Mindanaoko gudua
From Wikipedia, the free encyclopedia
Mindanaoko gudua (Filipineraz: Labanan sa Mindanao; Cebueraz: Gubat sa Mindanao; Japonieraz: ミンダナオの戦い) estatubatuar eta filipinar gerrillariek japoniar indarren aurka borrokatu zuten Mindanao uhartean, Filipinetan, 'VICTOR V.' Operazioaren barruan. Bigarren Mundu Gerran Filipinak askatzeko kanpainaren parte izan zen. Gudua burutu zen artxipelagoaren hegoaldeko zatiak Japoniako Armada Inperialaren (IJA) mendetik berreskuratzeko.
| Mindanaoko gudua | |||
|---|---|---|---|
 LCMk AEBko tropak daramatza Mindanao ibaian gora Fort Pikitera.[1]625 | |||
| Data | 1945eko martxoaren 10 – abuztuaren 15 | ||
| Lekua | Mindanao Uhartea, Filipinak | ||
| Koordenatuak | 8°N 125°E | ||
| Emaitza | Aliatuen garaipena | ||
| Gudulariak | |||
| |||
| Buruzagiak | |||
| |||
| Indarra | |||
| |||
| Galerak | |||
| |||
Mindanaoren aldeko kanpaina aliatuen indar askatzaileentzat erronkarik handiena izan zen hiru arrazoirengatik, batez ere: uhartearen geografia gogaikarria; japoniar defentsa hedatuak; eta japoniar indarren indarra eta egoera, geratzen ziren borroka-tropen kontzentrazio nabarmena Filipinetan baitzeuden.
Filipinetako uharte gehienetan eta antzeko beste leku batzuetan, AEBko Armadak Ozeano Barean ere jarduten zuen; Mindanaoko baldintza geografikoek (Filipinetako bigarren uharterik handiena) inspirazio gutxi eskaintzen zieten han borrokatu behar zuten soldaduei. Kostalde luze eta irregularra zuen, eta topografia malkartsua eta menditsua zen gehienetan. Lurra ohian tropikalez eta krokodiloz zipriztindutako ibai ugarik estaltzen zuten; gainerakoa aintzira, zingira edo larreen ondoan zegoen. Belardi-eskualde horiek —abaka-zuhaitz (kalamu-zuntz iturri) baso trinkoekin batera— oztoporik okerrenak eskaintzen zituzten, ikusmena mugatuz eta soldaduen indarra ziztatuz.
Mindanaoko errepide bakanek are gehiago korapilatu zuten zirkulazioaren arazoa. 1 deitutako errepideak uhartearen hegoaldea zeharkatzen zuen: Parangeko hegoaldetik (Illana badiako mendebaldean) Digos Davao golkora ekialdean eta, gero, iparraldera, Davaoraino. Bestea, Sayre errepidea, ipar-hegoaldeko bide nagusia, Kabacan hasten zen, Illana badiaren eta Davaoko golkoaren arteko erdibidean, eta, gero, iparralderantz jotzen zuen Bukidnon mendien eta Macajalar badia barrena (Misamis ekialdeko probintziaren parean), iparraldeko kostaldean.
Japoniar defentsarik indartsuenak Davao golkoaren inguruan (lehorreratze anfibio bati aurre egiteko minaz josirik zegoena) eta Davao hirian (uharteko hiri handi eta garrantzitsuena) bildu ziren. Artilleria eta antiaireko bateriek kostaldeko defentsak inguratzen zituzten. Azkenean, estatubatuarrek Davao golkotik erasoko zietelakoan eta, gainera, ziur aski hiritik botako zituztela aurreikusiz, japoniarrek defentsarako bunkerrak ere prestatu zituzten perimetroaren atzean, non erretiratu eta berriz elkartu ahal izango ziren kanpaina ahalik eta gehien luzatzeko asmoz.
VICTOR V Operazioa
1945eko martxoaren 10ean, Douglas MacArthur jeneralak formalki agindu zion AEBko 8. Armadari —Robert L. Eichelberger teniente jeneralaren agindupean—, VICTOR V. operazioa hastearekin batera, Mindanaoko gainerakoa garbitzeko, kanpainak lau hilabete iraungo zuelakoan. Eichelbergerrek errezeloa zuen aurreikusitako egutegiaz. 8. Armadako aginte nagusiari plan eraginkorrago bat bururatu zitzaion.
