From Wikipedia, the free encyclopedia
Mahavira (Mahāvīra, esperantigeble kiel Mahaviro), ankaŭ konata kiel Vardhamāna (esperantigeble kiel Vard(h)amano), estis la dudek-kvara kaj lasta ĝajna Tirthankara (Instruinta Dio, aŭ laŭvorte: River-transiriganto). Mahaviro naskiĝis en reĝa familio en nuna Biharo (Barato), en 599 a. K. Tridek-jar-aĝe, li foriris el sia hejmo serĉante spiritan vekiĝon kaj forlasis materiajn aferojn, inkluzive de siaj vestoj, kaj li fariĝis monaĥo. Dum la sekvantaj dek du kaj duona jaroj, Mahaviro intense meditis kaj severe pentis. Post tio li fariĝis kevalī (ĉioscia).
Mahavira | |
---|---|
Persona informo | |
Naskiĝo | nekonata en Kundalpur, Vriĝio |
Morto | en Pawapuri, Magadho, Vriĝio |
Lingvoj | sanskrito |
Ŝtataneco | Videha (en) |
Familio | |
Patro | Siddhartha (en) |
Patrino | Trishala (en) |
Okupo | |
Okupo | filozofo monaĥo spiritual teacher (en) |
Dum la sekvantaj tridek jaroj, li veturis tra Suda Azio por instrui ĝajnan filozofion. Mahaviro instruis ke necesis observi la votojn ahimsa (ne-perforton), satya (veron), asteya (ne-ŝtelon), brahmacharya (ĉastecon) kaj aparigraha (ne-alligiĝon) por levi la viv-kvaliton. Li instruis la principojn anekantavada (plurismo), syadvada kaj nayavada. La instruojn de Mahaviro kompilis Gautama Swami (lia ĉefa disĉiplo) kaj oni vokis tiujn instruojn (ĝajnaj) Agamoj. Plejparto de tiuj Agamoj ne haveblas hodiaŭ. Ĝajnoj kredas ke Mahaviro atingis moksha (liberiĝon el la ciklo de naskiĝo kaj morto) 72-jar-aĝe.
Mahaviron oni ofte nomas la fondinto de ĝajnismo, sed tio li ne estis: la ĝajna tradicio rekonas liajn antaŭulojn kaj lin konsideras kiel la 24-an Tirtankaron.[1] Krom tio, Parshvanatha (la 23-a tirtankaro) estis historia persono.[2][3][4][5]
Laŭ ĝajnaj tekstoj, la infanaĝa nomo de Mahaviro estis Vardhamāna ("la kreskanto"), pro la pliiĝanta prospero en la reĝlando je la tempo de lia naskiĝo.[6] Lin oni nomis Mahavira ("la granda heroo") pro ties kuraĝaj agoj dum lia infanaĝo.[7][8][9][10] Al Mahaviro oni donis la titolon Jīnā (esperantigeble kiel ĝinao, signifo: "la venkinto aŭ konkerinto (enajn malamikojn kiel alligitecon, fieron kaj avarecon)"); tiu titolo poste samsignifis kiel Tirthankara.[11]
Budhismaj tekstoj nomas Mahaviron Nigaṇṭha Jñātaputta.[12] Nigaṇṭha signifas "sen nodo, ligo aŭ ŝnuro", kaj Jñātaputta (filo de Nata) referencas al lia devena klano kiel Jñāta aŭ Naya (Prakrit).[11][13][14] Li estas ankaŭ konata kiel ŝramano (serĉanto).[7]
En ĝajnismo, Tirthankara (River-transiriganto aŭ Instruanta Dio) signifas la fondinton de tirtha, do de trairejo tra la maro de senfinaj naskiĝoj kaj mortoj (nomata saṃsāra).[15][16] Laŭ la ĝajnaj tekstoj, dudek kvar Tirtankaroj gracas ĉiun duonon de la kosma tempa ciklo. Mahaviro estis la lasta Tirtankaro de avasarpani (ĉi-tempa malsupreniranta fazo). [17][noto 1] Samantabhadra, fama Digambara monaĥo, kiu vivis en la 2-a jarcento p. K., vokis la tīrtha-on de Mahaviro Sarvodaya (universala suprenigo).[18]
Mahaviro estis ano de la gotra (familio) Kashyapa,[7][19] kaj tiu naskiĝis en la reĝa Kŝatrija familio de la reĝo Siddhartha de Kundagrama kaj de la reĝino Trishala (fratino de la reĝo Chetaka de Vaishali),[19] el la dinastio de Ikshvaku.[20] La naskiĝtago estas la dektria tago de la leviĝa luno de Chaitra laŭ la kalendaro Vira Nirvana Samvat, en 599 a. K.;[21][22][23][24] en la Gregoria kalendaro, tiu dato estas en marto aŭ aprilo. Ĝajnoj tion festas kiel Mahavir Jayanti.[25] Laŭtradicie, la naskiĝa loko estas Kundalpur en la antikva urbo de Kashtriya Kund Lachhuar, en la hodiaŭa Sikandra Divido de la distrikto Jamui, en Biharo.[26] Laŭ ĝajnismo, post lia naskiĝo, Indro sur la Monto Meru (centro de la mondo en hinda kosmologio) lin konsekris (abhisheka).[27] Plej multaj modernaj historiistoj konsentas, ke li naskiĝis en Kundagrama, nun Basokund en la distrikto Muzaffarpur[19] en la Bharata ŝtato Biharo. [28]
