From Wikipedia, the free encyclopedia
Koordenatu-sistema astronomikoak edo zeruko koordenatuak erreferentzia-sistema jakin baten arabera, objektu baten posizioa zeruko esferan ematen duten balio multzoa dira. Koordenatu-sistema desberdinak daude jatorriaren eta erreferentzia-planoaren arabera. Lehenengo sailkapen batek bi talde handitan banatzen ditu, koordenatu kartesiarrak edo koordenatu esferikoak diren kontuan hartuta.
Ondorengo taulak astronomia komunitateak erabiltzen dituen koordenatu-sistema ohikoenak zerrendatzen ditu:
Koordenatu Sistema[1] | Zentroa (jatorria) | zutoinak | Erreferentzia planoa
(0° latitudea) |
koordenatuak | Helbide nagusia
(0° longitudea) | |
---|---|---|---|---|---|---|
Latitudea | Luzera | |||||
Horizontala (altazimutala) | Behatzailea (koordenatu topozentrikoak) | zenita eta nadira | Horizontea | Altuera (a) edo kota | Azimutua (A) | Iparraldeko edo Hegoaldeko puntu kardinalak horizontean |
Orduak | zeru-poloak | zeru-ekuatorea | Deklinabidea (δ) | Ordu angelua (HA edo h) | behatzailearen meridianoa | |
ekuatorea | Lurraren erdigunetik (koordenatu geozentrikoak). | Igoera zuzena (AR edo α) | Aries puntua edo udaberriko puntua | |||
ekliptika | Normalean bi modutan adierazten da:
|
polo ekliptikoak | Ekliptika | Zeru-latitudea (β) | Zeru-longitudea (λ) | |
galaktikoa | Eguzkian dugun posiziotik Sagittarius konstelazioan dagoen zentro galaktikotik. | polo galaktikoak | plano galaktikoa | Latitude galaktikoa (b) | Longitud galaktikoa (l) | zentro galaktikoa |
supergalaktikoa | polo supergalaktikoak | plano supergalaktikoa | Latitude supergalaktikoa (SGB) | Longitud supergalaktikoa (SGL) | Plano galaktikoaren ebakidura plano supergalaktikoarekin |
Hori kontuan hartuta:
Koordenatu angeluzuzenetan edo kartesiarretan hiru ardatz hartzen dira , , , elkarren artean perpendikularrak, eta sekanteak jatorriko puntu batean, Eguzkia (koordenatu heliozentrikoak) edo Lurra (koordenatu geozentrikoak) izan daitekeena. Izan bedi adibidez puntuaren koordenatuen .
Koordenatu esferikoak gainazal esferikoetarako erabiltzen dira, esate baterako, zeruko esfera eta planeta baten gainazala.
Zeruko koordenatu gehienak koordenatu esferikoak dira.
Astronomian, izar baten posizioa koordenatu polar edo esferikoen bidez zehaztu ohi da. Hala ere, hasteko r distantzia ezezaguna denez, izarraren norabideaz bakarrik arduratzen gara, bi koordenatuen bidez determinagarria dena. Horretarako, egiten dena da izar guztiak erradio arbitrarioko esfera batean proiektatzea, hau da, zeru-esfera deritzona. Halako esfera bat behatzailearengan zentratuta dago. Egia esan, behatzaileak, irregulartasun topografikoak gorabehera, behatzailearen oinetik igarotzen den plano batek mugatutako zeruko hemisferio bat bakarrik ikusten du, eta zeru-esfera horizonte izeneko zirkulu batean mozten du.
Behatzailearen posizioaren arabera, honako hauek bereizten dira:
Haien balioak behatzailearen posizioaren araberakoak diren edo ez kontuan hartuta, koordenatuak honela sailkatzen dira:
Erreferentzia-planoa kontuan hartuta honako hau dugu:
Angeluak radian edo gradutan neurtzen dira, baina, astronomian, ordutan ere neurtzen dira. Ordubeteko angelua 15º-ren balioa du (ordubetean Lurrak 15º biratzen baitu). Ordu angelua eta igoera zuzena gradu sexagesimaletan neur litezke, baina ordutan neurtzen dira.
Bere zatitzaileak hauek dira: 1 ordu = 60 minutu (min).
1 minutu = 60 segundo 1 min = 60 s.
Erlazio erabilgarria da: 1° = 4 minutu
Igoera zuzena ordu, minutu eta segundotan neurtzen den angelua da.
Beraz, AR = 3 h 25 min 13 s = 3,4202777... h = 51,304166…° = 51°18′15″.
Zeruko koordenatuen bihurketak koordenatu batzuetatik besteetara joateko aukera ematen digu, ekliptikatik ekuatorera, adibidez; beste bihurketa batek ekuatoretik ordukoetara pasatzeko aukera emango digunez, ondoz ondoko bihurketek koordenatuen arteko edozein transformazio ahalbidetzen dute. Demagun, egunen batean, objektu bat koordenatu horizontaletan behatzen dugula, Lurrean dugun posizioa eta denboraren unea kontuan hartzen badugu, koordenatu ekuatorial edo ekliptikoetara irits gaitezke.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.