Japoniar defentsak aurrez aurre eraso beharrean, planak Illana badian hondartza-buru bat bermatzea eskatzen zuen, babesgabe zegoen mendebaldean, eta, gero, ekialderantz 160 km baino gehiago egin oihan eta mendietan zehar atzeguardiatik jotzeko. Helburuak indar inbaditzaileen harridura lortzea eta presio gogorra egitea eskatzen zuen; horrek, Eichelbergerren ustez, fisikoki zein psikologikoki onetik aterako zituen japoniarrak. Arrakastaren gakoa lurreratze indarraren errendimendua izan zen, eta unitateek euren erasoaren momentua mantentzeko zuten gaitasuna, japoniarren erantzunei aurre hartuz eta eurite garaia hasi aurretik, zeinak mugimendua eragotziko baitzuen.
Lehorreko operazioak 10. Armadari esleitu zitzaizkion, Franklin C. Sibert[1]620 jeneralaren agindupean, eta borroka-unitate nagusi gisa Roscoe B. Woodruff jeneralaren 24. Infanteria Dibisioa eta Clarence A. Martin jeneralaren 31. Infanteria Dibisioa. Anfibioen 78,2 lan-taldeak, Albert G. Noble kontralmirantearen agindupean, 24. Dibisioaren eta 10. Gorputzaren kuartel nagusia apirilaren 17a baino lehen Malabangetik gertu zeuden hondartzetara eramateko agindua jaso zuen, aerodromo aurreratu bat bermatzeko. Bost egun geroago, 31. Dibisioa Parangen egotea espero zen, 32 km hegoaldera, 1. errepidetik gertu, Davaorako bidean[1]620.
Zamboanga eta Suluren harrapatzea
Egun berean, Eichelbergerrek Mindanao inbaditzeko agindu zuen; Jens A. Doe jeneral nagusiaren 41. Infanteria Dibisioaren hondarrak VICTOR IV Operazioa eraman zuten aurrera, Zamboangaren harrapatzea, hego-mendebaldera zabaltzen zen penintsula handia, Palawanen berreskuratzearekin batera, VICTOR III Operazioa zeritzona. Tokichi Hojo tenientearen 54. Japoniar Brigada Misto Independenteko (IMB) 8.900 gizon inguruk defentsa posizio sendoak ezarri zituen Zamboanga hiriaren inguruan, penintsulako hegoaldeko muturrean[1]593.
Palawango aerodromoaren eraikuntza geldoa arazo bat izan zen Zamboangako operazioa areagotzeko, aireko laguntza taktikoagatik. Dipologen, Zamboanga hiritik 233 km ipar-ekialdera, bat-bateko aire-pista bat hartu zutenean, estatubatuarrek berehala aprobetxatu zuten aukera, eta Infanteriako 21. Errejimentuko 24. dibisioko bi konpainia indartuak aireratu zituzten lurreratze-pista kontrolatzeko[1]591-592. Handik gutxira, Marineen Zamboanga Hegazkin Taldeak (MAGSZAM), Clayton C. Jerome koronelaren agindupean, lurreratze-pistatik sartu-irteerak egiten zituzten itsas-bonbardaketak estaltzeko eta Zamboanga hiriko lurreratzeak prestatzeko.
13. Aire Armadak lehorreratze eremuak bonbardatu eta AEBko Itsas Armadak hiru eguneko bonbardaketa egin ondoren, Infanteriako 162. eta 163. errejimentuak Zamboanga hiritik 4,8 kilometro mendebaldera lehorreratu ziren, San Mateon[1]592-593. Hurrengo egunean, martxoak 11, estatubatuarrek erresistentzia gogorra aurkitu zuten japoniarren posizioei eraso zietenean, kostaldeko lautadara ematen zuten muinoetan[1]593. Bi astez, infanteria estatubatuarrak, itsas-abiazioak eta itsas-erasoek lagunduta, 8,0 km-ko frontean borrokatu zuen japoniarren aurka, hain lur malkartsuan, ezen tankeak ezin baitziren erabili, eta, oso posizio gotortuetan, lurrezko gotorleku sakonekin, txarrantxekin, minekin eta tranpa leherkariekin[1]596.
