From Wikipedia, the free encyclopedia
Ang Lee (txinera tradizionalez: 李安; pinyinez: Lǐ Ān; Chaozhou, Pingtung, 1954ko urriaren 23) Taiwango film zuzendaria da. Zinemagintzan Taiwanen hasi zen bazen ere, azken urteotan Hollywooden aritu da. Horko lanen emaitza biribilena Brokeback Mountain filma da, zeini esker Zuzendari onenaren Oscar saria saria irabazi zuen Ang Leek. Life of Pi filmagatik bigarrenez eskuratu zuen Zuzendari onenaren Oscarra.
| Ang Lee | |
|---|---|
.jpg) (2009) | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Chaozhou (en)  , 1954ko urriaren 23a (69 urte) |
| Herrialdea |  Taiwan |
| Bizilekua | White Plains New York |
| Familia | |
| Aita | Lee Sheng |
| Ezkontidea(k) | Jane Lin |
| Seme-alabak | ikusi
|
| Haurrideak | ikusi
|
| Hezkuntza | |
| Heziketa | New Yorkeko Unibertsitateko Tisch Arte-Eskola National Taiwan University of Arts (en) Illinoisko Unibertsitatea Urbana–Champaignen University of Illinois College of Fine and Applied Arts (en) |
| Hizkuntzak | ingelesa |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | film-zuzendaria, gidoilaria, idazlea, zinema ekoizlea eta errealizadorea |
| Lan nabarmenak | ikusi
|
| Jasotako sariak | ikusi
|
| Kidetza | Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia |
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Erlijioa | budismoa |
        | |
Antzerkia ikasi zuen Illinois-eko Urbana-Champaign-eko Unibertsitatean, eta masterra egin zuen New Yorkeko Unibertsitateko Tisch Arte-Eskolan, non 1984an Fine Line izeneko film bat egin baitzuen tesi gisa. Spike Leeren ikaskidea izan zen.
Lee ospetsu egin zen Pushing Hands (1991), The Wedding Banquet (1993) eta Eat Drink Man Woman (1994) filmen bidez. Film horiek modernitatearen eta tradizioaren, Ekialdearen eta Mendebaldearen arteko harremanak eta gatazkak aztertzen zituzten. Hiru filmak kritika-arrakasta izan zuten, bai Taiwanen, bai nazioartean. Haren lanek ere komedia arinaren kutsua izan ohi dute, eta horrek haustura ekarri zuen Taiwango zinemaren ezaugarri den errealismo tragikoarekin, 1990eko hamarkadako gerra-legearen amaieraren ondoren. Asiako zineman gai homosexualak sartzen lehena izan zen, eta aitzindaria ere izan zen Hollywoodeko arte martzialetako filmetan.
Hollywooden sartu zen Sense and Sentsibility (1995) drama kostunbrista famatuarekin, ingelesezko bere lehen filma izan zena. Ondoren, bi aldiz jaso zituen zuzendari onenaren Oscar saria Brokeback Mountain drama erromantikoagatik (2005) eta Life of Pi dramagatik (2012). Era askotako filmak zuzendu ditu, hala nola The Ice Storm drama (1997), Crouching Tiger, Hidden Dragon (2000) arte martzialen drama, Hulk (2003) superheroien blockbusterra eta Lust, Caution (2007) espioitza erotikoaren drama.