Laŭ ĝajnaj tradicioj, Mahaviro vivis ekde 599 a. K. ĝis 527 a. K.[22] [29]Laŭ okcidentaj historiistoj, tiu vivis ekde 480 a. K. ĝis 408 a. K.[30] Kelkaj okcidentaj scienculoj sugestas, ke Mahaviro mortis ĉirkaŭ 425 a. K.[31]
Kiel reĝa filo, Mahaviro disponis ĉiujn luksojn de vivo. Laŭ la dua ĉapitro de la Śvētāmbara teksto Acharanga Sutra, liaj gepatroj estis adeptoj de Parshvanatha kaj laikaj fervoruloj de ĝajnaj asketoj.[5][6] Ĝajnaj tradicioj ne konsentas pri lia edzeca stato;[noto 2] laŭ la Digambara tradicio, la gepatroj de Mahaviro deziris, ke li edziĝu kun Yashoda, sed Mahavira rifuzis tion.[32] Laŭ la Śvētāmbara tradicio, ili lin edzigis al Yashoda dum juna aĝo, kaj Mahaviro havis unu filinon, Priyadarshana.[27][19]
Kiam Mahaviro aĝis je tridek jaroj, tiu forlasis la komfortojn de reĝa vivo kaj lian hejmon kaj familion, por vivi asketan vivon kaj por spirite vekiĝi.[33] Li severe pentis, meditis sub la Aŝoka arbo kaj forĵetis siajn vestojn.[33][8] Estas plendetala priskribo de liaj afliktoj kaj sinhontigoj en la Acharanga Sutra.[34][35] Laŭ Kalpa Sūtra, Mahaviro dum kvardek du jaroj vivis askete en la urboj Astikagrama, Champapuri, Prstichampa, Vaishali, Vanijagrama, Nalanda, Mithila, Bhadrika, Alabhika, Panitabhumi, Shravasti kaj Pawapuri.[36]
Post dek du jaroj de rigora pentofarado, je la aĝo de 43 jaroj, Mahaviro atingis la staton de Kevala Jnana (senlima scio), laŭ tradiciaj rakontoj sub Sala arbo.[37][38] La detalojn de ĉi tiu evento mencias ĝajnaj tekstoj kiel Uttar-purāņa kaj Harivamś-purāņa.[39] La Acharanga Sutra priskribas Mahaviron kiel ĉiovidanta. La Sutrakritanga pluigas tiun koncepton kiel ĉioscion kaj provizas detalojn pri aliaj ecoj de Mahaviro.[26] Ĝajnoj kredas ke Mahaviro havis la korpon kun la plej bonaj antaŭkondiĉoj (paramaudārika śarīra) kaj estis libera de dek ok neperfektoj kiam li atingis ĉioscion. [40]
Dum tridek jaroj post la ek-ĉioscio, Mahaviro veturis tra Bharato por instrui sian filozofion. Laŭ la ĝajna tradicio, Mahaviro havis kiel adeptojn 14,000 muni (virajn asketojn), 36,000 aryika (monaĥinojn), 159,000 sravaka (laikojn) kaj 318,000 sravika (laikinojn).[41][42] Kelkaj adeptoj estis reĝoj, ekzemple la reĝo Srenika (popole konata kiel Bimbisara) de Magadho, Kunika de Anga kaj Chetaka de Videha.[36][43]
Ĝajnoj kredas, ke Mahaviro atingis mokŝa-on (liberiĝon el la ciklo de naskiĝo kaj morto, malaperon el la materia mondo) je la aĝo de sepdek du jaroj, kaj ke ties animo estas nun ripozanta en ‘’Siddhashila’’ (en la loĝejo de la liberiĝintaj animoj). Laŭ ĝajnaj tekstoj, Mahaviro atingis nirvana-on (finan elkarceriĝon) ĉe la urbo Pawapuri (nun en Biharo).[22][44] Dum la sama tago, ties ĉefa disĉiplo Gautama Swami atingis ĉioscion. Laŭ la Mahapurana de Jinasena, post la nirvana de Tirtankaroj, ĉielaj estaĵoj faras la enterigajn ritojn. Laŭ la Pravachanasara, Tirtankaroj lasas en la mondo nur la najlojn kaj harojn; la aliaj partoj de la korpo solviĝas en la aero kiel kamforo.[45][46] Hodiaŭ, ĝajna templo nomata Jal Mandir staras ĉe la loko kie laŭkrede Mahaviro atingis mokŝa-on. [47]