Martxoaren 23an, borroka gogorren ondoren, japoniar lerroaren erdigunea hautsi zen azkenean, eta, hurrengo hiru egunetan, 162. infanteriak erresistentzia ezabatzen jarraitu zuen erdiko sektorean. 186. infanteriak 163.a ordezkatu zuen, eta erasoarekin jarraitu zuen. 54. IMB japoniarra handik astebetera atzera egin behar izan zuen, gerrilla unitateek jazarrik, penintsulan barrena erretiratuz eta oihanean sartuz. Denbora baten ondoren eta garbiketa operazioen ondorioz, 220 estatubatuar hil ziren, 6.400 japoniarren aldean[1]596-597.
Zamboangaren operazioarekin batera, 41. dibisioko unitate txikiagoek Sulu uhartedia inbaditu zuten, Zamboanga penintsulatik Borneo iparralderaino iristen zen uharte zati luze bat. Berehala hartu zituzten Basilan, Malamaui, Tawi-Tawi, Sanga-Sanga eta Bangao. Apirilaren 15ean, Jolo-n erresistentzia gogorra aurkitu zuten. Daho mendiaren inguruan beren defentsa tematia ainguratuz, 3.750 japoniar tropek 163. infanteriari eutsi zioten, filipinar gerrillarien laguntzarekin. Apirilaren 22rako, aliatuek posizioa hartu zuten borroka gogorren ondoren, eta gainerako japoniar tropek ihes egin zuten, eta, beste bi hilabetez, mendebaldean iraun zuten. 163.ak 35 hildako eta 125 zauritu jasan zituen 1945eko ekainaren erdialdean, eta 2.000 japoniar hil ziren[1]597-599.
Malabangeko setioa
Noble kontralmirantearen TG 78.2 ontzia Illana badiara zihoala Parangeko lehorreratzeak prestatzera, Wendell Fertig koronelak —Mindanaoko gerrillarien komandanteak— jakinarazi zuen bere gerrillariek Malabang eta haren lurreratze-pista kontrolatzen zituztela[1]621. Apirilaren 5etik aurrera, Jerome koronelaren Dipologeko itsas-hegazkinlariak Malabangeko lurreratze-pistara joan ziren, eta, gerrillarien informazioarekin, japoniarren posizioak bonbardatu zituzten. Apirilaren 11rako, gainerako japoniarrek Parangera ihes egin zuten, eta indar lagunek Malabang kontrolpean ezarri zuten[1]621. Sibert, Woodruff eta Noble, hala, Mindanao erdialdearen hasierako barneratzea azkartzeko aukera zutela konturatu ziren, eta berehala aldatu zituzten planak berrikuntzak aprobetxatzeko. 24. Dibisioa Parangen lehorreratu zen, 1. errepidetik askoz hurbilago, honela operazioa azkartuz[1]621.
Mindanao erdialdera bultzaka
Parangeko lehorreratzeak apirilaren 17an hasi ziren, eta 24. Dibisioa berehala joan zen barrualdera, baina 8. Armadako planifikatzaileek ongi uste zuten japoniarrek 1. errepideko zubiak suntsi zitzaketela, eta erabaki zuten 53. Ingeniaritzako eta Itsasertzeko Erregimentua, 3. ingeniaritzako Brigada Berezia, erabiltzea Mindanao ibaia lehertzeko. Ubide hori, gutxi gorabehera, 1. errepidearekiko paralelo zihoan, eta 56 km-tan nabigagarria zen. Kanoiontzi flota txiki batek —Roberto Amput teniente koronelaren agindupean— ibaian gora egin zuen, eta Kabacan eta 1. errepidearen eta Sayre errepidearen arteko lotunea hartu zituen apirilaren 22an. Horrek inguruko japoniar guarnizioak asaldatu zituen, eta iparraldetik eta mendebaldetik ihes egin zuten[1]626. Mindanao ibaia ornidura lerro nagusia bihurtu zen; tropak eta elikadurak, berriz, ibaian gora husten ziren.
Apirilaren 22an, 31. Dibisioa lehorreratu zen, eta Marineen 24. Hegazkin Taldea iritsi zen Malabangera aireko laguntza emateko Mindanaoko lehorreko operazioei. Bi dibisioak lehorrean zeudela, eta uste baino lehenago, Sibert jeneralak 24.ari agindu zion Digoseko 1. errepidean gora jarraitzeko, eta, gero, Davao hiriaz jabetzeko. 31.ak Kabacaneraino jarraituko zuen, eta, gero, Sayre errepidetik iparralderantz erasoko zuen, Macajalar badiarantz[1]627-628.
