raz

See also: Raz, ráz, raž, ráž, raź, and raz-

Breton

Pronunciation

• IPA^(key): /ʁa/

Noun

raz m

1. (mineralogy) lime

Czech

Pronunciation

• IPA^(key): [ˈras]
• Rhymes: -as

Verb

raz

1. second-person singular imperative of razit

Numeral

raz

1. one (used for counting beats, as a monosyllabic alternative to jeden)

French

Etymology

Ultimately from Old Norse rás.

Pronunciation

• IPA^(key): /ʁa/ ~ /ʁɑ/

• Audio:

  (file)

Noun

raz m (plural raz)

1. current, race (only known to be standardly used in the expression raz-de-marée, meaning tsunami)

Further reading

• “raz”, in Trésor de la langue française informatisé [Digitized Treasury of the French Language], 2012.

Norman

Etymology

Borrowed from Old Norse rás (“current, channel”).

Noun

raz m (plural raz)

1. (Jersey, nautical) race (current)

Old Polish

Alternative forms

• raza

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *razъ. By surface analysis, deverbal from razić. Sense 2 is from a generalization of sense 1, as historically one would count by making physical marks on a stick, and this sense displaced -kroć.^[1] First attested in the 15th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /raːs/
• IPA^(key): (15^th CE) /rɒs/

Noun

raz m inan

2. (attested in Masovia) hit (blow; punch; striking against; the collision of one body against another; the stroke that touches anything)
   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 58:

     Gdzye swyerzepycza oth razv abo oth vrazenya (ictu vel plaga) lvbo vyną czyią porzvczy, polthori grzywny... zaplaczycz ma * vszladzayączy skodą czirzpyączemv

     [Gdzie świerzepica ot razu abo ot urażenia (ictu vel plaga), lubo winą czyją porzuci, połtory grzywny... zapłacić ma uszkadzający szkodę cirzpiącemu]

4. (attested in Greater Poland) time (occurrence, instance)
   • 1960 [1427], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty pyzdrskie, volume II, number 860, Pyzdry:

     Yakom zayøl... na crolewske dzedzine... po dwa rasy osmdzeszanth y osmyoro dobitka

     [Jakom zajął... na krolewskie dziedzinie... po dwa razy ośmdziesiąt i ośmioro dobytka]

5. (attested in Greater Poland) time (period in which something happened)
   • 1967 [1419], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty kościańskie, volume III, number 742, Kościan:

     Jako ludze ss Koszkowa sly na xandza biscupyø dzedziną... y otbily dobitek prima vice, a wtorim razem szly y ranily xandza biskupy lud

     [Jako ludzie s Koszkowa szli na księdza biskupią dziedzinę... i otbili dobytek prima vice, a wtorym razem szli i ranili księdza biskupi lud]

Derived terms

adverb

• jednem razem
• raz za razem
• tym razem

 

Related terms

verbs

• razić impf
• rzezać impf

 

Descendants

• Polish: raz, raza (Middle Polish)
• Silesian: rŏz

References

1. Bańkowski, Andrzej (2000) “raz 2”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)

• Boryś, Wiesław (2005) “raz”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “raz 1”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “raz”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Alternative forms

• raza (Middle Polish)

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈras/

• (Middle Polish) IPA^(key): /rɒs/
• (Masovia):
  • (Near Masovian) IPA^(key): /ˈras/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -as
• Syllabification: raz
• Homophone: ras

Etymology 1

Inherited from Old Polish raz. By surface analysis, deverbal from razić. Sense 1 is a generalization of sense 1, for which see Old Polish raz.^[1] For this use, compare Russian раз (raz). Sense 1 is a semantic narrowing of sense 1.^[2] The genitive plural form razy is suppletive from the alternative form raza.^[1]

Noun

raz m inan

2. time (instance, occurrence)

   dwa, trzy, cztery i dziesięć razy ― two, three, four, and ten times

Declension

	singular	plural
nominative	raz	razy
genitive	razu	razy
dative	razowi	razom
accusative	raz	razy
instrumental	razem	razami
locative	razie	razach
vocative	razie	razy

Declension of raz

Noun

raz m inan

2. case

   w każdym razie ― in any case

3. (dated, in the plural) hit, blow
4. (Near Masovian, chiefly in the plural) notch or groove on a millstone made with a pickaxe
5. (Middle Polish) scar

   Synonym: blizna

6. (Middle Polish) lightning strike
7. (Middle Polish) The meaning of this term is uncertain.
   • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎, page 493b:

     Vices, Rázy też odmienność/ przemiennośc/ ſzkodá/ przigodá.

