Aldi berean urdaila eta heste meharra kaltetzen dituen hantura-prozesua From Wikipedia, the free encyclopedia
Gastroenteritisa heste meharraren eta urdailaren aldibereko hantura da. Gai pozoitsuak hartzearen, elikagaiak behar bezala ez mastekatzearen, edari alkoholdunak edo oso hotzak edatearen, edo kutsaduraren baten ondorio izaten da. Goragalea eta beherakoa eragiten ditu; gorputzak ura galtzen duenez, oso arriskutsua izan daiteke.
Gastroenteritis | |
---|---|
Deskribapena | |
Mota | gastrointestinal system disease (en) , digestive sign (en) eritasuna |
Espezialitatea | digestio aparatuaren medikuntza |
Arrazoia(k) | Errotabirus, Campylobacter Norobirus |
Sintoma(k) | oka, beherakoa, goragalea, sukarra, tripako mina, Bihotzerrea, muskuluetako arranpa, deshidratazioa abdominal cramps (en) |
Tratamendua | |
Erabil daitezkeen botikak | Eritromizina, Ondansetron, Ziprofloxazino eta Ibuprofeno |
Identifikatzaileak | |
GNS-10-MK | K52.9 |
GNS-9-MK | 558.9 |
GNS-9 | 008.8, 009.0, 009.1 eta 558 |
DiseasesDB | 30726 |
MedlinePlus | 000252 eta 000254 |
eMedicine | 000252 eta 000254 |
MeSH | D005759 |
Disease Ontology ID | DOID:2326 |
Urdaila ("gastro"-) eta heste mehearen ("entero"-) hantura ("-itis") eragiten duen gaixotasuna da. Sintoma nagusiak beherakoa, okadak, min abdominala eta karranpak dira. [1] Normalean, birusek sortzen dute gastroenteritisa; dena den, bakterioek, parasitoek edota onddoek ere sor dezakete.
Urdailari dagokionez, digestio aparatuko atalik zabalena da, heste gorriaren beheko muturretik duodenoraino hedatzen dena. Lau atal ditu:
Horretaz gain urdailean bi aurpegi bereizten dira: aurrekoa eta atzekoa.
Gainera, urdailak bi ertz ditu.
Makurdura handiari lotuta dagoen atzeko mesogastrioa da.
Bi zati ditu, jarraiak direnak.
Bi lotailu hauek gibeleraino helduko dira, non gibelaren inguruko errai peritoneoarekin jarraituko diren.
Epiploi txikiaren eskuineko ertz librean, bi orrien artean, gibelaren pedikuloko egiturak kokatzen dira: porta zaina, koledokoa eta gibeleko arteria propioa. Atzean, berriz, zulo epiploikoa edo Winslow hiatoa dago. Honen bitartez poltsa omentalera heltzen da.
Geruza mota ezberdinak bereizten dira urdaileko paretan:
Heste mehea duodenoak, jejunoak eta ileonak osatuko dute, [2] hauek urdailaren ondoren kokatuko dira. Heste mehearen funtzio nagusiak nutrienteak xurgatzea eta digeritzea dira, baita immunitate barrera bezala jokatzea. Gorputzeko zelula gehienak berritzen dituen organo bat da. Hau bost egunero gertatzen da. [3]
Urdaila jarraituz, duodenoa dago. Duodenoak 4 atal ditu:
Angelu duodenojejunal honetan, 2. orno lunbarraren ezkerrean kokatuta, heste meharra berriro peritoneo barrukoa egiten da. Beraz, jejunoa peritoneo barruko egitura izango da; daukan atzeko mesoa mesenterio deitzen da.
Duodenoaren zelula geruzak hurrengoak izango dira:
Gastroenteritisaren jatorri nagusiak Escherichia coli eta Campylobacter generoko bakterioak eta errotabirus generoko birusak dira. Hala ere, gaixotasun honek jatorri ez infekziosoak izan ditzakeela ikusi da. Gehien bat umeengan ematen da beraien immunitate sistema ez dagoelako garatuegi eta beraien higiene ez oso nabarmenagatik. Birusak umeen gastroenteritis kasuen %70-aren eragileak dira.
Herrialde garatuetan Campylobacter jejuni bakterioa izango da gastroenteritis bakterianoaren jatorri nagusia. Bakterio honek eragindako kasuen erdia hegaztien okelarekin erlazionatuta dago. %15 izango da bakterioek umeen gastroenteritisean duten agerrera.
Kutsatzeko modurik errazena jakien bitartez da. Jakiren bat kutsatu egiten bada eta giro tenperaturan mantendu, bertako bakterioak biderkatu egiten dira. Horrelako jakiren bat janez gero, kutsatzeko arriskua askoz ere handiagoa izango da. Mota honetako jakien artean hurrengoak dira ezagunenak: haragi gordina, oilaskoa, arrautzak, pasteurizatu gabeko esnea, gaztai freskoa, fruituak eta barazkiak.
Clostridium difficile bakterioak pertsona helduengan eragingo ditu kasu gehienak. Umeak bakterio honen eramaileak izan daitezke sintomarik pariatu gabe. Normalean, antibiotikoen erabilerarekin lotuta dago, hau da, antibiotikoak hartzen ibili diren pertsonek probabilitate handiagoa dute bakterio honek eragiten duen gastroenteritisa pairatzeko. Kontuan izanda zein antibiotiko kontsumitu duzun probabilitatea aldatu egiten da ere.
