From Wikipedia, the free encyclopedia
Uroilo arrunta (Gallinula chloropus) rallidae familiako hegaztia da[1]. Eurasian eta Afrikan aurkitzen da eta Euskal Herrian sedentarioa da.
| Uroilo arrunt | |
|---|---|
_France.jpg) | |
| Iraute egoera | |
 Arrisku txikia (IUCN 3.1) | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Klasea | Aves |
| Ordena | Gruiformes |
| Familia | Rallidae |
| Generoa | Gallinula |
| Espeziea | Gallinula chloropus Linnaeus, 1758 |
| Banaketa mapa | |
 | |
| Datu orokorrak | |
| Masa | 348 g |
| Zabalera | 52 cm |
| Kumaldiaren tamaina | 5,8 |
30-38 zentimetroko luzera eta 50-62 zentimetroko hego-zabalera dituen oilo itxurako hegaztia da, hortik bere izena. Pisua 192 eta 500 gramo artekoa izan dezake[2]. Kolore gris iluna du, azpialdean urdinagoa eta bizkarrean beltzagoa. Hegoen azpiak luma zuri batzuk azaltzen ditu eta buztanaren ertzean ere luma zuri deigarriak ditu, buztanari ezkutu itxura ematen diotenak. Mokoa gorria da, eta puntan orbain hori bat du. Hankak hori-berdeak dira, eta belaunean orbain gorria dute. Hatzak oso luzeak dira.[3]
Euskal Herrian sedentarioa bada ere neguan Europa iparraldetik datozenekin populazioa handitu egiten da. Hegalari eskasa da baina edozein eremu kolonizatzeko gaitasun handia du, edozein dela ere hezegunearen kontserbazio maila. Hori dela eta padura eta aintzirez gain hirietan ere erraz aurkitzen da.[4][5] Euskal Herriko ibai, erreka eta hezeguneetan aurkitu dezakegun espezierik arruntenetakoa da. Habiagile arrunta, urte osoan zehar ikusi dezakegu.[6]
Orojalea da eta urtaroaren arabera landareen eta animalien arteko proportzioa aldatzen du. Ihiak, ur azpiko landareak, fruituak eta zekaleak jaten ditu, bai eta ornogabe ugari ere. Ornodun txiki batzuk ere jaten ditu eta hirietan sarraskia eta zaborra ere bai. Elikagaiaren arabera teknika desberdinak jorratzen ditu, ur azpian murgiduz, ur ertzetako limoetan bilatuz edota inguruko landa eremutan haziak janez[4].
Neguan hegazti taldekoia bada ere ugalketa garaian bikoteak bakartiak izaten dira eta oso lurraldekoiak. Bikotekide biek egiten dute habia uretako landare, zurtoin eta makilatxoekin eta ur ertzetako landaretzan ezkutaturik eraikitzen dute. Sarritan beste hegazti batek utzitakoa erabiltzen dute. 2-13 arrautza ipini eta biek txitatzen dituzte 21-22 egunetan zehar. Txitak lumatxaz estalirik jaiotzen dira eta berehala dira gai helduen atzetik zelaietan ibiltzeko. 40 egun behar dituzte hegan egiten hasteko. Hurrengo txitaldian oraindik helduekin egoten dira eta habia dagoen eremua babesten laguntzen dute[4].
Carl von Linneok deskribatu zuen aurreneko aldiz 1758 urtean Systema Naturae liburuan eta Fulica chloropus izena eman zion[7]. 1760 urtean Mathurin Jacques Brisson zoologo frantsesak Gallinula generoa sortu zuen eta bertan kokatu zuen uroiloa[8]. Gallinula izenak "oilo txikia" esan nahi du eta Chloropus grekerazko χλωρός (khlōros) "hori-berde" eta πούς (pous) "hanka" hitzen elkarketaz sortu da.
Antzina Uroilo amerikarraren espezie berekoa kontsideratu bazen ere ADN analisiek ezaugarri desberdinak dituztela egiaztatu dute.
Uroilo arruntak 12 azpiespezie ditu[9]:
Honako izen hauek ematen zaizkio uroiloari[6]:
_on_nest.jpg)
_I_IMG_8880.jpg)
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