Antaŭajn naskiĝojn de Mahaviro priparolas ĝajnaj tekstoj kiel la Mahapurana kaj la Tri-shashti-shalaka-purusha-charitra. Dum animo travivas nenombreblajn reenkarniĝojn en la transmigra ciklo de saṃsāra (mondo), la naskiĝoj de Tirtankaro estas kalkulitaj ekde kiam tiu determinis la kaŭzojn de karmo kaj evoluigis en si la Ratnatraya-ojn (tri juvelojn: ĝusta fido, ĝusta scio, ĝusta ago). Ĝajnaj tekstoj priparolas dudek ses naskiĝojn de Mahaviro antaŭ ties enkarniĝo kiel Tirtankaro.[36] Laŭ la tekstoj, Mahaviro naskiĝis kiel Marichi, la filo de Bharata Chakravartin, en unu el siaj antaŭaj naskiĝoj.[27]
La instruojn de Mahaviro kompilis lia Ganadhara (ĉefa disĉiplo), Gautama Swami. La sanktaj kanonaj libroj havis dek du partojn.[48] Laŭ Vijay K. Jain, "Ĉi tiuj skribaĵoj enhavis la plej ampleksan kaj precizan priskribo de ĉiu lernaĵo kiun scii oni bezonas. La scion en ĉi tiuj skribaĵoj elsendis parole la instruistoj al iliaj disĉiplaj sanktuloj."[48] Laŭ la Digambaroj, Āchārya Bhutabali estis la lasta asketo kiu havis partan scion de la originala kanono. Poste, kelkaj kleraj Āchārya-oj komencis restarigi, kompili kaj skribi la instruojn de Mahaviro, kiuj estas la temo de Agamoj.[49] Sub la gvido de Āchārya Dharasena, en la unua jarcento p. K., du Āchārya-oj, Āchārya Pushpadant kaj Āchārya Bhutabali, tiujn instruojn skribis. La du Āchārya-oj skribis, sur palmaj folioj, Ṣṭkhaṅḍāgama — inter la plej malnovaj konataj Digambaraj tekstoj. Ĝajnaj Agamoj preskribas kvin gravajn vrata-ojn (votojn), kiujn sekvi devas same asketoj kaj dommastroj.[50] Ĉi tiujn etikajn principojn predikis Mahaviro: [51]
La filozofio de Mahaviro havas ok principojn ĉefajn (leĝon de fido), tri metafizikajn (dravya, Jīva kaj ajiva),[43] kaj kvin etikajn. La celo estas levi la kvaliton de vivo.[54] Mahaviro diris, ke individuo aŭ socio sin retenu por atingi socian pacon, sekurecon kaj iluminitan socion.[55]
Mahaviro predikis ke ahimsa (ne-vundo) estas la supera etika kaj morala virto.[56] Li instruis ke neniu ŝatas doloron kaj sekve oni ne vundu iun ajn vivan estaĵon.[57] Laŭ Mahatma Gandhi:[58][59][60]
|
|
Alia fundamenta instruo de Mahaviro estis Anekantavada (plurismo kaj multeco de vidpunktoj).[61]
La verko Tiloya-paṇṇatti de Yativṛṣabha priparolas preskaŭ ĉiujn eventojn rilatajn al la vivo de Mahaviro en formo facile memorebla.[62]
La verko Mahapurāna de Acharya Jinasena inkluzivas Ādi purāṇa kaj Uttara-purāṇa. Ĝin kompletigis lia disĉiplo Acharya Gunabhadra en la 8-a jarcento. Uttara-purāṇa priskribas la vivon de Mahaviro en tri parvan (74–76), entute en 1818 versoj.[63]
Vardhamacharitra estas Sanskrita kāvya (poemo) pri la vivo de Mahaviro, skribita de Asaga en 853.[64][65][66]
Kalpa sutra priskribas la vivojn de la Tirtankaroj.
La instruoj de Mahaviro influis multajn famulojn. Rabindranath Tagore skribis:[58]
|
|
Grava evento estas asociita kun la 2500-a datreveno de la ‘’Nirvana’’ de Mahaviro en 1974. Laŭ Padmanabh Jaini:[71]
|
|
Mahaviron oni kutime prezentas en sida aŭ stara medita pozicio kun la simbolo de leono apude.[72] Ĉiu Tirtankaro havas distingan emblemon ebligantan, ke preĝantoj distingu simil-aspektajn idolojn de la Tirtankaroj.[73] La emblemo de Mahaviro estas leono, kutime skulptita sub la kruroj. Kiel ĉiujn Tirtankarojn, Mahaviron oni prezentas kun Shrivatsa (tio estas speciala simbolo markanta la bruston de Tirtankaro) kaj kun subigitaj okuloj.[74]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.