Azpikultura

Azpikultura terminoa soziologian eta antropologian erabiltzen da portaera eta sinesmen multzo adiezgarri bat duen pertsona-talde bat definitzeko. Ezaugarri horiek partaide diren kultura nagusiaren barruan desberdintzen ditu.^[2]

Kubako punkaren azpikultura berezia.^[1]

Azpikultura kideen adinetik, talde etnikotik edo generotik abiatuta eratu daiteke. Azpikultura bat agertzea eragiten duten ezaugarriak estetikoak, politikoak, sexualak edo haien arteko konbinazioa izan daitezke. Azpikulturak, maiz, dagokien kultura nagusiaren balioen aurka daudelakoan definitzen dira, nahiz eta definizio hori ez dagoen unibertsalki onartua, azpikulturaren eta kulturaren artean ez baita beti erabateko aurkakotzarik gertatzen.

Ezaugarriak

Azpikultura bat, maiz, adin eta gizarte-klase guztietako pertsonekin lotzen da; pertsona horiek lehentasun komunak dituzte entretenimenduan, erabilitako zenbait sinboloren esanahian eta komunikatzeko, jokatzeko, idiosinkrasiarako eta hizkuntzarako gizarte-bitartekoen erabileran, besteak beste, ez direnak hain nabarmenak. Zentzu horretan, korporazioak, sektak eta gizarteko beste talde edo segmentu asko subkultura gisa behatu eta azter daitezkeela ere esaten da.

Beharrezkoa da gaur egungo azpikulturaren kontzeptuari sexualitatearen giza dimentsioa eranstea; izan ere, agerikoa eta nabaria da mundu osoan hainbat komunitate daudela, beren praktika, mundu-ikuskera, gustu eta lehentasunen arabera identifikatzen direnak, LGBTTIQ+ izeneko gizarte-, erotika- eta sexu-espektro zabalaren ikur diren koloreetako batzuekin.

Dick Hebdigerentzat, azpikultura guztiek ibilbide bera esperimentatzen dute. Eredu horretan, subkulturak erresistentzia komun baten bidez sortzen dira hasieran. Gizarte menperatzaileak erradikal gisa ikusten ditu sarri talde horiek, eta horrek beldurra, eszeptizismoa eta antsietatea sortzen ditu haien erantzunean. Nolabait, horrek subkulturaren erresistentziari botere handiagoa ematen dio, baina soilik une batez, berandu edo goiz gizarte kapitalistak subkulturaren estiloa eta musika merkantilizatzeko modu bat aurkitzen duelako. Denbora gutxian, azpikulturako elementuak eskuragarri daude korronte nagusirako. Horrela, lehen subertsiboa, errebeldea eta erradikala zena, orain zuhurra da. Hori dela eta, sarritan gertatzen da gizarte menderatzailea azpi-kultura bat ezagutzen hasten denean, azpi-kulturaren erresistentzia-boterea hiltzen hasten den unea dela. Azpikulturak kultura menderatzailearekiko oposizio sistematikoa badu ezaugarri, orduan kontrakultura gisa deskriba daiteke.

Garrantzitsua da kontuan hartzea soziologoek adostutako azpikulturaren definiziorik ez dagoela. Teorialari subkulturalek azpikulturen definizioa zabaltzen eta aldatzen jarraitzen dute, talde subkultural gehiago ikertzen dituzten eta esparru subkulturalean desbideratze-teoria soziologikoak sartzen dituzten heinean. Beraz, azpikulturaren definizioa polemikoa da. Teoriko batzuek uste dute kontzeptuak baliagarri izateari utzi diola.^[3] Hala ere, lanaren definizio bat beharrezkoa da subkulturen eta teoria subkulturalaren sarrera ulertzeko. Beraz, ondoren deskribatuko diren azpikulturen ezaugarriek akademiko azpikultural nabarmenen kontzeptuak eta teoriak jasotzen dituzte; baina inolaz ere ez dute behin betiko "egiaztapen-zerrenda" osatzen, azpikultura definizioan zer sartzen den eta zer ez zehazteko.