Ang Lee Waishengren familia batean jaio zen, Txinako Errepublikako Indar Armatuen menpeko militarren herrixka batean, Chaochoun (Pingtung), Taiwango hegoaldeko nekazaritza-konderrian.[1] Lee jaunaren gurasoak Txinako gerra zibila amaitu ondoren joan ziren 1949an De'anetik (Txina kontinentaleko Jiangxi probintzia) Taiwanera. Hezkuntzari garrantzi handia ematen zitzaion etxe batean hazi zen.[2]
Lee-k Tainan First Senior High School eskola probintzialean ikasi zuen (orain National Tainan First Senior High School), non bere aita zuzendaria baitzen. Unibertsitatera sartzeko urteko azterketa bateratua gainditzea espero zen, Txinako Errepublikan unibertsitate-hezkuntzara sartzeko bide bakarra. Baina azterketa bi aldiz ez gainditu ondoren, aitaren etsipenerako, hiru urteko unibertsitate batean sartu zen, Arte Eskola Nazionalean (orain Taiwango Arte Unibertsitate Nazional gisa berrantolatu eta zabaldua), eta 1975ean graduatu zen. Aitak irakasle izatea nahi zuen, baina berak interesa agertu zuen unibertsitateko antzerkiaz eta arteez. Frustrazio goiztiar horrek arte eszenikoetara bideratu zuen bere karrera. Ingmar Bergman-en Jungfrukällan (1960) filma ikustea esperientzia hezigarria izan zen beretzat.[3]
1992an, nazioartean ezagutarazi zen Mendebaldeko bizitza modernora (Pushing Hands 推手) egokitzen ez dakien edo egokitzen ezin den agure bati buruzko film batean, eta "etorkizun handiko" etiketa lortu zuen. Hurrengo urtean, bere karrera sendotzen duen film bat aurkeztuko du, eta Taiwango zinemaren barruan bere belaunaldiaren adierazle nagusietako bat gisa ezagutarazten du: The Wedding Banquet koprodukzioa. Film horretan, ohiz kanpoko freskotasuna erakusten du, eta 43. Berlingo Zinemaldian Urrezko Hartza irabazi zuen. Gainera, Urrezko Globoetan eta Oscar sarietan Film onenaren saria jasoko du atzerriko hizkuntzan.
Hurrengo ekoizpenak mundu mailan ezagutaraziko du: Eat Drink Man Woman (1994). Bere arrakasta pertsonalik handienetako bat ematen dio, bere zinema-unibertsoak aldi bereko zinten filma gainditu dezan. Film horiek hein handiagoan edo txikiagoan porrot egiten zuten ekialdeko eta mendebaldeko kulturak istorio intimista eta familiarren barruan uztartzeko ahaleginean, non tradizioak eragindako haustura-menderatzea dagoen (Wayne Wang-en Eat a Bowl of Tea, 1988, adibide ona da). Filmak izendapen bikoitza jaso zuen, bai Urrezko Globoetan, bai Oscarretan, eta 5 sari Taiwanen, zuzendari onenaren saria barne.
1995ean, Lee-k zuzendu zuen Sense and Sensibility klasikoa, eta bigarren Urrezko Hartza jaso zuen Berlingo Zinemaldian, baita 7 Oscar-etarako izendapen ere. Haren ondoren, Lee-k beste bi film zuzendu zituen Hollywooden: The Ice Storm (1997) eta Ride with the Devil (1999). Kritikariek bi lanak goretsi zituzten arren, ez zuten arrakasta handirik izan leihatilan.
1999an, Hsu Li-kong-ek ‘wuxia’-ren genero tradizionalean oinarritutako filma egitera gonbidatu zuen Lee. Bere ume-ametsetako bat betetzeko aukerarekin gogotsu, Lee-k talde bat osatu zuen Crouching Tiger, Hidden Dragon (2000) filma ekoizteko. Filmak arrakasta handia izan zuen mundu osoan, eta 10 Oscar sari jaso zituen. Atzerriko Hizkuntzako Film Onenaren saria eta 3 sari tekniko irabazi zituen.
2003an, Lee Hollywoodera itzuli zen Hulk zuzentzeko. Filmak mota guztietako kritikak jaso zituen arren, arrakasta handia izan zuen finantza mailan.
Brokeback Mountainen eskutik, 2005eko Veneziako Zinemaldiko Urrezko Lehoia eta Zuzendari Onenaren Urrezko Globoa irabazi zituen.
