przyjaciel - Wikiwand

Etymology

Etymology tree

Proto-Balto-Slavic *prīˀjā́ˀtei

Proto-Slavic *prijàti

Proto-Indo-European *-tḗr?

Proto-Slavic *-jь

Proto-Slavic *-teľь

Proto-Slavic *prijateľь

Old Polish przyjaciel

Inherited from Proto-Slavic *prijateľь. First attested in 1399.

Pronunciation

IPA^(key): (10^th–15^th CE) /pr̝ijaːt͡ɕɛ(ː)lʲ/

IPA^(key): (15^th CE) /pr̝ijɒt͡ɕɛlʲ/, /pr̝ijɒt͡ɕelʲ/

Noun

przyjaciel m pers (female equivalent przyjaciółka, related adjective przyjacielski)

friend (person, typically someone other than a family member, spouse or lover, whose company one enjoys and towards whom one feels affection)
- 1949, “Skarga umierającego. Woronczak Jerzy, Skarga umierającego. Ze studiów nad rękopisem nr 2 Biblioteki Kapitulnej we Wrocławiu”, in Bolesław Erzepki, editor, Sobótk, page 62:
  Ny mam vernych przyaczol *ne them svecze
  [Ni mam wiernych przyjacioł na tem świecie]
- Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎, page 3:
  Zdrow bądz, Yoachymye, przyaczyelyv bozy (o amice dei)
  [Zdrow bądź, Joachymie, przyjacielu boży (o amice Dei)]
- 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 26, 2:
  Myly przyyaczyele (amici), pytalysczye nasz o prawo takymy szlowy
  [Mili przyjaciele (amici)! Pytaliście nas o prawo takimi słowy]
(attested in Masovia) relative (person related by blood)
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 53:
  Vstawyamy..., aby... bracza abo przyaczele (amici), przyrodzeny abo daleczy... w them dzale abo rosdzelenyv staly przes trzy lyatha
  [Ustawiamy..., aby... bracia, abo przyjaciele (amici) przyrodzeni abo dalecy... w tem dziale abo rozdzieleniu stali przez trzy lata]
- 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 27, 1:
  Ale szą-ly blyszy przyyaczele (si vero successores propinquiores fuerint), tedy nye moze stoyącze gymyenye przedacz przesz woley thych tho dzyeczy
  [Ale są-li bliszy przyjaciele (si vero successores propinquiores fuerint), tedy nie może stojące jimienie przedać przez wolej [przyrodzonych] tych to dzieci]
- 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 42, 4:
  Takyemv nye moze pomagacz przysząncz oczecz any przyrodzony brath albo kthorykolye przyrodzony przyyączel (pater, frater et conventi)
  [Takiemu nie może pomagać przysiąc ociec ani przyrodzony brat albo ktorykole przyrodzony przyjaciel (pater, frater et conventi)]
- 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 75, 4:
  Thych dzyeczy blyschy przyrodzony przyyaczel (proximior amicus) maszczyszna moze[ly] szye thych dzyeczy y gych gymyenyą podyącz
  [Tych dzieci bliszy przyrodzony przyjaciel (proximior amicus) mężczyzna może[ly] sie tych dzieci i jich jimienia podjąć]
(in the plural) The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
1. parents (those who give birth to someone)
  - 1930 [c. 1455], “Ruth”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎, 2, 11:
    Szesz opuscyla swe przyiacyele (quod reliqueris parentes tuos) y zemyø
    [Żeś opuściła swe przyjaciele (quod reliqueris parentes tuos) i ziemię]
(attested in Greater Poland) arbitrator (person to whom the authority to settle or judge a dispute is delegated)
- 1887, 1889 [1399], Józef Lekszycki, editor, Die ältesten großpolnischen Grodbücher, volume II, number 1376, Pyzdry, Gniezno, Kościan:
  Iaco Micol[aj] s Wawrzincem ne vmawal nigednei vmo[wy], bi meli pusczicz na przyaczele
  [Jako Mikoł[aj] z Wawrzyńcem nie umawiał ni jednej umo[wy], by mieli puścić na przyjaciele]

Derived terms

adverbs

przyjacielski
przyjacielskie

nouns

przyjacielstwo

Related terms

adjectives

przyjaźniwy

adverbs

przyjaźnie

nouns

przyjaźń

verbs

przyjajać impf

Descendants

Polish: przyjaciel
Silesian: przijŏciyl

References

Boryś, Wiesław (2005) “przyjaciel”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
Mańczak, Witold (2017) “przyjaciel”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
Bańkowski, Andrzej (2000) “przyjaciel”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “przyjaciel”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN