juda religia libro From Wikipedia, the free encyclopedia
Ĥanoĥ, pri kies libro ĉi-tie oni artikolas, estis antaŭdiluva patriarko, laŭ la instruplena legendo de la biblia Genezo, praavo de Noao. Al li la medio hebrea-kristana atribuis tri librojn, neniu el kiuj estis akceptitaj kiel kanonaj, nome aŭtentaj kaj enhavantaj la dian revelacion, kaj de la judoj kaj de la kristanoj, se oni esceptas la koptan eklezion kiu veneras la unuan el la tri.
 |
Por aliaj signifoj, bv. rigardi la apartigilan paĝon: Ĥanoĥo |
| መጽሐፈ ሄኖክ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| sankta libro • Old Testament apocrypha | |||||
| Aŭtoroj | |||||
| Lingvoj | |||||
| Lingvo | geeza lingvo | ||||
| Eldonado | |||||
| |||||
Tiuj libroj ne troviĝas en la Septuaginto kaj estis definitive deklaritaj nekanonaj de la Koncilio de Laodikeo 364 (kanono 60): ekde tiam la libroj perdis estimitecon, kvankam ili ekzercis legendecajn influojn precipe inter kaj ŝatantoj de apokalipsaj emocioj kaj certecoj, kiel videblas en Altus prosator , en la tekstoj de hiberno-latina Arkivigite je 2008-07-09 per la retarkivo Wayback Machine kaj en la kalendaraj atribuaĵoj.
Oni parolas pri tri malsamaj libroj pro tio cirkuladis tri:
La libro de Ĥanoĥ estas apokrifaĵo je hebrea origino, kies definitiva redakto reiras al la unua jarcento antaŭ Kristo. Ĝi nin atingis integra en la lingvo ge'ez (Antikva Lingvo de Etiopio), el kio ĝia kromnomo Etiopa Ĥanoĥ.
Laŭ kompetentaj studuloj, la redaktado dateblas je la 3a jarcento antaŭ Kristo[1]. E. Isaac opinias ke iujn librajn erojn estis verkitaj hebrelingve, aliaj aramelingve [2]. Antaŭ la malkovro de arameaj fragmentoj inter la manuskriptoj de la Morta Maro esploristoj jam hipotezis, ke la ĉapitroj 1-5 estis verkitaj hebrelingve, apogite sur masoreta teksto de Readmono [3]
Estis la fama skota vojaĝanto James Bruce kiu, unue, alportis el Etiopio al Britujo, 1773, tri ekzemplerojn de tiu libro, laŭlongatempe serĉita far eŭropaj erudiciuloj [4]. Tiam oni konvinkitis, ke la aramea originalo estis konsiderinda perdita ĵus kiam oni trovis, 1976, fragmentojn, entenantajn erojn de tiu libro, en Qumrano.
Iuj libraj eroj estis konservitaj de Georgo Syncellus (kaj publikigitaj en 1606); aliaj diversaj skriberoj entenataj en manuskriptoj konservitaj ĉe la Vatikana Biblioteko (kaj publikigitaj en 1844), aliaj en tombo malfermita ĉe Akhmim (Egiptio en 1892). Krome ekzistas fragmentoj, siriaklingve kaj koptlingve, ĉe la universitato de Michigan.
• 1-36 La unua sekcio de la libro de Ĥanoĥ priskribas la ribelon kaj falon de la anĝeloj kaj kelkajn Ĥanoĥajn viziajn vojaĝojn al la ĉielo kaj al la infero kune kun ĉefanĝeloj kiuj faris al li diversajn revelaciaĵojn. • 37-71 La dua sekcio entenas parabolojn kaj viziojn koncernantajn la tempofiniĝon kaj la lastan juĝon. Tiu sekcio entenas ankaŭ la libron diritan «Apokalipso de Noa». • 72-82 La tria sekcio estas traktaĵo pri astronomio kaj meteorologio. • 83-90 La kvara sekcio temas pri kolekto de viziaj sonĝoj. • 91-107 La kvina sekcio. dirita ankaŭ Pervadiloj, entenas aron de instigoj kaj komunikaĵoj.
La Epistolo de Judaso citas profetaĵon kiun la aŭtoro atribuas al «Ĥanoĥ, la sepa post Adamo»: «(Jud 14-15) Ankaŭ Ĥanoĥ, la sepa post Adamo, profetis al tiuj ĉi dirante: Jen, la Sinjoro venis kun siaj sanktaj miriadoj, por fari juĝon kontraŭ ĉiuj, kaj por kondamni ĉiujn malpiulojn pri ĉiuj malpiaĵoj, kiujn ili malpie faris, kaj kaj pri ĉiuj obstinaj paroloj, kiujn malpiaj pekuloj parolis kontraŭ Li. La samo en la subaj versegoj de Ĥanoĥ:
La ebla fonto de tiu Ĥanoĥero estas la Readmono 33,2: «Kaj li leviĝis el milmiloj da sanktuloj; ĉe lia dekstra flanko estas fajro de leĝo por ili»
Ne certas ke la aŭtoro konsciis ke la vortoj efektive estis de aŭtoro de Readmono, kaj ne de Ĥanoĥ. Kaj intermetiĝas ankaŭ gramatika problemo: ne estas klara pro kio en Judaso la aŭtoro uzis «li profetis al tiuj ĉi» kaj ne «li profetis pri ili». [5].
Citaĵo koncernanta Ĥanoĥ/on, el la Libro de la Jubileoj: «Ĥanoĥ estis la unua homo inter la homoj naskiĝintaj sur la tero kiu pritraktis la skribadon kaj sciaron kaj saĝon kaj kiu priskribis en libro la signojn de la ĉielo laŭorde de iliaj monatoj por ke la homoj konu la sezonojn de la jaro laŭ ilia dividado en monatoj. Li ankaŭ estis la unua kiu skribis ateston kaj atestis al la filo de homoj...».
Aliaj probablaj referencoj al la libro de Ĥanoĥ troviĝas en 1 Petro 3,19-20 kaj aliloke.
La libro de Ĥanoĥ estas konsiderata sanktaskriba en la apokrifa Lettero de Barnabaso (16,4) kaj [6] kaj en diversaj Ekleziaj Patroj kiel Atenagoro el Ateno [7], Klemento de Aleksandrio[8], Ireneo[9] kaj Tertuliano[10] kiu skribis ĉirkaŭ 200jarojn post kiam la libro de Ĥanoĥ estis malakceptita de hebreoj pro tio ke ĝi enhavu profetaĵojn rilate Kriston [11].
Aliaj patroj, tamen, negis tian karakterizon de tiu libro, kiel raportas Sankta Hieronimo. Ankaŭ la letero de Judaso tie kaj tie suferis je tiu juĝo.[12].
(La plej antikvaj atestoj pri la libro de Ĥanoĥ estas la aramelingvaj): 11 frammenti Arkivigite je 2007-12-31 per la retarkivo Wayback Machine malkovritaj en 1948 inter la manuskriptoj de Qumrano, en la groto kvara:
En la groto 1 oni trovis 3 fragmentojn hebrelingvajn (Ĥanoĥ 8,4-9,4; 106).
Malgrandaj fragmentoj:
En lingua ge'ez (dialekto de la etiopa lingvo) konserviĝas:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