Lust, Caution filmari esker, berriro arrakasta izan zuen Venezian 2007an. 2009an Life of Pi filma estreinatu zuen, Yann Martelek idatzitako izen bereko eleberriaren egokitzapena. Film horrek zuzendari onenaren Oscar saria eman zion.
Hurrengo filmak Billy Lynn's Long Halftime Walk (2016) eta Géminis (2019) dira. Azken horrek Will Smith protagonista duen filma da, 4K-ean grabatua, segundoko 120 fotogramatan, eta 3D+ teknologia erabili zuen.
2013. urtean, Taiwango presidenteak, Ma Ying-jeouk, Izar Distiratsuaren Ordenarekin eta Kordoi Bereziarekin kondekoratu zuen, Taiwanen nazioarteko zabalkundearen maila gorena eta tokiko zinemagintzari eman zion bultzada garrantzitsua; hala, kondekorazioa sortu zenetik kultura-munduko lehen pertsona bihurtu zen.[4]
Taula honetan ikus daitezke filmaren bi aktore, enpresa ekoizlea eta beste izenburuak beste hizkuntza batera itzuli bada (gaztelania, frantsesa, euskara, katalana edo galiziera):
| Urtea | Filma | Antzezleak | Ekoizlea | Hizkuntzak |
|---|---|---|---|---|
| 0 | untitled Bruce Lee biopic | Mason Lee | -- | |
| 1980 | The Runner | -- | -- | |
| 1982 | Shades of the Lake | -- | -- | |
| 1984 | Fine Line | -- | -- | |
| 1992 | Pushing Hands | Sihung Lung | -- | gaztelaniaz: Manos pujantes |
| 1993 | The Wedding Banquet | Winston Chao, Kao Chin Su-mei | Good Machine | gaztelaniaz: El banquete de bodas frantsesez: Garçon d'honneur |
| 1994 | Eat Drink Man Woman | Sihung Lung, Sylvia Chang | -- | gaztelaniaz: Comer, beber frantsesez: Salé |
| 1995 | Sense and Sensibility | Emma Thompson, Alan Rickman | Columbia Pictures | frantsesez: Raison et Sentiments katalanez: Sentit i sensibilitat |
| 1997 | The Ice Storm | Kevin Kline, Joan Allen | Searchlight Pictures | gaztelaniaz: La tormenta de hielo frantsesez: Ice Storm katalanez: La tempesta de gel |
| 1999 | Ride with the Devil | Tobey Maguire, Skeet Ulrich | Universal Pictures | gaztelaniaz: Ride With the Devil frantsesez: Chevauchée avec le diable katalanez: Cavalca amb el diable galizieraz: Cabalga co demo |
| 2000 | Crouching Tiger, Hidden Dragon | Chow Yun-fat, Michelle Yeoh | Columbia Pictures | gaztelaniaz: Wo hu cang long frantsesez: Tigre et Dragon katalanez: Tigre i drac galizieraz: Wò hǔ cáng lóng |
| 2001 | Chosen | -- | -- | |
| 2003 | Hulk | Eric Bana, Jennifer Connelly | Universal Pictures | |
| 2005 | Brokeback Mountain | Heath Ledger, Jake Gyllenhaal | Good Machine | gaztelaniaz: Los amantes frantsesez: Le Secret de Brokeback Mountain |
| 2007 | Lust, Caution | Tony Leung, Tang Wei | Focus Features | galizieraz: Sè, Jiè |
| 2009 | Taking Woodstock | Demetri Martin, Imelda Staunton | Focus Features | frantsesez: Hôtel Woodstock |
| 2012 | Life of Pi | Suraj Sharma, Irrfan Khan | 20th Century Studios | frantsesez: L'Odyssée de Pi katalanez: La vida de Pi |
| 2016 | Billy Lynn's Long Halftime Walk | Kristen Stewart, Chris Tucker | -- | frantsesez: Un jour dans la vie de Billy Lynn |
| 2019 | Gemini Man | Mary Elizabeth Winstead, Will Smith | Jerry Bruckheimer Films |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