Terminoaren jatorria

Otakusak azpikultura bat dira, nolabaiteko janzkera, musika gustua eta hizkuntza dituena

Euskaltzaindiaren Hiztegiak honela definitzen du azpikultura, antropologia soziologiko eta kulturalari dagokionez: "Kultura talde baten barnean jarrera edo sineste bereziak dituen azpitaldea"^[4].

Teoria subkulturala 1920ko hamarkadan garatu zuten lehen aldiz soziologiako akademikoek Chicagoko Eskolan. Chicagoko Eskolak "desbideratutako" portaeraren existentzia aztertu zuen, eta desbideratzea gizarte barruko arazo sozialen ondorio gisa eztabaidatu zuen. Birminghamgo Eskolak bat egin zuen teoria subkulturalarekin, gizabanakoak desbideratze modu kolektiboetan —azpikultura deiturikoetan— parte hartu zuten taldeekin bat egiteko moduak ikertuz. Gaur egungo teorialarien ustez, kontzeptua bera eztabaidagarria da, eta batzuek "post-subkultura" ikuspegiarekin bat egiten dute; horrek iradokitzen du subkulturak ez dituela jarduera kolektiboak deskribatzen. Soziologoek azpikulturak aztertzen jarraitzen dute, zergatik sortzen diren jakiteko, zergatik aukeratzen duten azpikultura desberdinetako kideek talde-portaera desbideratu batean parte hartzea, eta zer jarduera subkultural esan diezagukeen gizarte osoari buruz.^[5]

1950ean, David Riesmanek bereizi egiten zituen «pasiboki komertzialki proportzionatutako estiloak eta esanahiak onartzen zituen gehiengo bat eta estilo minoritarioa aktiboki bilatzen zuen azpikultura bat... eta balio subertsiboen arabera interpretatzen zuen».^[6]

Birminghameko Unibertsitateko Kultura Ikasketa Garaikideen Zentroa (CCCS) 1960ko hamarkadaren erdialdean sortu zen, Bigarren Mundu Gerraren osteko Britainia Handian gazteen azpikulturen sorrera azaltzeko asmoz, hala nola Teddy Boys, Mods, Skinheads eta Rockers.^[7] Han, Richard Hoggartek zuzendutako soziologo talde bat langile klaseko gazteria azpikulturalaren alderdi ezberdinak aztertzeari ekin zion.

Hoggart-ek eta Raymond Williams-ek aurretik egindako ikerketek Birminghameko ikasketa azpikulturalak genero enfokatuago batera katapultatu zituzten, eta, horren bidez, hainbat hipotesi informal garatu zituzten, 2002an eskola itxi arte bere lanaren erdigunean egon zirenak.^[8][9] Lehenik, CCCSko akademikoek subkulturak klasean oinarrituriko fenomeno gisa hartzen zituzten, inolako zalantzarik gabe; izan ere, jakinarazi egin zuten ikertu zituzten subkulturetako kide gehienak klase ertain baxuko gizon zuri gazteak zirela. Gainera, azpikultura ezberdinetako kideak batu zituena balio kultural nagusi hegemonikoei aurre eginez "jarduteko" grina kolektiboa izan zela iradoki zuten. Bizi-maila hobea lortzeko oztopo sozioekonomikoek zapuztuta, langile klaseko gazteak batu egin ziren gero, klase egiturarekiko zuten bazterketaren eta erresistentziaren ondorioz. Azkenik, taldekideen estilo eta erritual ikusgarrietan halako erresistentzia argiago agertzen zela esan zuten ikerlariek. Hala ere, Birminghameko Eskolak, irudimenezko gisa nagusi zen bizimodu burgesaren arbuio sinboliko subkulturala ikusi zuen. Izan ere, akademikoek esan zuten erresistentzia subkultural sinbolikoak eragin gutxi edo bat ere ez duela benetako aldaketan, eta, berez, gizartean duen estatus baxua indartzeko balio dezakeela.

