Benzeno

Benzeno^[1]^[2] estas organika kemia kombinaĵo (C₆H₆), kiu estas senkolora, fluema, forte refrakta, akra-gusta likvo kun karakteriza odoro. Ĝi brulas fulgante, lumante; tre brulema. Inhalado de ĝia vaporo kaŭzas akutan aŭ kronikan veneniĝon; en granda koncentriteco povas kaŭzi morton pro la malfunkciigo de la spira centro; ankaŭ ĝi kaŭzas leŭkemion. Ankaŭ la trinkado de la benzolo havas samajn simptomojn. Ĝi kaŭzas sur la haŭto blazetajn erupciojn.

Benzeno

Plata kemia strukturo de la Benzeno

Tridimensia strukturo de la Benzeno

Alternativa(j) nomo(j)

Benzolo

C₆H₆

Merck Index

14,492

Fizikaj proprecoj

senkolora likvaĵo

78.11 g·mol⁻¹

0.88 g cm⁻³

5.53 °C

80.1 °C

n_{761}^{20}

1,5011

Ekflama temperaturo

11 °C

Memsparka temperaturo

497.78 °C

Acideco (pKa)

9.24

Solvebleco

Akvo:

1.53 g/L (0 °C)
1.81 g/L (9 °C)
1.79 g/L (15 °C)
1.84 g/L (30 °C)
2.26 g/L (61 °C)
3.94 g/L (100 °C)
21.7 g/L (200 °C, 6.5 MPa)
17.8 g/L (200 °C, 40 MPa)

Mortiga dozo (LD50)

930 mg/kg (buŝe)

Sekurecaj Indikoj

Risko

R11 R16 R36/38 R23/24/25 R65

Sekureco

S45 S53

Pridanĝeraj indikoj

Danĝero

Xn
Noca por la sano

GHS etikedigo de kemiaĵoj

GHS Signalvorto

Danĝera

GHS Damaĝo-piktogramo

GHS Deklaroj pri damaĝoj

H225, H304, H315 H319, H340, H350, H372

GHS Deklaroj pri antaŭgardoj

P201, P210, P301+310 P305+351+338, P308+313, P331

Escepte kiam indikitaj, datumoj estas prezentataj laŭ iliaj normaj kondiĉoj pri temperaturo kaj premo (25 °C kaj 100 kPa)

Ĝi estas tipa kombinaĵo de la aromataj kombinaĵoj; la molekulo konsistas el unu benzena ringo. Tiun ringon oni skizas ofte kiel norman sesangulon. Kvankam ĝi estas nesaturita kombinaĵo, ĝi ne havas duoblajn ligojn. La 6 karbonatomoj interligiĝas al ringa strukturo per aromataj ligoj.

Ĝi troviĝas en la naturo nur en eteta kvanto en preskaŭ ĉiu nafto. Oni produktis ĝin komence el la koaksofornega gaso, sed ekde la 1950-aj jaroj jam ellaboris aliajn metodojn de transformado. Dum la transformigo oni transformas la benzinojn de nekonvenaj kvalitoj al bona kvalito per termika aŭ katalizila metodo. Ĉe tiu procedo la naftoderivaĵoj riĉiĝas je benzeno (kaj ksilolo, tolueno, kiun oni eltiras. Per desalkiligo oni gajnas benzenon el la tolueno, ksilolo, kiuj pli grandkvante produktiĝas en la naftoderivaĵoj kiel benzeno.

Ankaŭ benzolo nomiĝas la kruda komercprodukto, konsistanta je ĉirkaŭ 90 % benzeno: la ceteraj 10 % estas homologoj, ia. tolueno.

Ĝiaj derivaĵoj estas gravaj materialoj en la kemia, medikamenta, farba, plasta, plantprotektanta kaj aliaj industrioj.

Ĝi estas bona solvilo, kaj baza substanco por energioproduktado (hejtado, propulso).