Dinitrogena trioksido

Dinitrogena trioksido aŭ dunitrogena trioksido (ĥemia formulo N₂O₃) estas neorganika nitrogena kemia komponaĵo de oksigeno, toksa, eksplodema, intense blukobalta gaso (sub malaltaj temperaturoj), kun penetranta odoro, solvebla en akvo kaj etero, uzata en kemiaj sintezoj kiel oksidigagento kaj nitrogenigagento. Sub media temperaturo ĝi formas ekvilibran miksaĵon kun nitrogena dioksido.

Dinitrogena trioksido
Plata kemia strukturo de la Dinitrogena trioksido
Tridimensia kemia strukturo de la Dinitrogena trioksido
Johann Rudolph Glauber sintezis dinitrogenan trioksidon en 1649.
Alternativa(j) nomo(j)
Dunitrogena trioksido Nitroza oksido Trioksido de dinitrogeno
Kemia formulo	N2O3
CAS-numero-kodo	10544-73-7
ChemSpider kodo	55446
PubChem-kodo	61526
Merck Index	15,3307
Fizikaj proprecoj
Aspekto	toksa, eksplodema, forte blua gaso, kun penetranta odoro, solvebla en akvo kaj etero
Molmaso	76,011 g·mol−1
Denseco	1,447g cm−3
Fandpunkto	−100 °C
Bolpunkto	3,5 °C
Refrakta indico	${\displaystyle n_{761}^{20}}$ 1,5184
Solvebleco	Akvo:reakcias
Mortiga dozo (LD50)	18 ppm (flare)
Sekurecaj Indikoj
Riskoj	R26 R34
Sekureco	S1/2 S9 S26 S28 S36/37/39 S45
Pridanĝeraj indikoj
Danĝero C Koroda T+ Venena
GHS Damaĝo Piktogramo
GHS Signalvorto	Damaĝa substanco
GHS Deklaroj pri damaĝoj	H270, H280, H310+330, H310, H314, H330
GHS Deklaroj pri antaŭgardoj	P220, P244, P260, P262, P264, P270, P271, P280, P284, P301+330+331, P303+361+353, P304+340, P305+351+338, P310, P320, P321, P361, P363, P370+376, P403, P403+233, P405, P410+403, P501[1]
Escepte kiam indikitaj, datumoj estas prezentataj laŭ iliaj normaj kondiĉoj pri temperaturo kaj premo (25 °C kaj 100 kPa)

La nitrogenatomo de la dinitrogena trioksido estas trivalenta (3⁺) kaj oksidigas aldehidojn kaj alkoholojn al karboksilataj acidoj. Ĝi estas la sola nitrogena oksido kiu povas ekzisti sub la gasa, likva kaj solidaj formoj (sub malaltegaj temperaturoj, kompreneble)^[2]. Dinitrogena trioksido estis unue sintezita en 1648 fare de la germana alkemiisto Johann Rudolf Glauber (1604-1670).

Sintezoj

Sintezo 1

• Preparado per agado de nitrata acido sur arsena trioksido:

2+${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$2++2

Sintezo 2

• Preparado per traktado de nitrata acido sur arsena trioksido en akva medio:

4++4${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$2+4

Sintezo 3

• Preparado de dinitrogena trioksido (blukolora substanco en malaltaj temperaturoj) per interagado de nitrata oksido (senkolora substanco)kaj nitrogena dioksido (brunkolora substanco):

+${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$

Reakcioj

Reakcio 1

• Malkomponado de dinitrogena trioksido. Ĉi reakcio estas videble konstatebla pro tio ke blukolora dunitrogena duoksido iĝas en senkoloran nitratan oksidon kaj brunkoloran nitrogenan dioksidon:^[3]

${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$+

Reakcio 2

• Hidrolizo de dinitrogena trioksido:

+${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$2

Reakcio 3

• Preparado de nitrozil-sulfonata acido:

+2${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$2+

Reakcio 4

• Sintezo de natria nitrito:

+2${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$2+

Reakcio 5

• Preparado de nitrogena triklorido:

+6${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$2+3

Reakcio 6

• Preparado de nitrozila klorido:

2+2${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$4+

Reakcio 7

• Preparado de nitrozila bromido:

2+8${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$4+

Reakcio 8

• Preparado de nitrozo-dietilamino:

+${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$+

Reakcio 9

• Sintezo de acetata acido:

+3${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$3+

Reakcio 10

• Dinitrogena trioksido eksplode reakcias kun hidrazino:

2+${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$2++2

Reakcio 11

• Preparado de nitrozo-benzeno:

6+2${\displaystyle {\mathsf {{\xrightarrow[{\,}]{}}\,}}}$+4

Literaturo

• The Health Effects of Nitrate, Nitrite, and N- Nitroso Compounds
• Sittig's Handbook of Toxic and Hazardous Chemicals and Carcinogens
• Chemistry Arkivigite je 2018-12-29 per la retarkivo Wayback Machine
• General Chemistry
• Nitrous Oxide Performance Handbook
• Free Radicals and Inflammation

Referencoj

1. PubChem
2. Competition Science Vision
3. The Chemistry of Nitrogen: Pergamon Texts in Inorganic Chemistry

• Kategorio Dinitrogena trioksido en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

Portalo pri kemio