Cianata acido

Cianata acido estas unubaza acido, senkolora kaj senodora likvaĵo, solvebla en akvo kaj etero, volatila kaj venena substanco kiu malkomponiĝas kiam hejtata, estigante kun bazoj la respektivajn cianatojn. En akvaj solvaĵoj ĝi inklinas al malkomponado formante karbonan duoksidon kaj amoniakon.

Vidu ankaŭ: Izocianata acido

Cianata acido
Plata kemia strukturo de la Cianata acido
Tridimensia kemia strukturo de la Cianata acido
Kemia formulo	H-O-C≡N
CAS-numero-kodo	420-05-3
ChemSpider kodo	525
PubChem-kodo	540
Merck Index	15,2676
Fizikaj proprecoj
Aspekto	senkolora aŭ blanka senodora likvaĵo
Molmaso	43.025 g·mol-1
Denseco	1.14g cm−3
Fandpunkto	−81 °C
Bolpunkto	23.5 °C
Acideco (pKa)	3.46[1]
Mortiga dozo (LD50)	91 mg/kg (buŝe)
Sekurecaj Indikoj
Riskoj	R22 R52 R53
Sekureco	S24 S25
Pridanĝeraj indikoj
Danĝero Xi Irita T Toksa Xn Noca por la sano
GHS etikedigo de kemiaĵoj
GHS Damaĝo-piktogramo
GHS Signalvorto	Damaĝo
GHS Deklaroj pri damaĝoj	H302, H312, H314, H332, H334, H335
GHS Deklaroj pri antaŭgardoj	P260, P261, P264, P270, P271, P280, P301+312, P301+330+331, P302+352, P303+361+353, P304+312, P304+340, P304+341, P305+351+338, P310, P312, P321, P330, P342+311, P363, P403+233, P405, P501
Escepte kiam indikitaj, datumoj estas prezentataj laŭ iliaj normaj kondiĉoj pri temperaturo kaj premo (25 °C kaj 100 kPa)

Ĝi estas deirmaterialo en la produktado de farmaciaĵoj kaj herbicidoj derivitaj el la ureo. Ciamelido estas blanka senforma solidaĵo, tute malsolvebla en akvo kaj rezultanta el polimerizo de la cianata acido, kies formulo estas [HCNO]n.

Ciamelido dissolviĝas en sulfata acido sed ne reakcias kun ĝi, sed kiam varmigita en ĉeesto de koncentrita sulfata acido ĝi malkomponiĝas en karbona duoksido kaj amoniako.^[2] La cianurata acido estas nur trimero de la cianata acido. En akva solvaĵo, cianata acido estas miksaĵo de la taŭtomeraj formoj, kaj ketonaj kaj enolaj, kiuj polimerizas respektive al cianurata acido kaj ciamelido.

Ketona kaj enola taŭtomerioj de cianata acido ${\displaystyle {\rm {H\!-\!O\!-\!C\!\equiv \!N\ \leftrightharpoons \ H\!-\!N\!=\!C\!=\!O}}}$

Cianata acido estas tre reakciema kaj dissolviĝas en alkoholo donante uretanojn kaj alkilaj alofanatoj. La kristalaj strukturoj de la cianatoj elmontras ke ĉi-jono estas lineara kaj hipoteze ĝi prezentas unu el la eblaj formulaĵoj: H⁺O-C=N^- aŭ H⁺O=C=N^-. Kiam kombinita kun akvo-molekuloj kiel kristaliga-akvo, cianurata acido kapablas estigi grandajn kristalojn. Hidratigita solvaĵo de cianata acido povas spontanee sperti eksplodo-malkomponadon sub ordinara temperaturo, disvolvante grandan varmo-evoluon kaj konvertiĝante en solida maso mirinde blanka.^[3]

Taŭtomeraj formulaĵoj de la cianata acido
H-O-C≡N		O=C=N-H	C-≡N+-O-H	H-C≡N→O
Cianata acido		Izocianata acido	Izofulminata acido	Fulminata acido

Reakcioj

Reakcio 1

• Cianata acido malkomponiĝas en acida medio:

+${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{}]{}}\,}}}$+

Reakcio 2

• En ĉeesto de klorida acido ĝi donas kloridojn:

++${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{}]{}}\,}}}$+

Reakcio 3

• Kun eksceso de akvo cianatoj formas ureon:

4+4${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{}]{}}\,}}}$2++

Reakcio 4

• En ĉeesto de oksidigaĵoj, cianatoj eligas nitrogenon:

2+3+${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{}]{}}\,}}}$2+3+

Reakcio 5

• Per malkomponado, "etila cianurato" donas cianatan acidon:

${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{}]{}}\,}}}$3+3

Literaturo

• A Dictionary of Chemistry and the Allied Branches of Other Sciences, Volume 2, Henry Watts
• A Manuel of the Chemistry of the Carbon Compounds: Or, Organic Chemistry, Carl Schorlemmer
• The London Lancet: A Journal of British and Foreign Medicine
• Elements of Chemistry
• A Manuel of the Chemistry of the Carbon Compounds, Carl Schorlemmer
• Monocarbonyl Derivatives of Aliphatic Hydrocarbons, Their Analogues and ..., S. Coffey

Vidu ankaŭ

• Cianatoj
• Cianida acido
• Cianamido
• Kalcia cianamido
• Natria cianato
• Natria cianido
• Amonia cianato
• Amonia cianido

Referencoj

1. Book Archive
2. Van Nostrand’s Scientific Encyclopedia, Douglas M. Considine,Glenn D. Considine
3. A Compendium of the Course of Chemical Instruction in the Medical, Robert Hare

• Kategorio Cianata acido en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)