From Wikipedia, the free encyclopedia
Laŭ la ĝisnunaj atestoj de arkeologio, en la mezolitiko inter 14000 kaj 8000 jaroj for de nun jam ekestis loĝantoj en Tibeto. En la jaro 1978 arkeologoj trovis en Changdu homajn skeletojn kaj argilaĵojn, kiuj apartenas al la neolitiko, kaj esplorinte, ili konfirmis, ke tiuj ĉi trovaĵoj havas proksimume 7000 jarojn.
Bonismo estas la primitiva religio kredita de tibetnacieco. Laŭ legendo de Bonismo, la komenco de la mondo estis unu giganta ovo. La ŝelo de la ovo fariĝis blanka sanktmonto, la ovoblanko maro kaj la ovoflavo 18 mezgrand-skalaj ovoj, kaj el kiuj denove naskiĝis diversaj specoj de bestoj. Rilate al la origino de tibetnacieco, laŭ legendo en budhismaj rakontoj de Tibeto, ses plej antikvaj klanoj de tibetnacieco estas idaro reproduktita de makako kaj Raksasi, kiuj pariĝis. El la Libro pri Sui-dinastio (581-618) de la historiaj libroj de Ĉinio, oni trovis la noton, ke tibetanoj de Dang-klano (Ĉjangoj en Dangchang) en la orienta Tibeto pretendas esti specio de makako.
Antaŭ 6 jarcentoj a.k., sur la tuta Tibeta Altebenaĵo dislokiĝis multe malgrandaj regnoj kaj triboj, kiuj parolas la tibetan lingvon. Tiuj triboj poste kuniĝis en 12 malgrandajn regnojn, el inter kiuj Bod, kiu situis en la rivervalo Yalong, fariĝis plej potenca. Ĝi ne nur unuigis regnojn, sed ankaŭ poste starigis al si Bod-dinastion. Laŭ la notoj de historiaj materialoj de Tibeto, en 127 a.k. kelkaj bonismaj gvidantoj en la baseno de la rivero Jarlung-Zangbo iam kune subtenis reĝiĝon de Nyetri Tsanpo. Pro tio, ke starigantoj de Bod-dinastio deklaris, ke ili mem estu posteuloj de Nyetri Tsanpo, tiel la tibetanoj nomas la jaron 127 a.k., en kiu surtroniĝis Nyetri Tsanpo, la unua jaro de reĝa regado de Tibeto. De tiam jam pasis 2100 jaroj.
En 1565, Zhing Shag Pa Chuldim Dorje kiel komence rolis subulo de Rin Spungs-pa ribelis, kaj okupis grandan parton de la Antaŭa Tibeto post unu jaro. Tiel li titolis sin kiel Gtsang-pa Gyalpo (Gtsang, nune Shigatse regiono, Gyalpo,signife reĝo). Tio estis la komenco de Gtsang-pa reĝimo historie.
En 1613, la kvar posteulo Phuntsog Namgyal de Zhing Shag Pa konkeris Reĝlandon Alio situe de Tibeto, kaj ankaŭ okupis kelkajn landetojn ĉirkaŭe. En la religio, Phuntsog Namgyal lojale kredas Kargyuon Sekton de tibeta budhismo. Li dufoje atakis Butanon pro la religia konflikto, kaj aldonis al Karma-pa de la kvar branĉoj de Kargyuo Sekto la oficialan sigelon de ‘Mastro de La Antaŭa Tibeto’, sed tamen malamike traktis la novan Sekton Gelukpa.
En 1617, la adeptoj de Gelukpa en Khalkha Mogola regiono(Tiam mongolio estis parto de Qing-dinastio) starigis koaliciitan armeon provis ataki Gtsang-pan Reĝlandon. Sekvintjare, Karma-pao sendis ĉ. dek mil armeanojn helpi, kaj malvenkigis budhaanajn batalantojn de Sera Monaĥejo kaj la koaliciitan armeon formiĝe de kreduloj de Gelukpa , okupis Seran Monaĥejon kaj Drepung Monaĥejon, mortigis kelkcent da budhaanojn kaj kredulojn. Aliaj budhaanoj de Gelukpa devige forfuĝis al la nordo de Ĉinio.
