Χιλή
χώρα της Νότιας Αμερικής / From Wikipedia, the free encyclopedia
Η Χιλή, ή επίσημα Δημοκρατία της Χιλής (ισπανικά: Chile, ή República de Chile (βοήθεια·πολυμέσα)), είναι χώρα της Νότιας Αμερικής, που καταλαμβάνει στενή παραλιακή λωρίδα μεταξύ των Άνδεων και του Ειρηνικού ωκεανού. Συνορεύει ανατολικά με την Αργεντινή, βορειοανατολικά με τη Βολιβία και βόρεια με το Περού. Η έκτασή της είναι 756.102 τ.χλμ. και ο πληθυσμός της ανέρχεται σε 20.086.377 κατοίκους,[3] σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2024. Πρωτεύουσα είναι το Σαντιάγο, το οποίο συγκεντρώνει το ένα τρίτο του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Μεγάλες πόλεις επίσης είναι το Βαλπαραΐσο, η Αντοφαγάστα και το Κονσεπσιόν.
Δημοκρατία της Χιλής
República de Chile | |||
---|---|---|---|
| |||
Εθνικό σύνθημα: Por la razon o la fuerza (Δια του δικαίου ή της ισχύος)[1] | |||
Η θέση της Χιλής (σκούρο πράσινο) | |||
-διεκδικούμενη αλλα όχι αναγνωρισμένη περιοχή της Ανταρκτικής (ανοιχτό πράσινο) | |||
και μεγαλύτερη πόλη | Σαντιάγο 33°26′S 70°40′W | ||
Ισπανικά | |||
Προεδρική Δημοκρατία | |||
Γκάμπριελ Μπόριτς | |||
Ανεξαρτησία - Ανακήρυξη - Αναγνώριση Ισχύον Σύνταγμα | από την Ισπανία 12 Φεβρουαρίου 1818 25 Απριλίου 1844 11 Μαρτίου 19812 | ||
• Σύνολο • % Νερό • Σύνορα Ακτογραμμή | 756.102[2] km2 (38η) 1,07 6.339 km 6.435 km | ||
Πληθυσμός • Εκτίμηση 2024 • Απογραφή 2017 • Πυκνότητα | 20.086.377[3] (64η) 17.574.003[4] 26,6 κατ./km2 (191η) | ||
ΑΕΠ (ΙΑΔ) • Ολικό (2016) • Κατά κεφαλή | 438,752 δισ. $[5] (45η) 24.112 $[5] (56η) | ||
ΑΕΠ (ονομαστικό) • Ολικό (2016) • Κατά κεφαλή | 247,025 δισ. $[5] (49η) 13.575 $[5] (56η) | ||
ΔΑΑ (2021) | 0,855[6] (42η) – πολύ υψηλός | ||
Νόμισμα | Πέσο Χιλής (CLP) | ||
• Θερινή ώρα | CLT (UTC -4, -6 (νήσος του Πάσχα)) (UTC -3 (εκτός της περιοχής Μαγαγιάνες που τη χρησιμοποιεί και πάλι όλο τον χρόνο), -5 (νησί του Πάσχα)) | ||
Internet TLD | .cl | ||
Οδηγούν στα | δεξιά | ||
Κωδικός κλήσης | +56 | ||
1 Η έδρα του Κοινοβουλίου είναι στο Βαλπαραΐσο. 2 Αναθεωρήθηκε τα έτη 1989, 1991, 1997, 1999, 2000, 2003 και 2005. |
Η Χιλή καταλαμβάνει μια ασυνήθιστα μακρόστενη λωρίδα στεριάς από βορρά προς νότο, συνολικά 4.630 χλμ., ενώ το μέσο πλάτος της είναι μόλις 175 χλμ.. Η χώρα, επειδή εκτείνεται σε αρκετά μεγάλο γεωγραφικό πλάτος, καλύπτει σημαντικό φάσμα κλιματολογικών συνθηκών, που προσφέρουν στη χώρα φυσική ποικιλομορφία. Στα βόρεια, στην έρημο Ατακάμα, όπου δεσπόζουν περιοχές με άφθονο ορυκτό πλούτο, το κλίμα είναι ξηρό. Στις κεντρικές περιοχές, όπου είναι συγκεντρωμένο το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού της χώρας, επικρατεί μεσογειακό κλίμα. Αντιθέτως, στον νότο, που χαρακτηρίζεται από πυκνές δασικές εκτάσεις με λίμνες, φιόρδ, ηφαίστεια, ακρωτήρια και μικρά νησιά, η υγρασία είναι έντονη, με συνεχείς βροχοπτώσεις. Στον οικονομικό τομέα, ο πρωτογενής τομέας συνδυάζει τη γεωργία (σιτάρι, αμπέλια), την κτηνοτροφία (βοοειδή, πρόβατα) και την αλιεία, ενώ γίνεται εξόρυξη ορυκτού πλούτου, όπως σιδήρου και κυρίως χαλκού, στην παραγωγή του οποίου είναι η πρώτη χώρα παγκοσμίως.[7]
Πριν από την άφιξη των Ισπανών αποίκων τον 16ο αιώνα, η βόρεια Χιλή βρισκόταν υπό τον έλεγχο των Ίνκας, ενώ στο κεντρικό και νότιο τμήμα κατοικούσαν πληθυσμοί της φυλής Μαπούτσε.
Το 1810 η Χιλή ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη χώρα και το 1818 αποτίναξε πλήρως την ισπανική επικυριαρχία.
Την περίοδο 1879-1883 συγκρούστηκε και επικράτησε στον Πόλεμο του Ειρηνικού, εναντίον του Περού και της Βολιβίας.
Κατά τον 20ό αιώνα, η χώρα γνώρισε ολοκληρωτικό καθεστώς για δεκαεπτά συνεχή έτη (1973-1990), το οποίο άσκησε έντονη βία και απαγορεύσεις στο μεγαλύτερο τμήμα της κοινωνίας. Σήμερα, ο εκδημοκρατισμός της χώρας έχει προχωρήσει σε τέτοιον βαθμό, ώστε η Χιλή θεωρείται παράγοντας σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή. Αν και το δημόσιο χρέος της παραμένει σχετικά υψηλό, η Χιλή ανθεί οικονομικά από τα μέσα της δεκαετίας του 1980.