauek ditugu:

• Saldropo (mendia) (625 m): 850 metroko desnibela, 11.8 kilometroko ibilbidea eta 4 ordu eta 10 minutuko iraupena batez beste. Barazareko mendatetik abiatuta, badago hezegune honetara iristen den pista bat ibilgailuetarako. Hortik gora Atxuriko atakara heltzen da, igarobide ikusgarritik. Aldamiñostetik igotzen da azkenik Atxuri bidezidor hau.
• Lanpreabe auzoa (323 m): 1.150 metroko desnibela, 24.4 km eta 3 ordu eta 15 minutu. Iondiagortako urtegia, Arimegortako zelaiak eta eta Aldamiñapeko saroia zeharkatu ostean, igoera Aldamiñosteko mendilepotik egiten da.
• San Justo baseliza (375 m): 1.110 metroko desnibela, 21.4 km eta 5 ordu eta 30 minutu. Atxebagiko pasabidea, Arrabakoate, Arrabako landak eta Egiriñaoko aterpetxea zeharkatzen ditu San Justo ibilbide honek.

Mugakideak

Iparraldean eta ekialdean Dimarekin du muga; ipar-mendebaldean Areatzarekin; mendebaldean Orozkorekin; eta hegoaldean Ubide eta Zigoitiarekin (Araba). Barazar mendateak lotzen du Arabarekin.

Auzoak

• Plaza
• Eleizondo
• Orue
• Asterria
• Uribe
• Ipiña
• Undurraga
• Altzusta
• Lanbreabe
• Ipiñaburu
• Zuleibar
• Otsemendi
• Zubizabal
• Altzuaga
• Ibarguen

Demografia

Zeanuriko biztanleria

Politika

2011ko udal hauteskundeak

2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz Zeanuriko alkatea Euzko Alderdi Jeltzaleko Izaskun Sagarna izan zen. Nabarmentzekoa da Euzko Alderdi Jeltzaleak boto batengatik irabazi zituela hauteskundeak.

Zeanuriko udalbatza
Alderdia		2011ko maiatzaren 22
		Zinegotziak	Boto kopurua
	Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)	5 / 9	416 (% 48,88)
	Bildu	4 / 9	415 (% 48,77)
	Alderdi Popularra (PP)	0 / 9	6 (% 0,71)
	Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE))	0 / 9	4 (% 0,47)
Datuen iturria: Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean

2015eko udal hauteskundeak

2015eko maiatzaren 24ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz Zeanuriko alkatea Euzko Alderdi Jeltzaleko Eugenio Larrazabal da.

Zeanuriko udalbatza
Alderdia		2015eko maiatzaren 24
		Zinegotziak	Boto kopurua
	Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)	5 / 9	411 (% 40,45)
	Bildu	4 / 9	377 (% 37,10)
	Alderdi Popularra (PP)	0 / 9	3 (% 0,29)
	Euskadiko Alderdi Sozialista (PSE-EE(PSOE))	0 / 9	0 (% 0)
Datuen iturria: Hauteskundeen emaitzak eustat.eus webgunean

Euskara

Zeanuriko Benita Goikuria^[5] hiztunaren pasartea, haren umetako eskola erdaldunaren ingurukoa. Euskal Herriko Ahotsak^[6][6] proiekturako egindako elkarrizketa, ahozko ondarea jaso eta zabaltzeko.

UEMAko kidea da herria, euskal hiztunen ehuneko handia duela eta: herriko euskaldunak %82.79, euskararen erabilera %61.4.

Mendebaleko euskararen edo bizkaieraren aldaera bat dute jatorrizko euskalkitzat, sartaldeko azpieuskalkian^[7] kokatzen den Arratiako euskara^[6][8] hain zuzen.

Jaiak

• Maiatzaren 15ean Isidro Deunaren jaia.
• Abuztuaren 15ean, Andre Mariaren Zeruratzea, Zeanuriko jai nagusia.

Zerbitzuak

• Zeanuriko Udal Liburutegia
• Zeanuriko udal pilotalekua

Zeanuriztar ospetsuak

• Leonardo Zuloaga Olivares (1806-1865), Mexikora emigratu eta han lurjabe eta enpresari bilakatu zena. Mexikoko Torreón hiriaren fundatzailea.
• Santos López de Letona (1842-1925), enpresaria, negozio-gizona eta hainbat obra publikoren bultzatzailea, tartean Bizkaia Zubia.
• Martin Uriarte (1879-1960), idazlea.
• Bedita Larrakoetxea (1894-1990), euskal idazlea eta itzultzailea.
• Basilio Pujana (1913-2005), bertsolaria eta euskal idazlea.
• Ander Manterola Aldekoa (1934-), etnografoa, antropologoa, ikertzailea eta ohorezko euskaltzaina.
• Jazinto Sagarna, Gorbeiako artzaina (1935-2018), artzaina eta eguraldi iragarlea.
• Sabin Intxaurraga (1949-2010), Eusko Jaurlaritzako sailburu ohia.
• Gontzal Mendibil (1956), kantautorea.

Erreferentziak

1. Euskaltzaindiaren onomastika datutegia
2. Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
3. «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
4. «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
5. «Ikasle euskaldun hutsak, irakasle erdaldun hutsak - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-12-05).
6. «Zeanuri - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-07-17).
7. «Sartaldekoa (M) - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-07-17).
8. «Arratiakoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-07-17).

Ikus, gainera

• Bizkaiko udalerrien zerrenda

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Euskal Wikiatlasa

• http://www.euskomedia.org/aunamendi/152765
• (Gaztelaniaz)Zeanuriko udal webgunea

• Datuak: Q169332
• Multimedia: Zeanuri / Q169332
• Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Zeanuri