From Wikipedia, the free encyclopedia
Timurtarren dinastia[1] (persieraz: تیموریان), Gurkani (persieraz: گورکانیان, Gūrkāniyān) ere deitua, leinu turko-mongol musulmana izan zen, Tamerlan konkistatzaileen ondorengoek osaturikoa, 1370-1507 bitartean Timurtar Inperioa eratu zuena. Arbasoaren antzera, agintariek emir handi titulua ibili zuten. Timurtar Inperioak mendean izan zituen Iran, Kaukasia, Mesopotamia, Afganistan, Erdialdeko Asiaren gehiena, eta gaur egungo Pakistan, Siria eta Turkiako zati batzuk. Ezaguna da XV-XVI. mendeetan garatu zen arte eta kultura pizkundeagatik.
| Timurtarren Inperioa تیموریان Gūrkāniyān | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1370 – 1507 | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
.png) Timurtarren Inperioaren hedadudarrik handiena | |||||||||||||||||
| Geografia | |||||||||||||||||
| Hiriburua | Samarkanda (1370–1405) Herat (1405–1507) | ||||||||||||||||
| Azalera | 4.400.000 km² km² | ||||||||||||||||
| Kultura | |||||||||||||||||
| Hizkuntza(k) | persiera | ||||||||||||||||
| Erlijioa | Islama | ||||||||||||||||
| Historia | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Tamerlan ezaguna da eraso eta konkista ugarien ondoren eremu zabala menderatu zuelako, Erdialdeko Asia eta egungo Iran hartzen zituena. Haren erasoaldien artean aipatzekoa da Delhiko arpilaketa 1398an eta Otomandar Inperioaren aurkako garaipena 1402an. Tamerlanek lau seme izan zituen: Djahangir (1376an hila), Omar Xeikh I.a (1391an hila), Miran Xaa (1408an hila) eta Xaa Rukh.
Xah Rokh-en erreinaldiak (1405-1447) markatu zuen dinastiaren gorena: Tamerlanen inperioaren lurralde asko beretu zuen berriro, ekonomia indarberritu zen eta Tamerlanen kanpainetan eragindako kalteetarik anitz konpondu ziren. Herat hiriburuan merkatariak eta artistak bildu zituen; liburutegi bat eraiki zuen eta hiriburua Persiako kultura berritu distiratsuaren hedagune izan zen. Haren ondoren ordea, aginpidea eskuratu nahi zutenen arteko borrokak hogei urtez luzatu ziren (1449-1469) eta dinastiaren gainbehera ekarri zuten. Dinastiak 1499 arte iraun zuen Samarkandan, Iranen 1517 arte eta Afganistanen (Khorasan) 1506 arte. Samarkandatik egotzia zen timurtar batek, Babur-ek, (1483-1530) India konkistatu zuen eta Mogol Inperioa sortu zuen.
Timurtar pizkundearen erdigune kulturalak Herat eta Samarkanda izan ziren. Aipatzekoak dira:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