Birminghameko Eskolak ikerketa azpikulturalei ekarpen esanguratsuak egin badizkie ere, CCCSk kritika garrantzitsuak jaso ditu. Bereziki, soziologo askok kritikatu dute zentroa, erresistentzia, klasea eta estiloa gehiegi nabarmentzen dituelako, baita edozein azpi-kultura femenino edo queer azpi-irudikatzeagatik ere. Agian, aurkikuntzen eta hartutako ikuspegien mugarik garrantzitsuena ikerketa etnografikoko metodoen falta da. Subkultura ezberdinetako kideengana hurbildu beharrean, CCCSko teorialariek urrutitik estiloaren analisi semiotikoen bidez egin zuten ikerketa, norbaiten estiloa eta praktikak potentzialki gaizki interpretatuz (edo gehiegi nabarmenduz).

Chicagoko Eskolak egindako lana zabalduz, Kultura Ikasketa Garaikideen Zentroko (CCCS) akademikoek desbideraketa kontzeptua sakonago aztertu zuten, kulturaren eta hegemoniaren arteko lotura inplizituak nabarmentzean. Dick Hebdigek argudiatzen du azpikulturak desbideratzetik sortzen direnez, gehienetan langile klaseko kulturak eta norbanakoak izaten direla. Funtsean, talde sozialek azpikultura berri bat sortuz eta kultura nagusiaren arauekin bat ez datozen arau berriak ezarriz maneiatzen dituzte beren estatus arazoak.^[10] Arau berri horiek esanahi ideologikoak dituzte, eta erresistentzia forma sinbolikoak. Gainera, azpikulturek, askotan, kultura nagusitik hartzen dituzte objektuak eta estiloak, eta bereganatu egiten dituzte esanahi berri bat erakusteko. 1979ko Subculture: The Meaning of Style^[11] liburuan, Dick Hebdigek argudiatzen du gerraosteko Britainia Handiko langile klasearen gazte-azpikulturen estiloek aurre egiten dietela ideologia menderatzaileari, hegemoniari eta normalizazio sozialari, erresistentziako forma sinbolikoen bidez, identitate zentzu bat garatuz.^[12] Hebdigeren arabera, azpikultura bateko kideek azpikultura horretako kide izatea balioztatzeko, zenbait berezitasun izan behar dituzte; hala nola estiloa, arropa, hizkuntza edota erlazionatzeko modua. Arropa, musika, dantza, makillaje eta drogen konbinazioarenbidez eraikitzen da estiloa. Hebdige-k azpikultura bakoitzeko testuinguru historikoa, sozioekonomikoa, klasekoa, arrazakoa eta masa-komunikabideetakoa azpimarratzen ditu. Adibidez, Hebdigek argudiatzen du punk zuriaren eta reggae beltzaren azpikulturen azpian gai komun bat dagoela; biek Britainia Handiko sinbolismo nazionala arbuiatzen dute. Itxuraz loturarik ez duten arren, Hebdigek puntu hori erakusten du bere estiloetan dauden antzekotasunak nabarmenduz.

Hiri-tribuak

«Hiri-tribu» bat hiri-inguruneetan bizi diren, interesak partekatzen dituzten pertsonen eta gizarte-lotura iragankorrak eratzen dituzten talde bat da.^[13] Hiri-tribuen kontzeptua neotribalismoan oinarritzen da, non hiri-inguruneetako bizitzak indibidualismoaren eta gizarte-lotura tradizionalen deklinabidea sortzen duen (ahaidetasun gisa), eta, horren ordez, interes komunengatik ordezkatzen dituen. Hiriko tribuak normalean janzkeragatik, ohitura arruntengatik eta antzeko kontsumo-interesengatik identifikatzen dira; adibidez, musikagatik. Gazte bat bere joera eta pentsamendu berak dituen gizarte batean sartzen denean, gazte hori identifikatuta sentituko da, bai taldearekin, bai bere sinboloekin.

