From Wikipedia, the free encyclopedia
Karlos Martel[1][2] —latinez: Carolus Martellus— (686ko abuztuaren 23a – 741eko urriaren 22a) frankoen buruzagia izan zen. Jauregiko Nagusia titulupean, erregearen ordez gobernatu zuen. Ezaguna da batez ere Poitiersko guduan omeiatarren aurka irabazi zuelako (732) eta karolingiar leinuaren aitagoi izan zelako. Hainbat historialarik musulmanek Mendebaldeko Europan aurrera egitea galarazi zuela uste dute.
 |
Artikulu honek erreferentziak behar ditu. Hemen erreferentzia egiaztagarriak gehituz lagun dezakezu. |
| Karlos Martel | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
718 - 741 ← Ragenfrid (en)  - Pepin Laburra →
717 - 741 ← Theudoald (en) - Carloman (en) → Hautetsia: 717 | |||||
| Bizitza | |||||
| Jaiotza | Herstal, 688ko abuztuaren 23a | ||||
| Herrialdea | Frankoen Erresuma | ||||
| Heriotza | Quierzy, 741eko urriaren 22a (53 urte) | ||||
| Hobiratze lekua | Saint-Denisko basilika | ||||
| Familia | |||||
| Aita | Pepin Heristalgoa | ||||
| Ama | Alpaida | ||||
| Ezkontidea(k) | Rotrude of Trier (en) Ruodhaid (en) Swanachild (en) | ||||
| Seme-alabak | ikusi
| ||||
| Haurrideak | ikusi
| ||||
| Leinua | Arnulfings (en) Karolingiar leinua Pippinids (en) | ||||
| Hezkuntza | |||||
| Hizkuntzak | latina Old High German (en) | ||||
| Jarduerak | |||||
| Jarduerak | estatu-politikaria eta buruzagi militarra | ||||
| Zerbitzu militarra | |||||
| Parte hartutako gatazkak | Battle of Cologne (en) Battle of Vicy (en) Battle of the Boarn (en) Battle of Soissons (en) Poitiersko gudua Battle of the River Berre (en) Battle of Amblève (en) | ||||
  | |||||
Pepin Herstalgoaren sasikoa zen, eta 714an, aita hil berria zuela, merovingiar frankoen gerra zibilean Kolonian kartzelatua izan zen. Hala ere, askatu eta bere aurkarien kontra armada bat eratzea lortu zuen, baita bere gustuko erregea jartzea ere (Klotario IV.a). Aldiz, Txilperikok gogor egin zion, baita Eudon I.a Handia akitaniar dukearen laguntza bilatu ere, baina azkenean Eudonek eta Martelek bake-itun bat sinatu zuten Txilperikoren kaltetan (718), eta Martel jaun eta jabe geratu zen Austrasian eta Neustrian (frankoen mendeko lurraldeak, Loiratik iparraldera).
721ean, Al-Andalusko omeiatarrek Tolosa Okzitaniari eraso egin zioten, eta Eudonk laguntza eskatu zion Marteli, baina honek ukatu egin zion, eta nahiago izan zuen bere aurkaria ahultzen ikusi. Martelek iparraldean gudukatzen jarraitu zuen frisiarren kontra, egungo Herbeheretan eta Belgikan, baita ekialdean ere, eta 723. urterako mendean hartuak zituen Bavaria, Alamaniako lurraldea eta saxoiak. Aldi berean, ordu arteko armada indartsuena osatzen joan zen, behar zuenean horretarako Elizari lurrak eta jabetzak atzemanez.
Frankoen lurraldeko iparraldean gerra amaituta eta aurkari frankoak menderatuta, Martel Akitaniara begira jarri zen, hura ere bereganatzeko asmoz. 731ean, Eudon Pirinio ekialdean finkatu jaun berbere batekin ituna sinatu izana leporatuta, Martelek Loira ibaia zeharkatu zuen, baita Akitaniako zati bat eta Bourges hiria arpilatu ere. Eudonek Bourges hiria berreskuratu zuen, baina Marteli gudu batean aurre egin eta galdu zuen, baita ahulduta geratu ere.
732an omeiatarrek Baskoniako dukerria indarrez zeharkatu, arpilatu eta suntsitu zuten, eta Poitiers ingurura helduta Martel buru zuen armadarekin borrokatu ziren. Martelek, Eudon ere oraingoan aldean zuela, omeiatarrei irabazi zien. Ondorioz, Eudonek eta Akitaniak men egin zioten formalki frankoei, nahiz eta funtsean independente jarraitu.
735ean, Eudon I. Handia hil berritan, bere seme Hunald Akitaniako duke berriak Karlosi men egiteari utzi zion eta aske aldarrikatu zuen bere burua eta Akitania. Ondorioz, armada boteretsu bat aldean zuela, Martelek Bordeleri eraso egin, hiria azpiratu eta arpilatu egin zuen, bigarrenez lau urteko epe laburrean. Aldiz, Akitaniako kondeen armada batek, segur aski Eudonen seme Hunald Akitaniakoa buru zuela, gogor egin zion Karlosen 2. espedizio militar bati 736an eta, berari formalki men egitearen trukean, Karlosek Hunalden eskuetan utzi behar izan zuen Akitania.
Hurrena, Borgoinara jo zuen, Rodano ibai inguruan. Espedizio horretan, bertako agintariak bota zituen, eta berari leial zitzaizkion buruzagiak jarri zituen (fideles). Egoera Borgoinako Dukerrian kontrolatutakoan, Galia hego-ekialdera alde egin zuen 737an, Septimaniako eta Proventzako jaunen eta omeiatarren kontra borrokatzera. Helburu nagusia ez zuen lortu ordea, Narbona bereganatzea eta omeiatarrak botatzea, baina Septimaniako hainbat hiriri eraso egin zien, eta Avignon suntsitu.
739an beste espedizio bati ekin zion Rodano ibaian behera, oraingoan Proventzara zuzenduta, Maurontzio Marseillako konde etsaia menderatzera. Helburua lortu egin zuen, eta Proventzako jaunek men egin zioten. Neustriara itzuli, eta handik gutxira hil zen 741ean, Querzy-sur-Oizen.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
