psika malsano From Wikipedia, the free encyclopedia
Skizofrenio estas mensa malsano karakterizita de nenormala konduto kaj misinterpreto de realeco. Ĝi plej ofte manifestiĝas kiel aŭdaj halucinoj, paranojaj aŭ bizaraj iluzioj, aŭ malorganizita parolado kaj pensado kun signifa socia aŭ profesia misfunkcio.
Ĉi tiu artikolo temas pri psika malsano. Por informoj pri muzika albumo, vidu la artikolon Schizofrenie.| Skizofrenio | |
|---|---|
| psika malsano • malsano | |
Skizofrenio estas psikoza malsano. Ĉe skizofrenio leziĝas la procezo kaj enhavo de la pensado. La malsanuloj – kies pensoj ŝajnas kuri mildirekte – ne kapablas koncentriĝi aŭ malatenti la superfluajn ekscitaĵojn.
La malsanulo havas ofte mispensojn – ekz. ke aliaj regas lin aŭ liajn pensojn, aŭ ke aliaj konspiras kontraŭ li, venenas lin, ktp. La mispensoj ne ĉiam estas paranoja; li ankaŭ eble mispensas, ke li havas sorĉan povon aŭ estas la mesio.
La malsanulo eble spertas halucinojn, ĉu audajn, ĉu vidajn, ĉu flarajn aŭ ĉu enkorpajn. Li ofte montras "ebenan afekton" (malemecon esprimi emociojn per la vizaĝo) kaj "pensa malordo" (malordo de parolado). La malsanulo eblas ankaŭ sperti katatonion.
Komenco tipe okazas inter malfrua adoleskeco kaj frua plenkreskeco, kun la pintaj aĝoj de komenco estanta 18–25 jaroj por maskloj kaj 25–35 jaroj por femaloj, post la nasko kaj ĉe eko de la menopaŭzo.[1] Oni ĝenerale asertas, ke la frua apero kaj malbona pli frua konduto antaŭ la skizofrenio signifas pli malbonan prognozon.
La konsento estas, ke la kialoj de skizofrenio estas kaj genetikaj kaj mediaj. Ĝi estas heredebla malsano: se unu patro malsanas, la infano malsaniĝas je skizofrenio je probableco de 12%. Oni suspektas, ke diversaj narkotaĵoj ankaŭ povas kaŭzi skizofrenion. Laŭ la dopamina hipotezo skizofrenio estas kaŭzata de troa dopamino en la cerbo de la malsanulo.
La malsano estas kuracebla (bridebla) per konvena dozado de medikamentoj. Nuntempe oni forlasas uzadon de malnovaj medikamentoj, kiuj malpliigis troaktivadon de dopamino. Ili havas signifajn kromefikojn kaj multaj pacientoj tute ne aŭ nur iom pozitive reagis al kuracado.[2]
Skizofrenio influas ĉirkaŭ 0,3–0,7% de homoj iam en sia vivo.[3] Ĝi okazas 1,4 fojojn pli ofte ĉe maskloj ol femaloj, kaj tipe aperas pli frue ĉe viroj.[4]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