Taktikoki, japoniarrek hanka sartu zuten estatubatuarrei Kabacaneko bidegurutze giltzarriaz hain erraz jabetzen uztean; 30. eta 100. japoniar dibisioak, ezinbestean, bananduta zeuden estatubatuarren aurreratzearekin, eta, aldi berean, 10. Gorputzari abioa hartu zuen, eta, azkenean, haien suntsipena ekarri. Japoniako akats hori izan zen Eichelbergerrek Illana badian lehorreratzeko hartutako erabakiaren ondorio zuzena.
Woodruff jeneralaren 24.a hain azkar mugitzen, estatubatuarrak ia japoniarren gainean zeuden Davao inguruan; Morozumi jeneralak beranduegi konturatu zen mendebaldeko lehorreratzea ez zela distrakzio operazioa. Apirilaren 27an, Digosera iritsi zirenean, estatubatuarrek berehala gainditu zituzten japoniar defendatzaileak, zeinak soilik prest zeuden itsasoaren erasoari aurre egiteko eta ez atzeguardiari. 24. Dibisioak iparralderantz jo zuen berehala, Davao hirirantz[1]628.
Borrokak Davao hirian
1945eko maiatzaren 3an, 24. Dibisioko lehen borroka-elementuak Davao hirian sartu ziren, uste baino aurkakotasun txikiago aurkituz[1]628. Japoniarrak, joan aurretik, hiria suntsiturik uzteaz konformatu ziren. Nahiz eta 15 egun bakarrik behar izan (bero handia, hezetasuna eta etengabeko euria gorabehera) dibisio oso batek 185 km egin zituen japoniarren kontrolpean zegoen Filipinetako azken hiri handia hartzeko; Mindanaorako benetako gudua hasia zen. Ordura arte, 10. Gorputzak nahita saihestu zituen japoniar defentsa nagusiak, horiek kentzeko asmoa baitzuten.
24. Dibisioko kronista batek idatzi zuen:
| « | 24. Infanteriako soldaduen iritziz, Davao ondorengo operazioak uharteetako hamar kanpainetako borrokarik gogorrena, garratzena eta nekagarriena izan ziren. Japoniarrek jarritako defentsa setatsuaz gain, ondorengo borrokaren beste alderdi zigortzaile bat abaka zelai ugaria izan zen. Davao probintzian borrokan ari ziren oinezko soldaduentzat, abaka hitza infernuaren sinonimo zen... Davao inguruan ezin konta ahala akre zeuden, hamabost edo hogei oineko altuerako landare lodi horiez estaliak; landareak azukre-kanabera bezain estuki hazten dira elkarrekin, eta haien hosto luze, jori eta berdeak hain dira trinkoak, ezen gizon indartsu batek bere gorputzaren pisu guztiarekin borrokatu behar baitu aurreratze pauso bakoitzeko... Abaka eremuetan, nekez ikusten zen hamar oin baino harantzago. Inoiz ez zen haizerik iristen berdegune goibeletik, eta gizon gehiago —estatubatuarrak zein japoniarrak— erori ziren bero bortitzetik balatik baino. abaka borroka batean, esploratzaileek etsai-posizio bat aurkitzeko zuten modua bakarra zen aurrera egitea, harik eta hiru eta bost metro arteko tartean metrailadore tiroak jaso arte. Hurrengo bi hilabeteetan, 24. dibisioak giro hartan borrokatu zuen japoniarren aurka. Bien bitartean, infanteriak japoniar defentsak bilatzen zituen; pelotoiak eta eskuadroiak lanean ari ziren abakaren eta inguruko oihanean zehar, etsaien bunkerrak eta armiarma zuloak bilatzeko. | » |
Horrela, borrokak aurrera egin zuen astiro, baina estatubatuarrak aurrera zihoazen. Libby aerodromoan eta Mintal herrixkan, Davao hiritik 8 bat kilometro mendebaldera, Infanteriako 21. Errejimenduari, kopuruz indartsuagoa zen etsai batek hiru aldetatik eraso zion[1]630. Maiatzaren 14an, James Diamond (hil osteko Ohorezko Dominaz saritua) D konpainiako lehen mailako soldadua, hil edo biziko zauria jaso zuen, biktima gehiago ebakuatzeko patruila bat gidatzen ari zela eraso gogor baten ondoren. Etsaiaren sua berarengana erakarri zuen abandonatutako metrailadore baterantz korrika zihoala, eta bala-zaparrada baten erdian harrapatu zuten, baina, bere sakrifizioari esker, patruilak bizirik ateratzea lortu zuen.
Maiatzaren 17an, akituta eta odolustuta, 24. Dibisioak erasoaldia berritu zuen, eta, oraingoan, Infanteriako 19. Erregimentuak[1]633-635, Fertig-en gerrillarien laguntzarekin, ekialdeko hegal japoniarrak ireki zituen, maiatzaren 29an Tacunan, Ula, Matina Biao, Magtuod eta Mandug herriak harrapatu aurretik. Japoniako 100. Dibisioa jota gelditu zen, eta atzera egin zuen. Laster, ordea, borroka hasi zen alde batera utzitako japoniarren aurkako jazarpen- eta garbiketa-operazioak; borroka horietan, geroago, Thomas "Jock" Clifford Jr., Infanteriako 19.aren komandantea, hilik gertatu zen[3][4].
Davao hiriaren inguruetako borrokek Infanteriako 24. Dibisioari 350 hildako eta 1.615 zauritu eragin zizkioten, eta Japoniako 100. Dibisioak 4.500 hildako izan zituen[1]635.
Japoniarren erresistentziaren bukaera
Bitartean, apirilaren 27z geroztik, 31. Dibisioak, 1. errepidean barrena, Kibawe hiriraino aurreratu zuen, 64 km, gutxi gorabehera, Edward M.Cullen koronelaren 84. Infanteria Erregimentuarekin; montzoien lehen euriteak hasiak ziren, eta, aurreratzean, triskantzak sortu zituzten. Hegoalderantz presaka zihoan japoniar batailoi batekin topo egitean, Robert M. Fowler teniente koronelaren 2. batailoiak, 149. Eremuko Artilleria bateriarekin lotuta, aurre egin zien artilleriaren tiroketekin, gutxienez 50 hildako eraginez eta gainerakoak ihesean bidaliz[1]638.
Maiatzaren 3an, 31. Dibisioa Kibawera iritsi zen[1]638, japoniarren erresistentziari aurre eginez. Hiriak hegoaldera gira eta bira egiten zuen ustezko hornidura-bide japoniar batera zeraman, Davao hiriko Talomo itsasertzeko herrixkara iritsi arte. Lurralde traidorea arrisku berekoa zen bi aldeentzat, Talomoren bidean jarraitu zuen borrokan, maiatzaren 11n. 1.000 japoniar inguruk eusten zioten bideari, baina benetako eragileak oihan-tropikalak, euri-jasak eta bide-baldintza benetan txarrak izan ziren egiazko eragileak. Infanteriako soldadu isolatuei airez askatutako hornigaiak ohikoak ziren, ibilgailu motordunentzako bidea igarogaitza baitzen. 167. Infanteriak, ekainaren 30ean, Pulangi ibaia baino 8 km urrunago joatea soilik lortu zuen, nahiz filipinar gerrillarien laguntza izan. 80 gizon eta 180 zauritu galdu zituen japoniarren esku; horiek, berriz, 400 hildako inguru jasan zituzten.
Maiatzaren 6an, Infanteriako 84. Erregimentuak Sayre errepidean gora egiten jarraitu zuen, Talomoren bidearen miaketa behar bezala egin gabe, eta, hura egiterakoan, Mindanaoren kanpainako borrokarik gogorrenean murgildu zen. Morozumik 124.ari 48 kilometro hegoaldera atzeratzeko agindu zion Maramang-en, bere 30. Dibisioarekin berriro elkartzeko; hain gogor egin zuen, ezen sei egun behar izan baitzituen 124an Maramangera iristeko[1]641. Talomotik Maramag-era arteko gudu-eremuari Colgan Woods izena eman zioten gero tropek, Thomas A. Colgan kapitainaren, armadako kapilauaren, oroimenez, zauritutako soldaduei su-lerroan laguntzeko behin eta berriz egindako ahaleginetan hil zena. Gudua Pazifikoko frontean borroka basatietako bat izan zen, inoiz titularrik izan ez zuena.