Entamoeba histolytica eta Cryptosporidium generoko protozoo parasitoek umeengan agertu diren kasuen %10a eragin dituzte.
Gastroenteritisak normalean beherakoak eta okadak, edota bietako bat (kasu gutxitan) eragiten ditu. Gainera, pazienteak kalanbre abdominalak izan ditzake. Sintomak, agente infekziosoa bereganatu eta 12-72 ordutara hasten dira pairatzen. Agentea birikoa den kasuetan, gaixotasuna aste bat igaro ondoren desagertzen da. Kausa biral batzuk sukarra, nekea, zefaleak eta min muskularrarekin lotuta egon daitezke. Beherakoan odol-galera baldin badago ziurrenik agente bakteriano batek eragindakoa izango da.
Horrez gain, infekzio bakteriano batzuek min abdominal zorrotza eragin dezakete, eta aste batzuetako iraupena eduki. Hala ere, garapen maila txikiagoko lurraldeetan, infekzio zorrotzekiko tratamendua ez dago eskura. Horrenbestez, ohikoa da beherako kronikoa pairatzea.
Hari beretik, beherakoaren konplikazioetariko bat deshidratazioa da, eta horrek sintoma hauek ekar ditzake: larruazaleko hanpadura eskasa eta ez-ohiko arnasketa. Herrialde pobreetan, horrekin batera datorren desnutrizioak epe luzeko hazkuntza-atzerapena eta gutxiegitasun kognitiboa ekar ditzake.
Alde batetik, infekzioa Campylobacterrek eragindakoa izatekotan, kaltetuen %1k artritis erreaktiboa sufritzen du gastroenteritisa eta gero.
Bestetik, gaixotasuna Escherichia Coliren Shiga toxinek eragindakoa bada, Sindrome Uremiko Hemolitikoa ager daiteke; hau da, plaketopenia, giltzurrunen funtzionamendu eza eta eritropenia. Umeek honetaz kutsatzeko aukera gehiago dituzte.
Orokorrean, ez dago kausa zehatza ezagutzearen beharrik, gaixotasuna era berean maneia daitekeelako agentea ezagutzen bada ala ez bada ezagutzen. Hala ere, gorotzetan odola aurkezten dutenen pertsonen kasuetan, kultibo bat egitea beharrezkoa litzateke janari intoxikazio bat pairatu badute edota hirugarren munduko herrialdeetan egon badira jakiteko.
Edonola ere, kontrolerako diagnostikoak egin daitezke, elektrolito mailak eta giltzurrun funtzioak neurtuz, deshidratazio zorrotz baten susmoa izatekotan.
Oso garrantzitsua da pazienteak deshidratazioa pairatzen duen ala ez zehaztea. Deshidratazio-maila desberdinak daude: arina (%3–5 ), moderatua (%6–9 ), eta zorrotza (≥%10).
Umeetan detekta daiteke arnaste-zailtasun, gehiegikeria kapilar eta azal arazoengatik. Oso zaila da deshidratazioa diagnostikatzea analisi biokimikoen bitartez.
Oso garrantzitsua da apendizitisaren, gernu-infekzio eta antzerako gaixotasunen sintomekin ez nahastea. Pazienteak soilik okadak edo beherakoak aurkeztekotan, diagnostiko diferentziala zailtzen da.
Apendizitisarekin ez nahasteko, beherako kantitate handia gastroenteritisaren bereizgarria dela jakitea oso garrantzitsua da.
Zetoazidosi diabetikoak ez du beherakorik aurkezten.
Higienea zaintzea eta elikadura egokia mantentzea neurri garrantzitsuak dira gaixotasun hau sendatzeko eta ez transmititzeko. Horrez gain, galdutako likido guztia berreskuratzeko pixkanaka pixkanaka ur asko edan behar da. Horretarako, seruma[8] edateaz gain ura bikarbonato eta gatzarekin ere edan daiteke.
Ondorengo faktoreak kontuan hartu behar dira gaixotasuna tratatzeko orduan:
Lehen aipatu bezala, berriro hidratatzea oso garrantzitsua da haur eta helduetan. Hau batez ere aho bidez berriro hidratatzeko gatzak (SRO) [7]hartuz lortzen da. Kasu larrienetan, aldiz, zuzenean zainetatik sartu behar izaten dira gatz hauek (pertsonak konortea galtzen duenean, adibidez). Gainera, karbohidrato konplexuak dituzten elikagaiak hartzea komeni da (hau da, garia eta arroza dituzten elikagaiak). Gainera, azukredun edariak hartzea ez da gomendagarria bost urte baino gutxiago dituzten umeetan sintomak areagotu daitezkeelako.
Gomendatzen da amaren esnea edaten duten haurrek eta oraindik biberoia hartzen duten haurrek berdin jarraitzea (azken hauek, hidratatzeko gatzak ere hartu behar dituztela kontuan hartuta). Hala ere, azukre sinpleak dituzten elikagaiak hartzea saihestu behar da. Gainera, probiotiko batzuek gaixotasunaren iraupena eta sintomak murriztu ditzakete.
Normalean gaixotasun honetan ez da beharrezkoa izaten antibiotikoak hartzea, baina sintomak oso larriak diren kasuetan edota kausa bakterianoa denean hartzea gomendatzen da. Makrolidoak[9] dira antibiotiko gomendatuenak.
Farmako hauek arazo gehiago sorrarazten dituzte normalean, horregatik ez da oso gomendagarria hauek erabiltzea, nahiz eta arazo hauek jasateko probabilitatea baxua izan.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.