     [Vices, Razy też odmienność/ przemienność/ szkodá/ przygoda.]

Declension

	singular	plural
nominative	raz	razy
genitive	razu	razów
dative	razowi	razom
accusative	raz	razy
instrumental	razem	razami
locative	razie	razach
vocative	razie	razy

Declension of raz

Numeral

raz m inan

2. (colloquial) one

   Raz, dwa, trzy... ― One, two, three...

Usage notes

Only ever used when counting from one. For counting objects, it is interchangeable with jeden, but for abstract counting (such as counting to ten or in music), raz is universally used.

Derived terms

adverbs

• co i raz
• jak dwa razy dwa
• na raz
• na razie
• naraz
• nie raz i nie dwa
• nieraz
• od razu
• pewnego razu
• pi razy oko
• po raz drugi
• po raz pierwszy
• po raz pierwszy i ostatni
• po raz wtóry
• raz a dobrze
• raz a porządnie
• raz czy dwa
• raz i drugi
• raz koło razu
• raz na zawsze
• raz po raz
• raz za razem
• raz, raz
• razem
• teraz
• w razie czego
• w sam raz
• wraz
• za każdym razem
• zaraz
• zrazu

 

conjunctions

• oraz
• w przeciwnym razie

 

interjections

• raz kozie śmierć
• raz, dwa

 

nouns

• iloraz
• pierwszy raz

 

particles

• coraz
• razy
• w każdym razie
• w takim razie

 

phrases

• do trzech razy sztuka

 

prepositions

• w razie

 

proverbs

• chytry dwa razy traci
• do trzech razy sztuka
• gadał dziad do obrazu, a obraz do niego ani razu
• kto szybko daje, dwa razy daje
• nie od razu Kraków zbudowano
• raz na wozie, raz pod wozem

 

Related terms

verbs

• razić impf
• rzezać impf

 

Etymology 2

Back-formation from pewnego razu.^[3] First attested in the 16th century.^[4]

Adverb

raz (not comparable)

1. once (one time)

   Powiem ci tylko raz, nie zapominaj! ― I'm going to tell you only once, don't forget!

2. once (ultimately, definitively)

   raz na zawsze ― once and for all

Etymology 3

Clipping of nieraz.^[3]

Adverb

raz (not comparable)

1. used in the construction raz... raz... sometimes, once (at some point)

   Czemu raz działa, a raz nie? ― Why does it sometimes work and sometimes not?

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), raz is one of the most used words in Polish, appearing 72 times in scientific texts, 66 times in news, 43 times in essays, 103 times in fiction, and 137 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 421 times, making it the 112th most common word in a corpus of 500,000 words.^[5]

References

1. Bańkowski, Andrzej (2000) “raz 2”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
2. Bańkowski, Andrzej (2000) “raz 3”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
3. Bańkowski, Andrzej (2000) “raz 4”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
4. Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “raz, raza”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
5. Ida Kurcz (1990) “raz”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language] (in Polish), volume 2, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 485

Further reading

• raz I in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• raz in Polish dictionaries at PWN
• “RAZ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 2021 August 24
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “raz”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “raz”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1912), “raz”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 5, Warsaw, page 481
• Władysław Matlakowski (1891) “razy”, in “Zbiór wyrazów ludowych dawnej ziemi czerskiej”, in Sprawozdania Komisyi Językowej Akademii Umiejętności, volume 4, Krakow: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, page 369

Slovak

Slovak numbers ^(edit)

		10
		1	2  →	10  →
Cardinal: jeden     Ordinal: prvý     Adverbial: raz     Multiplier: jeden jediný, jednotný     Qualitative: jednaký

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *razъ.

Pronunciation

• IPA^(key): [ras]

Adverb

raz

1. once

Numeral

raz

1. one

Further reading

• “raz”, in Slovníkový portál Jazykovedného ústavu Ľ. Štúra SAV [Dictionary portal of the Ľ. Štúr Institute of Linguistics, Slovak Academy of Science] (in Slovak), https://slovnik.juls.savba.sk, 2024