Babes posizioetatik tiro eginez, kamuflatutako armiarma-zuloak tunelen bidez elkartuak, eta ia ikusezinak ziren gotorlekuak, japoniar defendatzaileek lekuan bertan hiltzea erabaki zuten, atzera egin baino lehen. Banzai kargek 124.a jo zuten (artilleriaren laguntzarik gabe borrokan ari zena) lehenen maiatzaren 7an, eta, gero, maiatzaren 14ko gauean. Azken hori porrot batekin amaitu zen, AEBren arma automatikoek erasotzaileak geldiarazi baitzituzten, 73 japoniar hilez eta guduaren amaiera seinalatuz. Colgan Woods eta Maramangeko borroketan, 124. infanteriak 60 gizon eta 120 zauritu galdu zituen maiatzaren 6tik 12ra[1]641.
Mindanaoko guduaren azken etapak Walter J. Hanna koronelaren 155. infanteria-errejimentuarekin amaitu ziren; maiatzaren 21ean, Malaybalay okupatu, eta Sayreko errepidearen kontrola hartu zuten, Maurice D. Stratta koronelaren 108. infanteria-errejimentuarekin batera eta japoniarren aurkako borroka gogor baten ondoren. Morozumiren 30. Dibisioak, Agusan haranaren barrena, atzera egin zuen, ekainaren 5ean 31. Dibisioarekin topo egin ondoren, azkenean, oihanera iritsiz[1]643. Mindanaotik hegoalderago, 10. taldeko unitate txikiagoek Sarangani eta Balut uharteak hartu zituzten, bere hegoaldeko puntatik gertu, eta, uztailaren 12an, Infanteriako 21.eko 24. Dibisioko 1. Batailoia Sarangani badiaren ipar-mendebaldeko ertzera iritsi zen ikuskapen patruila bat indartzeko, zeinak japoniar indar gogor bat ikuskatu zuen barrualdean, eta haien atzetik egin zuen oihanean zehar. Japoniar indarrek Klaja Karstera erretiratu ziren, Buayan udalerrian (gaur egun General Santos), eta han egin zuten azken erresistentzia, inguruan zebiltzan estatubatuar eta filipinar gerrillarien indar mistoen aurka. Gune hauetan, operazioek abuztuaren erdialdera arte iraun zuten, hegazkin estatubatuarrek lurra gogor bonbardatu zutenean, japoniar hildako handiak eraginez. Bonbardaketetatik bizirik atera ziren japoniar batzuek basora ihes egin zuten, baina soldaduek atzetik joan zitzaizkien. Azkenean, Mindanaoko japoniarren erresistentzia amaitu zen[1]646-647.
AEBko unitate txikien eta Filipinetako gerrillarien operazioek denbora batez jarraitzen zuten bitartean, Eichelberger jeneralak erresistentzia japoniar antolatuaren amaiera iragarri zuen. Mindanao osoan zehar, japoniar tropen fokuak (uharteko oihanaren eremu zeharkaezinak babestuak) bizirik iraun zuten gerra amaitu arte, 22.250 soldadu eta 11.900 zibil agertu eta errenditu zirenean[1]647. Horrek Filipinen erabateko askapena adierazi zuen. 12.865 japoniar soldadu hil ziren, eta beste 8.235 gosez eta gaixotasunez hil ziren[1]647. Estatubatuarrek, berriz, 820 gizon eta 2.880 zauritu galdu zituzten kanpaina osoan[1]647.
Mindanaoko kanpainan estatubatuarrak gudu-zelaian izandako ezbeharretan, itxuraz, kostu txikia izan zen (8. Armadako planifikatzaile eta buruzagien trebezia alde batera utzita) filipinar gerrillarien laguntza gero eta handiagoa izan zelako, eta gerrilla hori, militarrei dagokienez, 'indarren biderkatzaile' baliotsua izan zen 8. Armadako unitateentzat. Lehorreratze aurretik, gerrillariek eraso egin zieten japoniar unitateei, eta inteligentzia baliotsua eman zuten etsaien desplazamenduei eta lehorreratze-hondartzen egokitasun erlatiboari buruz. Eta, lehorreratze bakoitzaren ondoren, filipinarrak amerikarrekin batera borrokatu ziren, eta japoniarren atzetik joan ziren uhartearen barrualdetik.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
