Remove ads
Al la nanoplanedo Plutono estas gravite ligataj kvin aliaj korpoj : Karono, Nikso, Hidro, Kerberoso kaj Stikso, kiujn oni nomas naturaj satelitoj de Plutono.
Tamen, kvankam Plutono estas la ĉefa korpo de la sistemo, la baricentro de la paro Plutono - Karono estas ekstera al la plutona globo : oni prefere parolas pri sistemo da korpoj, orbitantaj ĉirkaŭ komuna baricentro : la Sistemo de Plutono (aŭ Plutona Sistemo).
La paro Plutono - Karono estis foje tiel nomata duobla planedo.
Remove ads
Malkovroj
La satelito plej proksima de Plutono, Karono, estis malkovrita de James W. Christy la 22-an de junio 1978. Tiu satelito estas, rilate al Plutono, pli granda ol ia ajn konata satelito (unu duono en diametro, unu okono en maso).
Nikso kaj Hidro, satelitoj nete pli malgrandaj, estis samtempe fotitaj per la kosmoteleskopo Hubble la 15-an de majo 2005 kaj malkovritaj de la astronoma teamo Pluto Companion Search, kiu anigis Hal A. Weaver, S. Alan Stern, Andrew J. Steffl, Marc W. Buie, William J. Merline, John R. Spencer, Eliot F. Young, Leslie A. Young kaj Max J. Mutchler[1].
Aliaj observoj per Hubble estis faritaj en februaro kaj marto 2006. Laŭ tiuj observoj, Plutono havus nenian lunon de diametro pli granda ol 12 km se ilia albedo estas tiu de Karono: 0,35 ; aŭ 40 km, se ili estus tiel malhelaj kiel la objektoj de la Kujper-zono, kun albedo de 0,04.
Eblaj ringoj, naskitaj de alfrapoj sur la malgrandaj lunoj[2], povas ĉirkaŭigi la plutonan sistemon. Sed New Horizons trovis neniun.
En 2011 estis malkovrita la kvara luno Kerberoso. La sekvanta jaro, Stikso iĝis la kvina luno de Plutono.
Esploroj
La plutona sistemo estis la unua celo de la kosmosondilo New Horizons. Lanĉita la 19-an de januaro 2006, ĝi proksimiĝis al Plutono la 14-an de julio 2015.
Ecoj
Plutono kaj Karono turnas, en orbitoj preskaŭ cirklaj kun orbita periodo de 6,387 230 tagoj (aŭ 6 tagoj, 9 h. 17 min. 36,7 sek.) ĉirkaŭ iliaj komuna baricentro, kiu situas ekstere de la globo de Plutono. Tiam, kiam Plutono estis rigardita kiel planedo, la sistemo Plutono - Karono estis tiel nomata "duobla planedo". La rotacioj de ambaŭ korpoj estas sinkronaj, tio estas, ke ĉiu korpo prezentas ĉiam la saman lateron al la alia.
Nikso kaj Hidro estas tre proksimaj de la orbita resonanco 1:4:6 kun la paro Plutono - Karono; Nikso estas je 2,7% dise de la resonanco kaj Hidro je 0,3%. Ankaŭ Stikso estas 5% dise de la resonanco 1:3 kaj Kerberoso je 0,7% de la resonanco 1:5.
- 1 Kujper-zona objekto kolizias la praan Plutonon
- 2 : kaj frakasas ĝin
- 3 : rompitaĵoj kaj polvoj estas elĵetitaj
- 4 : kaj formas ringon
- 5 : la rompitaĵoj aglomeriĝas en sfera korpo
La grandoj, do la masoj de Nikso kaj Hidro estas malbone konataj (ĉirkaukalkulataj laŭ videblaj magnitudoj). Laŭ, ke iliaj albedoj estus 0,35 (kiel Karono) aŭ 0,04 (kiel plej malhelaj objektoj de la Kujper-zono) ilaj grandoj varias inter 44 kaj 130 km[3]. Laŭ la observoj de New Horizons, la grando de Nikso estus 42 x 36 km, tiu de Hidro 55 x 40 km[4]. Kerberoso kaj Stikso ne longus pli ol 12 km.
Deveno
La kvar korpoj orbitas sur preskaŭ cirklaj orbitoj (kun malgranda discentreco) kaj kun malgranda orbita klineco, rilataj al la orbita ebeno de la paro Plutono - Karono.
Tiu reguleco igas neverŝajna la hipotezon pri kaptitaj asteroidoj.
Oni hipotezis, ke la Plutona Sistemo formiĝis sekve al kolizio kiu diserigis pli grandan korpon[5]. Tamen, Plutono estas unu el la plej ruĝaj objektoj de la sunsistemo dum Karono estas griza[6]. Nikso estas ankoraŭ pli ruĝa ol Plutono, kaj Hidro iomete pli griza ol Karono. Tiaj koloroj estas oftaj ĉe la Kujper-zonaj objektoj, sed iliaj kun-ĉeesto en sama sistemo estas neklarigebla per simpla alfrapo.
Remove ads
| Nomo[7] | Grando (km) | Maso (1021 kg) | Granda duonakso[8] (km) | Rivoluperiodo[8] (tagoj) | Discentreco[8] | Orbita inklinacio | Jaro de malkovro[7] | Malkovrinto(j)[7] |
| Plutono | 2 306 ± 20 | 13,05 ± 0,07 | 2 390 | 6,387230 | 0.0022 | — | 1930 | Clyde Tombaugh |
| Karono | 1 205 ± 2 | 1,52 ± 0,06 | 19 571 ± 4 | 6,387230 | 0.0022 | 0,00° ± 0,014° | 1978 | James W. Christy |
| Nikso | 44 al 130
NH: 42 x 36 |
< 0,005 | 48 675 ± 120 | 24,856 ± 0,001 | 0,002 | 0,04° ± 0,22° | 2005 | Max J. Mutchler kaj al.[9] |
| Hidro | 44 al 130
NH: 55 x 40 |
< 0,005 | 64 780 ± 90 | 38,206 ± 0,001 | 0,005 | 0,22° ± 0,12° | 2005 | Max J. Mutchler kaj al.[9] |
| Kerberoso | 13 al 34
NH: 12 x 5 |
32,1 ± 0,3 | ≈ 0 | ≈ 0 | 2011 | Showalter, M. R kaj al. | ||
| Stikso | 10 al 25
NH: 10-12 |
≈ 45 000 | 20.1617 | 0.00001 | ≈ 0 | 2012 | Showalter, M. R. kaj al. |
 | .jpg) |
| La paro Plutono - Karono, kaj iliaj satelitoj | Nia Luno je la sama skalo |
Remove ads
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads