From Wikipedia, the free encyclopedia
Ernest GELLNER (naskiĝis la 9-an de decembro 1925 en Parizo; mortis la 5-an de novembro 1995 en Prago) estis antropologo, sociologo kaj filozofo.
| Ernest Gellner | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| Persona informo | |||||
| Ernest Gellner | |||||
| Naskonomo | Ernest André Gellner | ||||
| Naskiĝo | 9-an de decembro 1925 en Montrouge | ||||
| Morto | 5-an de novembro 1995 (69-jaraĝa) en Prago | ||||
| Etno | ĉeĥoj vd | ||||
| Lingvoj | angla vd | ||||
| Ŝtataneco | Unuiĝinta Reĝlando (Britio) Unuiĝinta Reĝlando de Granda Britio kaj Irlando (1801–1922) (–1927)  vd | ||||
| Alma mater | Balliol College St Albans School (en)  vd | ||||
| Profesio | |||||
| Okupo | filozofo sociologo politikologo profesoro antropologo eseisto vd | ||||
| Laborkampo | Politika filozofio, filozofio de scienco, socia antropologio kaj sociologio vd | ||||
| Aktiva en | Kembriĝo vd | ||||
| |||||
| |||||
Filozofo  | |||||
| vd | Fonto: Vikidatumoj | ||||
Ernest Gellner naskiĝis en Parizo kiel filo de Rudolf kaj Anna Gellner (naskita Fantl) en germanlingva juda familio el Bohemio. Baldaŭ post lia naskiĝo la familio transloĝiĝis al Prago, kie li kreskis kaj vizitis la liceon. En 1938 li fuĝis al Anglio kaj batalis dum la Dua Mondmilito en la brita armeo. Poste li iĝis profesoro pri filozofio ĉe la London School of Economics and Political Science, kaj profesoro pri antropologio (social anthropology) ĉe la Universitato de Kembriĝo ĝis 1992, kaj finfine Direktoro de la nova Centro por la Studo de Naciismo en Prago. Gellner batalis sian tutan vivon, per sia instruado, per siaj intervenoj kaj publikaĵoj, kontraŭ tio, kion li nomis fermitaj penssistemoj, precipe komunismo, psikanalizo, postmoderna relativismo. La modernigo de socio, naciismo kaj Islamo estis la centraj temoj de lia sociologia esplorado.
Gellner defendis la klerisman tradicion kaj liberalan plurismon, en opozicio al totalismaj ideologioj, gajnante merititan reputacion kiel malamiko de la intelektaj idoloj de la 20-a jarcento, plej precipe Marx, Freud kaj Wittgenstein. Gellner defendis la rolon de racio kiel gvidisto por filozofio kaj la homaj sciencoj, kaj kritikis relativismajn fluojn en nuntempa penso, kiel ekzemple la strukturismo de Lévi-Strauss, la interpretan antropologion de Clifford Geertz, kaj postmodernismon. Gellner estis influita fare de Karl Popper, Raymond Aron, Elias Canetti kaj Max Weber. Laŭ Perry Anderson, inter ĉiuj sociologoj, kiuj estas disĉiploj de la fluo de Weber, Gellner estas tiu, kiu restis plej proksima al la intelektaj problemoj, kiuj estas fundamentaj por Weber.
Okaze de lia morto, li estis priskribita fare de la Daily Telegraph kiel unu el la plej gravaj intelektuloj de la mondo, kaj de The Independent kiel batalema subtenanto de kritika raciismo.
Ernest Gellner estas unu el la plej influaj pensuloj en la sociaj sciencoj. Li estas la verkinto de unu el la malmultaj originaj teorioj pri naciismo prezentitaj en Thought and Change, argumentante ke naciismo estas neevitebla produkto de modernigo, kiu postulas skribajn kulturojn krei homogenajn sociojn de civitanoj. En sia libro "Nacioj kaj naciismo", li analizas la rilaton inter naciismo kaj la evoluo de modernaj socioj. Ekzamenas kiel naciismo aperas kiel sekvo de industriigo kaj amasa edukado. Ĝi ofertas sociologian kaj teorian perspektivon pri naciismo. Gellner argumentas ke naciismo estas sekvo de moderneco kaj socia ŝanĝo, kaj ke ĝi ekestas kiel respondo al la bezono de kultura homogeneco en industriigitaj kaj urbanizitaj socioj.
Li asertas, ke naciismo baziĝas sur konstruado de komuna kultura identeco. Li argumentas ke en antaŭindustriaj socioj, kulturaj identecoj estis lokaj kaj diversspecaj, sed kun la apero de moderneco, la bezono de homogena kaj normigita kulturo formiĝas por konservi kohezion kaj komunikadon en kompleksaj socioj. Gellner konsideras, ke naciismo rilatas al la ideo de suvereneco kaj memdeterminado de nacio. Li argumentas ke naciismo ekestas kiam speciala kulturo serĉas establi sian propran naciŝtaton, kun aŭtonomia registaro kaj la kapablo fari sendependajn politikajn decidojn. Ĝi ankaŭ traktas la rilaton inter naciismo kaj politikaj kaj ekonomiaj interesoj. Li argumentas ke naciismo ofte estas utiligita kiel politika ilo por mobilizi la masojn kaj protekti la ekonomiajn kaj politikajn interesojn de nacio. Krome, li konsideras, ke naciismo povas esti instrumentigita de politikaj elitoj por konservi kontrolon kaj stabilecon en socio.
En sia laboro, Gellner prenas pli neŭtralan sintenon direkte al naciismo komparite kun aliaj verkintoj. Ĝi rekonas kaj la pozitivajn aspektojn, kiel ekzemple la kreado de identeco kaj socia kohezio, kaj la negativajn aspektojn, kiel ekzemple ekskludo kaj etnaj konfliktoj. Gellner emfazas la rilaton inter naciismo kaj la sociaj, ekonomiaj kaj kulturaj ŝanĝoj kiuj karakterizas modernan socion, kaj kiel naciismo iĝas domina formo de socia organizo en tiu kunteksto.
La ideoj de Ernest Gellner kun aliaj verkintoj malsamas en pluraj gravaj aspektoj. Kelkaj el la ĉefdiferencoj inter iliaj aliroj estas sur la Origino de naciismo, Gellner argumentas ke naciismo estas sekvo de moderneco kaj socia ŝanĝo. Li subtenas ke ĝi ekestas pro la bezono de homogena kaj normigita kulturo en industriigitaj kaj urbanizitaj socioj. Aliflanke, Hobsbawm aliras naciismon de pli larĝa historia perspektivo. Li ekzamenas kiel naciismo evoluis dum tempo kaj evoluis en malsamaj historiaj kaj sociaj kuntekstoj. La Konstruo de Naciaj Identecoj Gellner argumentas ke naciaj identecoj estas plejparte inventitaj kaj produktitaj konstruoj. Li argumentas ke naciaj tradicioj kaj kulturo estas kreitaj kaj reinventitaj por apogi politikajn celojn. Aliflanke, Hobsbawm emfazas la gravecon de simbolaj kaj kulturaj elementoj en la formado de naciaj identecoj, sed ankaŭ rekonas la ekziston de historiaj kontinuecoj kaj la influon de komunaj spertoj en la konstruado de nacioj. En la politika aliro, Gellner elstarigas la rilaton inter naciismo kaj politikaj kaj ekonomiaj interesoj. Li asertas ke naciismo ofte estas utiligita kiel politika ilo por mobilizi la masojn kaj protekti la ekonomiajn kaj politikajn interesojn de nacio. Aliflanke, Hobsbawm ankaŭ pripensas la rilaton inter naciismo kaj politikaj interesoj, sed temigas pli la rolon de naciismo en la lukto por liberigo kaj rezisto kontraŭ kolonia aŭ imperia subpremo. En lia Attitudes toward Nationalism, Gellner prenas pli neŭtralan kaj kritikan sintenon direkte al naciismo. Li elstarigas ĝian konstruitan karakteron kaj ĝian potencialon generi konfliktojn kaj ekskludojn. Aliflanke, Hobsbawm prenas pli nuancan kaj kompleksan sintenon al naciismo. Li rekonas kaj la pozitivajn aspektojn, kiel la esprimo de identeco kaj solidareco, kaj la negativajn aspektojn, kiel la riskoj de ksenofobio kaj diskriminacio.
Kiel filozofo li elstaris en sia ellaborado de la koncepto de racieco de la nuna socio, en Racio kaj Kulturo, kie li elstarigas la grandan parton de neracieco kiun la nuna kapitalismo havas. Krome, en La Plugilo, la Glavo kaj la Libro, li dividis homan historion en tri grandajn periodojn (ĉasista-kolektista socio; agrara socio; kaj industria socio), apartigitaj per la du grandaj revolucioj en historio: la Neolitika Revolucio kaj la Industria Revolucio. Tiamaniere, al ĉiu speco de socio estos asignita speco de pensmaniero, kvankam ĝia analizo fariĝos pli kompleksa per enkonduko de la faktoroj de produktado, ekkono kaj devigo, kiuj en tre malsamaj manieroj determinas ĉiun tipon de socio.
Gellner unue renkontis la filozofion de lingvo dum li estis studento ĉe Balliol.
Kun la publikigo de Words and Things, (1959) lia unua libro, Gellner akiris famon kaj fifamecon en la angla filozofia areno, kaj eĉ preter la disciplino, kun sia severa atako kontraŭ la "filozofio de ordinara lingvo" aŭ "filozofio de ĉiutaga lingvo", kiel ordinara lingvofilozofio, en unu formo aŭ alia, estis domina en Oksfordo en tiu periodo.
Gellner unue koliziis kun la hegemonio de la filozofio de lingvo kiam li estis ĉe Balliol:
"En tiu tempo ortodokseco, pli bone priskribita kiel filozofio de lingvo, inspirita de Wittgenstein, kristaliĝis kaj ŝajnis al mi tute erara. La fundamenta ideo de Wittgenstein estis ke ne ekzistas ĝenerala solvo de problemoj, krom la tradicio de komunumo. Nur komunumoj gravas. Ĝi ne estas esprimita en ĉi tiuj terminoj, sed ĝi estas io tia. Kaj ĉi tio ne havas sencon en mondo, kie la komunumoj ne estas stabilaj kaj klare ne izolitaj unu de la alia. Estas tre malfacile kompreni la atmosferon de la tempo, kiu konsideris ĝin kiel revelacio kaj ne povis esti dubita studi ĝin, kvankam komence, pro la medio en kiu mi vivis, ĉar la homoj, kiujn mi konsideris pli inteligentaj, konsideris ĝin vera, mi dubis, ke mi eraras kaj miskomprenis, kaj ke la aliaj pravas. Kaj do mi faris plian esploron kaj finfine venis al la konkludo, ke mi pravis, kaj ke ĝi estis rubo, kiel ĝi vere estis."
Words and Things severe kritikas la laboron de Ludwig Wittgenstein, J.L. Austin, Gilbert Ryle, Antony Flew, Peter Strawson kaj multaj aliaj. Ryle rifuzis komenti la libron en Mind revuo (kiun li redaktis), kaj Bertrand Russell (kiu skribis favoran enkondukon al la libro de Gellner) protestis en letero al The Times. La rezulto estis la respondo de Ryle kaj longa korespondado.
(Ĉefaj verkoj: Vortoj kaj Aĵoj, La Leĝimo de Kredo, La Plugilo, la Glavo kaj la Libro )
La libroj de Gellner estas bona deirpunkto por la studo de filozofio. Gellner sistemigis filozofion kiel malmultaj aliaj verkistoj, kombinante sociologion, antropologion kaj historion. Ĉi tio estas malofta kazo de homo de scienco, kiu estas sperta pri pluraj fakoj, kosmopolita kaj kun vera sento de humuro.
Gellner rilatas al filozofio kun la sekva frazo:
"Ĉiu bebo, kiu venas en la mondon, estas nepre iom pozitivisma aŭ iom hegeliano."
Gellner estas klare sur la flanko de raciisma filozofio. Sur la pozitivisma flanko, kiel li nomas ĝin, kiu havas malsaman signifon ol tiu donita de Auguste Comte, kiu kiel diras Gellner "kombinas la du poziciojn."
Liaj herooj estas David Hume, René Descartes, Emmanuel Kant, Bertrand Russell, Karl Popper. Liaj fiuloj Hegelo, Wittgenstein, Nietzsche, Heidegger.
Gellner difinas sin kiel "klerisman fundamentiston", ironia kontrapunkto al islama fundamentismo, rapide vastiĝanta moderna movado.
Priskribas la civilan socion ilustritan kiel unu kiu postulas la apartigon inter la politika kaj sociekonomika sferoj. Ĝi ankaŭ indikas ke ekzistas nenio natura pri la civila socio, sed prefere preskaŭ mirakla escepto. La normala afero tra la historio estas socioj regataj de ordo aŭ sekureco. Klera civila socio kreis la adapteblan homon, kiun la industria revolucio profitis kaj ankaŭ kreas la kondiĉojn kiuj ebligas demokration. Ne inverse.
Estis en la 1960-jaroj kiam Gellner malkovris sian pasion por socia antropologio. Chris Hann, Direktoro de la Max Planck Instituto por Socia Antropologio skribas ke, sekvante la empiriismon de Bronisław Malinowski, Gellner faris gravajn kontribuojn al la disciplino, intervalante de "koncipaj analizoj kritike ligitaj al la ĝenerala kadro por komprenado kiel politika ordo estis ebla en socio sen Ŝtato, kiel en iu tribo en Maroko (Santos del Atlas, 1969 de la ekspozicio de la verkoj de sovetiaj antropologoj ĝis la eleganta sintezo de la tradicioj de Durkheim kaj Weber de okcidenta socia teorio, kaj granda ellaboro de a); "strukturo de homa historio" al la analizo de naciismo ( Penso kaj ŝanĝo, 1964; Nacioj kaj naciismo, 1983)".
Gellner tiel komentas sian pozicion koncerne la antropologiajn fluojn de sia tempo: "Kaj la paradokso de historio estas ke mi eskapis de filozofio al antropologio, delvis por eviti la filozofion de lingvo, kaj nun mi vidas ke kion mi nun forkuris estis domina en antropologio: la hermeneŭtika turno, kiel mi nomis ĝin, parte influita de Wittgenstein, lastatempe havis multe da influo en antropologio kaj mi opinias ke ĝi ankaŭ estas malĝusta en antropologio tiel multe kiel en filozofio tio ŝajnas plagi min." (Davis, 1991)
Gellner en Anthropology and Politics, aprezas la definitivan anstataŭigon de Rito per la socia kontrakto, aŭ de la Gemeinschaft per la Gesellschaft. Gellner diras ke inter ni la "foresto de rito fariĝis la plej potenca rito kaj la foresto de registritaj bildoj fariĝis la plej disvastigita0 fetiĉo." Gellner estis kritikita de antropologia vidpunkto pro sia tendenco fari universalan normon de kio estus nenio pli ol unu el la imageblaj homaj spertoj: tiu de la mondo en kiu triumfas la valoroj de liberalismo.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