En 1621,la armeo de Gelukpa kun la armeo de mongolo,kiun la intendanto de la 5-a Dalai Lamao petis, kune batalis, kaj frakasis la armeon de Gtsang-pa Reĝlando ĉirkaŭ Laso. La armeo de Gtsang-pa Reĝlando retiriĝis kaj defendis en Yaowang monto. Gtsang-pa Reĝlando devige permesis ke budhaanoj revenis al Seran Monaĥejon kaj Drepung Monaĥejon danke al la interpacigo de Panĉan Lamao Rinpoche poste, samtempe ĝustigis devigan kredŝanĝon al Kargyuo Sekto en diversaj monaĥejoj de Gelukpa . Dume, Gtsang-pa Reĝlando ankoraŭ ne tutvolontas, kaj kontinuas la politikon malamike trakti la sekcion Gelukpa ĝenerale. Sub tia situacio, Gelukpa Sekcio ankaŭ ne volontis atendi pereiĝon, kaj sendinte iun petis helpan mongolan armeon de Xinjiang malvenkis la reĝlandon Gtsang-pa. Sekve Gandain Phodrang Reĝimo fondiĝis.
En 1716, Jungara armeo invadis Tibeton. La Posta Tibeto petis helpon de la registaro de Qing-dinastio en 1720. La registaro de Qing-dinastio sendis grandajn trupojn helpi. La armeo de Qing-dinastio venkis Jungaron en 1724. En 1750, la registaro de Qing-dinastio fine establis la politikan sistemon ‘sendado de ĉambelano’, kaj iĝis firma sistemo. En 1793, la registaro de Qing-dinastio sendis trupojn venki la invadon de Gurkha (Nepalo) al Tibeto, kaj sekve proklamis la statuton ‘ Statuto de Postrestanta Afero en Tibeto’ de 29 klaŭzoj. Tio grande fortigis la rajton de la ĉambelano sendita de la registaro de Qing-dinastio. La pozicio de la ĉambelano sendita al Tibeto estas reprezentanto sendita de la registaro de Qing-dinastio.Ĝi ankaŭ estis nomite la epoko Gandain Phodrang Reĝimo.
Tibeta problemo estas la problemo por provi sendependiĝan suverenecon kaj regpotencon en la kategorio de Tibeta Regiono.
Nuntempe, la tuta regiono de Tibeto estas regata aparte de la registaroj de Popolrespubliko Ĉinio kaj Hindio. Krome, la registaro Respubliko Ĉinio kaj neniam forlasis la suverenecon al Tibeto.
En tia politika vejno, tibeta problemo estas almontra al la politika movado, ke la parto de tibetanoj deziras sub la gvido de sia politika kaj religia gvidanto Dalai Lamao apartiĝi de la rego de Popola Republiko De Ĉinio, repreni Tibetan parton okupatan de Hindio, kaj forlasigi Republikon De Ĉinio je la deklaro pri suvereneco al Tibeta regiono, sekve atingos la celon fariĝi sendependa lando.
Dalai Lamao nun starigis Ekzilita tibeta registaro en Hindio. Li foriris de Tibeta regiono pro malkontento al la Ĉina registaro en 1959. Tibeta aŭtonomeco, kiun deziras Ekzilita tibeta registaro, ankaŭ estas unu el nuna tibetaj problemoj. En 80 jaroj, Dalai Lamao jam ŝanĝis sendependan sintenon al esenca aŭtonomeco, sed en 1989, dum la Tianmen Evento, Ekzilita tibeta registaro sub la gvido de Dalai Lamao reŝanĝis denove sian politikan celon al sendependiĝo. Sed tamen ekde 1997, Dalai Lamao refoje emfazis ke li petas nur esencan aŭtonomecon.
Ĝis nun, la publika politika celo de Dalai Lamao ankoraŭ estas deziri la esencan aŭtonomon de granda tibeta regiono.
Tibeto emfazita de Ekzilita tibeta registaro sub la gvido de Dalai Lamao kaj Tibeta Aŭtonoma Regiono de la ĉina registaro estas malsama. Tibeto de Dalai Lamao ampleksas Tibeton kaj parton de Qinghai kaj Sichuan, totala areo estas pli granda ol Tibeta Aŭtonoma Regiono plioble, kies loko estas loĝantaro de tibeta nacio.
Sed plimulto da instruituloj opinias: kvankam estas loĝantoj en Qinghai,Sichuan kaj Yunnan, tamen tiuj lokoj estis neregita de Tibeto dum longa historia evoluo, ankaŭ sen iom da komanda rilato kun Tibeto,ekz. Tibet-nacia regiono en la okcidento de Sichun kaj en la nordo de Yunnan. Han-nacio frue ekde Tang-dinastio kaj Song-dinastio jam ekstarigis ŝtatojn administri tie, Qinghai ekde Qing-dinastio jam estis sendependa provinco; relative al ĉjangoj-nacio kaj Tuoj-nacio,Tibeto-nacio ankaŭ estas posta. Tial,estas tre arbitra,ke preni la suprajn lokojn egalas Tibeton.Eĉ iuj instruituloj opinias: la esenco de granda tibeta regiono estas la konspiro por disigi Ĉinion.
