Πέσο Χιλής

Το νόμισμα της Χιλής λέγεται πέσο. Το σύγχρονο πέσο κυκλοφορεί από το 1975, ενώ μια προηγούμενη έκδοση κυκλοφόρησε από το 1817 μέχρι το 1960. Το σύμβολο που χρησιμοποιείται στη Χιλή για το νόμισμα της είναι το $. Ο κωδικός ISO 4217 για το παρόν πέσο είναι το CLP. Υποδιαιρείται σε 100 σεντάβο, αλλά κέρματα σε σεντάβο δεν κυκλοφορούν πια.

Πρώτο Πέσο (1817-1960)

Το πρώτο πέσο Χιλής κυκλοφόρησε το 1817 και είχε αξία 8 ισπανικά αποικιοκρατικά ρεάλ. Μέχρι το 1851, το πέσο υποδιαιρείτο σε 8 ρεάλ, ενώ ένα εσκούδο άξιζε 2 πέσο. Το 1835, κυκλοφόρησαν χάλκινα κέρματα σε σεντάβο, αλλά έφτασε το 1851 μέχρι να σταματήσει η έκδοση ρεάλ και εσκούδο και να γίνουν επιπλέον εκδόσεις σεντάβο και ντέσιμο (1 ντέσιμο = 10 σεντάβο). Επίσης, το 1851, το πέσο ορίστηκε ίσο με 5 γαλλικά φράγκα στο αργυρό πρότυπο, δηλαδή 22.5 γραμμάρια καθαρό ασήμι. Όμως, χρυσά κέρματα εκδόθηκαν με βάση διαφορετικό χρυσό πρότυπο από εκείνο της Γαλλίας. Συγκεκριμένα, 1 πέσο = 1.37 γραμμάρια χρυσάφι (ενώ 5 φράγκα = 1.45 γραμμάρια χρυσάφι). Το 1885 υιοθετήθηκε άλλο χρυσό πρότυπο ορίζοντας το πέσο σε σχέση με τη αγγλική λίρα στην ισοτιμία 13⅓ πέσο = 1 λίρα (1 πέσο = 1 σελίνι και 6 πέννες). Το 1926 το πέσο υποτιμήθηκε σε 40 πέσο = 1 λίρα (1 πέσο = 6 πέννες). Από το 1925, κέρματα και τραπεζογραμμάτια εκδίδονταν σε κόντορ, όπου 1 κόντορ = 10 πέσο. Το χρυσό πρότυπο εγκαταλείφθηκε το 1932 και η αξία του πέσο άρχισε να μειώνεται περαιτέρω. Την 1 Ιανουαρίου 1960 το εσκούδο αντικατέστησε το πέσο στην ισοτιμία 1 εσκούδο = 1000 πέσο.

Κέρματα

Πέσο Χιλής 1875. Ασημί 900.

Μεταξύ 1817 και 1851, εκδίδονταν ασημένια κέρματα αξίας ¼, ½, 1, και 2 ρεάλ, και 1 πέσο (δηλαδή 8 ρεάλ) και χρυσά κέρματα αξίας 1, 2, 4, και 8 εσκούδο. Το 1835, κόπηκαν χάλικινα κέρματα αξίας ½ και 1 σεντάβο. Εισαγωγή ενός πλήρως δεκαδικού συστήματος κερμάτων έγινε μεταξύ 1851 και 1853 και αποτελείτο από χάλκινα κέρματα του ½ και 1 σεντάβο, ασημένια κέρματα του ½ και 1 ντέσιμο, 20 και 50 σεντάβο, και 1 πέσο, και χρυσά των 5 και 10 πέσο. Το 1860, κυκλοφόρησαν χρυσά κέρματα του 1 πέσο και ακολούθησαν κέρματα των ½, 1, και 2 σεντάβο από χαλκονικέλιο μεταξύ 1870 και 1871. Μεταξύ 1878 και 1883, τα ½, 1, και 2 σεντάβο κόβονταν σε χαλκό και από το ίδιο μέταλλο κόβονταν και κέρματα των 2½ σεντάβο το 1886. Με το νέο χαμηλότερης αξίας χρυσό πρότυπο άρχισαν από το 1895 να κόβονται νέα χρυσά κέρματα σε αξίες 2, 5, 10, και 20 πέσο. Το 1896, τα κέρματα του ½ και 1 ντέσιμο αντικαταστάθηκαν από κέρματα των 5 και 10 σεντάβο.