Hiri-tribu batzuen adibideak

Tribua	Urtea	Jatorria	Ospea	Gainbehera	Musika-estiloa
Buchifresa	2020	Mexiko	2020 - Gaur egun		gerrako corridoak
Alucineak	2021	Mexiko	2021 - Gaur egun		aldatutako corridoak
Geek	1980ko hamarkada	Estatu Batuak	1990 - Gaur egun
Hackerra	1980ko hamarkada	Estatu Batuak	1990 - Gaur egun
Gamer	1980ko hamarkada	Estatu Batuak	1990 - Gaur egun
Emo	2004	Estatu Batuak	2005 - 2011 2020 - ?	2011	Pop punk - Metalcore
Metaleroa	1970eko hamarkada	Erresuma Batua	1970 - Gaur egun	1990-1994	Heavy metala
Scene	2005	Estatu Batuak	2006 - 2011	2012	Crunkcore - Elektropop
Otaku	1985	Japonia	2005 - Gaur egun		J-pop:
Flogger	2006	Argentina	2007 - 2010	2011	Elektropop - Tekno
Hipster	2005	Estatu Batuak	2011 - 2016	2017	Indie pop - Indie rock
Swagger	2010	Estatu Batuak	2013 - Gaur egun		Trap - Reggaeton
Raver	1990	Erresuma Batua			Tekno, acidcore
Cumbieroak	XXI. mendea	Argentina
Aberaskumeak	1970	Espainia
Raperoak	1970	Estatu Batuak

Ikus, gainera

• Kontrakultura
• Haur-kultura
• Ideologia
• Jolastokia
• Hegemonia kulturala
• Ikasleen jolasaldia
• Kultura
• Kapitalismoa
• Kulturaren soziologia
• Kultura-azterketak

Kanpo estekak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Azpikultura

• Ocampo Cea, Andrea. Ciertos Ruidos, Nuevas tribus urbanas chilenas (ed. Planeta, 2009). .
• Gamero Aliaga, Marcelo. La metáfora de las tribus urbanas y tribus urbanas como metáforas. .
• A. Padawer. Nuevos esencialismos para la antropología: las bandas y tribus juveniles, o la vigencia del culturalismo. .
• Zarzuri Cortés, Raúl. Tribus Urbanas: por el devenir cultural de nuevas sociabilidades juveniles. .
• Abad Morales, Luis Ángel. Hebdige: del sentido del estilo al estilo como todo sentido, dentro de "Rock contra cultura". pp.96-101. .
• Shot Informativo (Tec de Monterrey) Tribus Urbanas

Erreferentziak

1. (Ingelesez) «The unique subculture of Cuban punk» Penn Today.
2. (Gaztelaniaz) Arce Cortes, Tania. (2008). «Subcultura, contracultura, tribus urbanas y culturas juveniles: ¿homogenización o diferenciación?» Revista Argentina de Sociología (Universidad Iberoamericana): 257-271. ISSN 1667-9261..
3. Bennett, Andy. (1999-08). «Subcultures or Neo-Tribes? Rethinking the Relationship between Youth, Style and Musical Taste» Sociology 33 (3): 599–617.  doi:10.1177/S0038038599000371. ISSN 0038-0385..
4. Euskaltzaindiaren Hiztegia. ISBN 9788494451256..
5. What is a Subculture? – Subcultures and Sociology. .
6. Middleton 1990
7. Gómez, Pedro. (2009-06). «Orígenes e inicios de los estudios culturales» www.ugr.es.
8. Webster, Frank. (2004-11-01). «Cultural studies and sociology at, and after, the closure of the Birmingham school» Cultural Studies 18 (6): 847–862.  doi:10.1080/0950238042000306891. ISSN 0950-2386..
9. «Cultural elite express opposition to Birmingham closure» the Guardian 2002-07-18.
10. Burawoy, Michael; Josafat Hernández Cervantes, Nuria Álvarez Agüí y Miguel Álvarez Peralta (traducción y adaptación). (2014-05-20). «La dominación cultural, un encuentro entre Gramsci y Bourdieu» Gazeta de Antropología 30 (1) ISSN 0214-7564..
11. (Ingelesez) Hedbige, Dick. (1979). Subculture : The Meaning of Style. ISBN 0–415–03949–5..
12. Torode, Brian. (1981). «Review of Subculture: The Meaning of Style» Contemporary Sociology 10 (6): 856–857.  doi:10.2307/2067284. ISSN 0094-3061..
13. Diaz Ruiz, Carlos A.; Penaloza, Lisa; Holmqvist, Jonas. (2020-01-01). «Assembling tribes: An assemblage thinking approach to the dynamics of ephemerality within consumer tribes» European Journal of Marketing 54 (5): 999–1024.  doi:10.1108/EJM-08-2018-0565. ISSN 0309-0566..

• Datuak: Q264965
• Multimedia: Subcultures / Q264965