En la 21-a de Septembro 1987,Dalai Lamao elmenciis la pacan planon de kvin punktoj pri Tibeto en la prelego en Usona Kongreso de Vaŝingtono, enhave el ĝi, peti ke Ĉina Armeo retiras trupojn el 'granda tibeta regiono', ankaŭ duolbla Tibeto. Instruituloj inkluzive de Wang Lixiong opinias:Tia 'aŭtonomo' esence estas sama kiel sendependiĝo.
Historie,Respubliko Ĉinio ne perforte estis armeo en Tibeto,sen efika ordono, tiel ke la okcidento dubas la suverenecon de Respubliko Ĉinio al Tibeto.Precipe post la Milito de Kosovo, Serba armeo retiris trupojn el Kosovo provinco sub premforto de NATO,kvankam la suvereneco de Serbio estis garantiita je buŝo de NATO, tamen nun tio jam estas klara, ke la suvereneco de Serbo en Kosovo estas sengarantia.
Kvankam Dalai Lamao proklamis ke li elkore kaj sincere deziras nur 'aŭtonomon', sed ne 'sendependon',sed tamen ĉi tiu 'aŭtonoma' plano ankoraŭ estas kiel sendependa saltotabulo por multaj personoj, inkluzive de sia frato Tenzin Choegyal, Al sincereco de Dalai Lamao, ankaŭ iuj klarigis: Tiam tio estis lia unika elekto kontraŭvole sen rimedo en militado kontraŭ la Ĉina Komunisma Partio.
La Ĉina registaro kaj ‘la Ekzilita tibeta registaro de Tibeto’ en Hindio havas diverĝon je la historio kaj la nuna stato de Tibeto. En la okcidento, iuj historiistoj,sociologoj kaj politikistoj ankaŭ konfirmas samopinie je kelkaj aferoj kun Pekino.
‘La Ekzilita Tibeta Registaro de Tibeto’ opinias, ke Tibeta armeo konkeris Chang-an (Xi'an) en la epoko de Tshisong Dezan en la jaro 763. Tio atestas ke Tubo-dinastio estis tiam grava konkurinto kontraŭ Tang-dinastio laŭ la evento.
Ĉina registaro emfazas: la edziniĝa afero de Princino Wen Cheng de Tang dinastio fortigis la interŝanĝon inter tibeto kaj hano. Fakte tio estis politika alianciĝo en Tang dinastio.Tio estis politika geedziĝo,kaj la dependa rilato kun Tang dinastio havas funkcion por la moderno, se ne, ankaŭ ekzistis kelkaj landetoj en Ĉinio en la epoko Printempo kaj Aŭtuno,ankaŭ similaj situacioj en aliaj landoj iam.Ĉu oni ankaŭ trouzas tion en la moderna mondo?!
‘La Ekzilita tibeta registaro de Tibeto’ opinias, ke la rilato inter Yuan kaj Tibeto estis egala rilato je “Imperia instruisto”. Jen la Lamao de Tibeto estis spirita instruisto de Imperiestro de Yuan dinastio.
Historiisto opinias, ke Yuan dinastio havis la suverenecon de Tibeto.Malgraŭ Yuan regis Tibeton relative libera. La registoj de Yuan-dinastio starigis la administradan sistemon en Tibeto,disvastigi diversajn politikajn sistemojn, kaj komencigis la novan epokon por la administradon al Tibeto kaj aliajn lokojn tie.Yuan-dinastio en Tibeto administris efike loĝantaron,ĉeval-poŝton,konskripcion kaj imposton ktp. Alie, Weng Tonghe (hano de Qing-dinastio) estis hano, ankaŭ instruisto de la Imperiestroj de Qing dinastio, sed tio ne eblas atesti ke hano ne estis regita sub manĉuroj.
La problemo de Tibeta sendependo implikas kelkajn landojn je komplika politika kaj ekonomika profito ĉirkaŭ Tibeta regiono, inkluzive de Anglujo-iama koloniisto de Hindio grande subtenis la sendependon de Tibeto iam. Post la fondiĝo de Popolrespubliko Ĉinio. Tibeta sendependa movado akiras subtenon de kontraŭkomunismaj povoj kaj landoj internacie pro la malamika konflikto inter kapitalisma mondo kaj socialisma mondo, kaj la okcidentaj grupoj regas amaskomunikilaron, kaŝas realecan situacion de Tibeto en 1949, ankaŭ troigas senlime la tendencan raporton pri la politika persekuto dum la Kultura Revolucio. Tiel iom da popolo internacie, kiu ne scias verecon, kompatas la sendependan movadon de Tibeto.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.