Το 1907, παρουσιάστηκε ένα βραχύβιο ασημένιο κέρμα των 40 σεντάβο μετά που σταμάτησε η παραγωγή του κέρματος των 50 σεντάβο. Το 1919, κόπηκαν τα τελευταία χάλκινα κέρματα (1 και 2 σεντάβο). Τον επόμενο χρόνο, το χαλκονικέλιο αντικατάστησε το ασήμι στα κέρματα των 5, 10, και 20 σεντάβο. Η τελευταία σειρά χρυσών κερμάτων παρουσιάστηκε το 1926 σε αξίες 20, 50, και 100 πέσο. Το 1927, κόπηκαν ασημένια κέρματα των 2 και 5 πέσο και από το 1933 άρχισαν να κυκλοφορούν κέρματα του 1 πέσο από χαλκονικέλιο αντικαθιστώντας τα σημένια. Το 1942, κυκλοφόρησαν χάλκινα κέρματα των 20 και 50 σεντάβο και του 1 πέσο. Τα τελευταία κέρματα του πρώτου πέσο κόπηκαν μεταξύ 1954 και 1959. Ήταν από αλουμίνιο και είχαν αξίες 1, 5, και 10 πέσο.

Τραπεζογραμμάτια

Τα πρώτα Χιλιανά χαρτονομίσματα εκδόθηκαν μετξύ 1840 και 1844 από το θησαυροφυλάκιο της Επαρχίας Βαλντίβια σε αξίες 4 και 8 ρεάλ. Τη δεκαετία του 1870, χαρτονομίσματα άρχισαν να εκδίδονται από μερικές ιδιωτικές τράπεζες. Κι άλλες τράπεζες ακολούθησαν τις επόμενες δύο δεκαετίες. Οι αξίες που εκδίδονταν ήταν: 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100, και 1000 πέσο. Μία τράπεζα επίσης έκδιδε χαρτονομίσματα όπου η αξία εκφραζόταν σε στερλίνες.

Το 1881, η κυβέρνηση εξέδωσε τραπεζογραμμάτια μετατρέψιμα σε ασήμι ή χρυσάφι σε αξίες 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100, και 1000 πέσο. Το 1891 εμφανίστηκαν και τραπεζογραμμάτια των 50 σεντάβο, ενώ το 1912 των 500 πέσο. Το 1898 έγιναν προσωρινές εκδόσεις από την κυβέρνηση αποτελούμενες από τραπεζογραμμάτια ιδιωτικών τραπεζών πάνω στα οποία ήταν τυπωμένες οι λέξεις "Emision Fiscal" ("Οικονομική Έκδοση"). Αυτό σήμανε και το τέλος της παραγωγής τραπεζογραμματίων από ιδιωτικές τράπεζες.

Το 1925, άρχισε να εκδίδει τραπεζογραμμάτια η Κεντρική Τράπεζα της Χιλής. Τα πρώτα, σε αξίες 5, 10, 50, 100, και 1000 πέσο ήταν τυπωμένα πάνω σε κυβερνητικά τραπεζογραμμάτια. Το 1927, κυκλοφόρησαν τραπεζογραμμάτια με την ένδειξη "Billete Provisional" ("Προσωρινό Τραπεζογραμμάτιο") σε αξίες 5, 10, 50, 100, 500, και 1000 πέσο. Κανονικά τραπεζογραμμάτια εμφανίστηκαν μεταξύ 1931 και 1933 σε αξίες 1, 5, 10, 20, 50, 100, 500, 1000, 5000, και 10000 πέσο. Η παραγωγή των χαρτονομισμάτων του 1 και των 5 πέσο στάματησε το 1943 και το 1947 αντίστοιχα. Τραπεζογραμμάτια των υπολοίπων αξιών συνέχισαν να παράγονται μέχρι το 1959 κι επίσης από το 1958 τυπωνόταν και χαρτονόμισμα των 50000 πέσο.

Δεύτερο Πέσο

Το παρόν πέσο κυκλοφορεί από το 1975 αντικαθιστώντας το εσκούδο στην ισοτιμία 1 πέσο = 1000 εσκούδο. Υποδιαιρείτο σε 100 σεντάβο μέχρι το 1984.

