loko por seniĝo de nebezonataj korpaj substancoj likvaj aŭ duonlikvaj From Wikipedia, the free encyclopedia
Necesejo estas loko por feki kaj urini. En malpli vasta senco oni iam uzas "necesejo" iam ankaŭ por la necesujo konsistanta ĝenerale el neceseja pelvo kaj sur ĝi muntita neceseja seĝo, do por la instalaĵo, kiu akceptas la homajn sekreciaĵojn. La plej simplan necesejon oni nomas latrino (en barakaro, kamphotelo, kie ne ekzistas kanala akvo). Neformale oni povas nomi ĝin ankaŭ neprejo aŭ ŝerce neĉesejo.
Laŭ Francisko Azorín klozeto estas Necesujo provizita de akva fermilo, sifono. Ĉambreto ĝin entenanta.[1] Li indikas etimologion el la latina clausus (fermita).[2]
Harper kaj Halestrap dividas la necesejajn ilojn en Lifting the Lid: An ecological approach to toilet systems :
Oni povas plu distingi laŭ la porcelanaj normaj pelvoj:
En la veturiloj ekzistas la sekvaj tipoj:
La fermitaj konstrutipoj (kun aŭ sen manipulo de la poluakvo) estas malplenigataj hodiaŭ preskaŭ senescepte per vakuo.
Oni distingas la publikajn necesejojn laŭ sekso (+handikapuloj) per piktogramoj, kie bildeto montras la viran kaj virinan figuron. Se oni ne distingas la necesejon laŭ sekso, oni parolas pri unuseksa necesejo, kiam ĝin povas uzi iu ajn (ekz. ĉe fervojo). La piktogramoj anstataŭis la iam uzatajn inicialojn de la vortoj "virino/viro" aŭ "sinjorino/sinjoro", kiuj kaŭzis embarason ĉe lingvaj problemoj. Tamen piktogramoj ne estas senproblemaj en islamaj landoj, ĉar ili striktasence estas bildoj de homoj, kiujn la Korano malpermesas.
Ofte-malofte troviĝas apud la necesseĝo ankoraŭ bideo, ĉe kiu oni povas lavi anuson kaj seksorganojn.
Ĉe publikaj necesejoj oni ofte devas pagi por la uzo.
Ne ĉiu lando posedas bone elkonstruitan kanalizacion, pro tio en multaj (sudeŭropaj) landoj malproponatas sublavi necesejan paperon; por tio uzatas ofte "paperkorbo" en man-proksimo. Parte oni ne uzas paperon, sed akvon per hoso.
Homoj, kiuj suferas je fobio latine nomata „Paruresis”, havas timon por urini en publika necesejo.
La Monda Neceseja Tago estas la 19-a de novembro.
La Malnova testamento (5-a libro de Moseo, Readmono) ordonis la judajn batalantojn, ke ili fosu trueton – kiam necesas – apud la tendo kaj feku en ĝin kaj poste kovru ĝin. "Fosileton vi devas havi ĉe vi sur rimeno; kaj kiam vi sidos ekstere, fosu per ĝi kaj reen kovru vian elirintaĵon..." (Read. 23,13)
La bone elkonstruitaj necesejoj ekzistis jam ĉ. 2800 a. K. en Mezopotamio. Oni trovis necesejon en la Knososa palaco de Kreto. Tiuj necesejoj estis la tn. faletaj necesejoj, kiam la fekaĵo liberfalas suben. En la antikva epoko la viroj kaj virinoj komune uzis la necesejojn kaj ne ekzistis niĉoj aŭ aliaj intimaj dividaĵoj. La publikaj necesejoj havis ofte U-formon kaj sidejojn por ĉ. 12 homoj.
En la urboj de antikva epoko, la defluejoj buŝiĝis en grandaj defluaj kanaloj, en la t.n kloakoj. La plej konata estis la Cloaca maxima en Romo. Cezaro Vespasiano unuafoje en la historio impostigis la publikajn necesejojn; tial lia nomo estas konservita en la franca vorto vespasienne (= publika pisejo). En la Romia imperio ofte traflua akvo purigis la necesejojn.
Dum la plimultiĝo de la homoj, kresko de la popoldenso en la urboj necesigis regulojn. Oni jam punis en la 14-a jarcento en Munkeno tiujn, kiuj fekis sur la straton kaj ne liveris la fekaĵon en la riveron. En 1539 aperis en Parizo ordono, laŭ kiu ĉiu homo respondecas pri la propra fekaĵo kaj kiu samtempe devigis konstrui forsorbajn elfosaĵojn (digesta fosaĵo).
En la mezepoko ekzistis la necesejoj en formo de niĉoj kaj orieloj. Ofte ili malfermiĝis al la ekstero (fortikaĵoj).
Famas la necesejo de Marteno Lutero, kiu suferis je forta konstipo. Tiu necesejo troviĝis en la Wittenberg-a ĝardeno, kie li pasigis multan tempon kaj tiel havis tempon pripensi gravajn aferojn.
Ludoviko la 14-a ofte uzis laksigaĵojn kaj tiel li ofte regis sur neceseja trono kaj devigis ankaŭ aliajn sidi sur simila seĝo por ne perdi tempon dum la kunsido.
En 1775 la angla inventinto Alexander Cummings ricevis patenton por sia akvotralava necesejo. Sed la vera elpensinto de akva necesejo estis Sir John Harington (baptofilo de Elizabeto la 1-a), tamen venis lia malkovro el 1596 al forgesiteco. En Germanio la unua necesejo kun akvotralavo instaliĝis en 1860 en Kastelo Ehrenburg en Coburg. Tiu aparato estis importita tiam el Britio pro la ofta vizito de reĝino Victoria.
La unua seksa divido de la publikaj necesejoj okazis en 1739 en Parizo, ĉe drinkejo.
Komence de la 21-a jarcento oni jam trovas necesejojn kun kubutejo, varmigita sidloko, fekaĵ-analiziloj.
En multaj hejmoj, la necesejo estas kunigita kun la banĉambro.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
