Erakundeen historia Antzinako Erroman
From Wikipedia, the free encyclopedia
Erakundeen historia Antzinako Erroman erakundeen historiaz arduratzen den azterketa-eremua da, Antzinako Erromara mugatuta.
Artikulu honek erreferentziak behar ditu. Hemen erreferentzia egiaztagarriak gehituz lagun dezakezu. |
Ez da Antzinako Erromako gobernuaren erakunde politikoetara mugatzen, edozein motatako erakundeetara zabaltzen da.
Gizarte erakundeek funtsa zuten hiritartasun erromatarrean eta familia erromatarrean oinarritutako gizarte erromatarraren antolaketan eta, hedapenez, patroi-kliente harremanetan; baita ere ekonomikoki zehaztutako klaseetan oinarritutako gizarte-banaketetan ere (horrek zehazten baitzuen maila erromatar armadan —equites, assidui— edo zerbitzu militarretik salbuetsia izatea—proletarii—) eta balizko jatorrian (gens, tribu eta talde bereiziak, batez ere patrizioak eta plebeioak).
Erakunde ekonomikoek Antzinako Erromako ekonomia osatzen zuten, batez ere lanbide bakoitzaren collegia eta nekazaritza eta abeltzaintzako jardueretatik eratorriak. Ekonomia, Erromako historia luzearen aldi bakoitzean, ekoizpen-modu desberdinekin antolatu zen, eta Errepublikaren azken mendeetatik ekoizpen modu esklabista nagusi izan zen, pixkanaka, kolonatoak bere lekua hartu zuen arte esklabismotik feudalismorako trantsizioan, Mendebaldeko Erromatar Inperioaren garaitik haratago luzatu zena.
Erakunde erlijiosoen artean erromatar erlijio tradizionalari (hala nola, Vestaren birjinak) eta erlijio zibikoaren funtzioei lotutakoak zeuden —flamenak, aruspizeak, erromatar egutegia, erromatar jaiak, pontifikatua, gurtza inperiala, etab.—, erlijio grekoaren funtzioekin (Interpretatio Romana) eta ekialdeko beste erlijio eta kultu misteriko batzuekin sinkretismoan; azken mendeetan, hasierako kristautasunetik sortutakoengatik ordezkatuak edo asimilatuak izan ziren (Interpretatio Christiana).[1]
Kultura-, hezkuntza- eta kirol-jardueretako erakundeak (hala nola Antzinako Erromako hezkuntzari, antzerki erromatarrari eta beste ikuskizun publiko batzuei lotutakoak —anfiteatroko gladiatore-borrokak edo zirku erromatarreko zaldi-lehiaketak, desakordio sutsuak eragiten zituztenak—) Antzinako Erromako kulturaren eta eguneroko bizitzaren funtsezko alderdiak ziren. Jatorri grekoko erakundeak, Ekialdean mantendu zirenak, hala nola Joko Olinpikoak, Atenasko Akademia, Museoa eta Alexandriako Liburutegia, kultura klasiko grekoerromatarraren biziraupenaren sinbolo izan ziren, Antzinaroaren amaierara arte eta Erdi Aroaren hasierara arte iraun zutenak, zeinak kultura-irizpide erabat desberdinak ezarri baitzituen, teozentrismo kristau edo musulmana buru zutela.
Erromatarren garaiko lehen erakundeak, greziarrengandik beranduago hartuko zituztenekin batera, Mediterraneoan sortzen ari zen potentzia berriaren erakundeen hazia izango ziren, nahiz eta oso gutxi jakin lehen erakunde horietaz.