Κέρματα

Το 1975, παρουσιάστηκαν κέρματα των 1, 5, 10, και 50 σεντάβο, και του 1 πέσο. Τα κέρματα των 1, 5, και 10 σεντάβο ήταν πολύ παρόμοια με εκείνα των 10, 50, και εσκούδο που αντικατέστησαν. Το 1983 πια, λόγω ψηλού πληθωρισμού, τα κέρματα σεντάβο είχαν μηδαμινή αξία. Το 1976 είχαν αρχίσει να κόβονται κέρματα των 5 και 10 πέσο και ακολούθησαν κέρματα των 50 και 100 πέσο το 1981 και των 500 το 2000. Τα κέρματα που κυκλοφορούν τώρα είναι των 1, 5, 10, 50, 100, και 500 πέσο, αλλά οι τιμές στρογγυλεύονται στα επόμενα 10 πέσο.

Μετά την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας στη Χιλή το 1990 (είχε επιβληθεί το 1973), τα μπροστινά σχέδια των κερμάτων των 5 και 10 πέσ αλλάχτηκαν. Κατά τη δικτατορία, αυτά τα κέρματα έφεραν μια θηλυκή φτερωτή μορφή που φορούσε ένα κλασσικό μανδύα. Παρουσιαζόταν να είχε σπάσει μια αλυσίδα, ενώ στο πλευρό της ήταν η ημερομηνία του πραξικοπήματος με ρωμαϊκούς αριθμούς και στο κάτω μέρος η λέξη Libertad (Ελευθερία) γραμμένη με κεφαλαία. Μετά την επιστροφή στη δημοκρατία, χρησιμοποιείται ένα σχέδιο με το πορτραίτο του Μπερνάντο Ο'Χίγγινς.

Τραπεζογραμμάτια

Το 1975, τα καινούρια τραπεζογραμμάτια είχαν αξίες 5, 10, και 50 πέσο με τις πίσω πλευρές εκείνων των 5 και 10 να μοιάζουν με τις αντίστοιχες των χαρτονομισμάτων των 5000 και 10000 εσκούδο που αντικατέστησαν. Ο ψηλός πληθωρισμός έκανε αναγκαία την έκδοση πολύ μεγαλύτερων αξιών. Από το 1976 κυκλοφόρησε τραπεζογραμμάτιο των 100 πέσο, ακολούθησε τραπεζογραμμάτιο των 500 το 1977, των 1000 το 1978, των 5000 το 1981, των 10000 το 1989, των 2000 το 1997, και των 20000 το 1998. Τα τραπεζογραμμάτια των 5, 10, 50, 100, και 500 πέσο έχουν αντικατασταθεί με κέρματα κι έτσι τα τραπεζογραμμάτια που κυκλοφορούν είναι των 1000, 2000, 5000, 10000, και 20000 πέσο. Όλα τα τραπεζογραμμάτια τυπώνονται σε χαρτί με την εξαίρεση του τραπεζογραμματίου των 2000 πέσο που εκδίδεται σε πολυμερές φύλλο από το Σεπτέμβριο 2004.

Ονόματα Στην Καθομιλουμένη

Στα χιλιανά ισπανικά χρησιμοποιούνται στην καθομιλουμένη τα ακόλουθα ονόματα για μερικά κέρματα και τραπεζογραμμάτια:

• Κέρμα 100 πέσο: gamba
• Κέρμα 500 πέσο: quina (στα ισπανικά quinientos = πεντακόσια)
• Χαρτονόμισμα 1000 πέσο: luka ή luca

Επίσης, κάποια χαρτονομίσματα ονομάζονται στην καθομιλουμένη σύμφωνα με το όνομα του απεικονιζομένου ατόμου πάνω τους:

• 5000 πέσο: gabriela (επειδή απεικονίζει την Γαβριέλα Μιστράλ)
• 10000 πέσο: arturo ή arturito (Αρτούρο Πρατ / arturito = μικρός Αρτούρο)

Ισοτιμίες

• Πέσο Χιλής ανά Ευρώ
• Πέσο Χιλής ανά Δολλάριο Αμερικής
• Πέσο Χιλής ανά Λίρα Αγγλίας
• Πέσο Χιλής ανά Ιαπωνικό Γιεν