Σίσυφος

Στην Αρχαία ελληνική μυθολογία ο Σίσυφος ήταν ιδρυτής της πανάρχαιας πόλης Εφύρας, που έμεινε αργότερα γνωστή ως Αρχαία Κόρινθος. Έμεινε γνωστός για τις δύο απάτες του απέναντι στον μέγιστο θεό Δία, με τις οποίες απέφυγε τον θάνατο. Τιμωρήθηκε να σηκώνει στους ώμους έναν βράχο ως την κορυφή ενός βουνού, κατόπιν ο βράχος έπεφτε και ο Σίσυφος επαναλάμβανε αιώνια τη σκληρή δοκιμασία. Ο Κλασικισμός στη σύγχρονη λογοτεχνία, περιγράφει την επίπονη εργασία χωρίς αποτέλεσμα ως "Σισυφισμό".^[3] Οι σύγχρονοι ιστορικοί προσδίδουν ένα Προελληνικό υπόστρωμα στο όνομα του, κατά άλλους μεταφράζεται ως "σοφός" κατά άλλους ως "δέρμα κατσίκας", που χρησιμοποιούσαν εκείνη την εποχή.^[4][5]

Σίσυφος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Σίσυφος (Αρχαία Ελληνικά)
Πληροφορίες ασχολίας
Οικογένεια
Σύζυγος	Μερόπη Τυρώ
Σύντροφος	Αντίκλεια
Τέκνα	Ορνύτιων Μετάποντος Γλαύκος του Σισύφου Θέρσανδρος Άλμος
Γονείς	Αίολος ο Θεσσαλός[1][2] και Εναρέτη
Αδέλφια	Περιήρης
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	βασιλιάς της Κορίνθου
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Σίσυφος ήταν γιος του Αιόλου και της Εναρέτης, αδελφός του ήταν ο Σαλμωνέας.^[6] Νυμφεύτηκε την Πλειάδα Μερόπη και παιδιά του ήταν ο Γλαύκος, ο Ορνύτιων, ο Θέρσανδρος, ο Άλμος, ο Σίνων και ο Πορφυρίων.^[7] Ο εγγονός του μέσω του Γλαύκου ήταν ο Βελλεροφόντης και ο εγγονός του μέσω του Άλμου ήταν ο Μινύας, ιδρυτής του Ορχομενού.^[7][8][9]

Οι απάτες στους θεούς

Ο Σίσυφος ήταν ο ιδρυτής και πρώτος βασιλιάς της Εφύρας, το αρχαιότερο όνομα της σημερινής Κορίνθου.^[8] Υπήρξε ο ιδρυτής του εμπορίου και της ναυτιλίας, αλλά ταυτόχρονα ήταν μοχθηρός και πανούργος. Δολοφόνησε πολλούς καλεσμένους επισκέπτες του, κάτι που εξόργισε έντονα τον Δία, επειδή παραβίαζε τον ιερό νόμο της Φιλοξενίας· οι πράξεις αυτές του επέτρεψαν να παραμείνει βασιλιάς με σιδηρά πυγμή. Ο Σίσυφος μισούσε τον αδελφό του Σαλμωνέα, με τον οποίο είχε παρόμοιο χαρακτήρα· έστειλε αντιπροσωπεία στο Μαντείο των Δελφών για να ρωτήσει σχετικά με τον τρόπο, που θα τον θανατώσει και θα του πάρει τον θρόνο. Το Μαντείο του σύστησε να νυμφευτεί την κόρη του Σαλμωνέα Τυρώ: θα τον θανατώσουν τα παιδιά, που θα κάνει μαζί της. Ο Σίσυφος νυμφεύτηκε πραγματικά την Τυρώ και έκανε μαζί της δύο γιους. Όταν η Τυρώ έμαθε για τον χρησμό, σκότωσε τους γιους της για να γλυτώσει η ζωή του πατέρα της, ωστόσο ο Σαλμωνέας είχε θανατωθεί από την οργή του Δία.

Ο Δίας είχε απαγάγει την κόρη του ποταμού Ασωπού, Αίγινα, πέρασε από την Εφύρα και τη μετέφερε στο σημερινό νησί της Αίγινας για να τη βιάσει. Ο Ασωπός αναζητούσε την κόρη του και πέρασε από την Εφύρα· ο Σίσυφος πρόδωσε τον μέγιστο των θεών, με αντάλλαγμα ο Ασωπός να μεταφέρει μια πηγή του ποταμού στην πόλη του.^[8] Ο Δίας, εξοργισμένος με τον Σίσυφο για την προδοσία, διέταξε τον Θάνατο να αλυσοδέσει τον Σίσυφο, ώστε να τον παραλάβει ο Τάρταρος. Ο Σίσυφος, έκπληκτος επειδή δεν τον παρέλαβε ο Χάροντας να τον οδηγήσει στον Κάτω Κόσμο, ζήτησε από τον Θάνατο να μάθει τον τρόπο, που έδενε τις αλυσίδες· σε κάποια στιγμή τον ξεγέλασε και τον αλυσόδεσε ο ίδιος. Με τον Θάνατο αλυσοδεμένο, ο κόσμος σταμάτησε να πεθαίνει. Αυτό εξόργισε τον θεό Άρη, επειδή δεν έπεφταν οι στρατιώτες σε μάχες, άρα δεν είχε νόημα η ύπαρξή του, έτσι ελευθέρωσε τον Θάνατο και του παρέδωσε τον Σίσυφο.^[10] Σε άλλες εκδοχές του μύθου απεστάλη ο Άδης, αντί για τον Θάνατο, για να αλυσοδέσει τον Σίσυφο, αλλά τελικά ο Σίσυφος αλυσόδεσε τον Άδη. Οι άνθρωποι γερνούσαν, υπέφεραν σκληρά από αρρώστιες και πόνους, αλλά δεν πέθαιναν, έτσι οι θεοί απείλησαν τον Σίσυφο ότι θα υποφέρει τόσο πολύ, που θα παρακαλάει να πεθάνει· τότε αναγκάστηκε να ελευθερώσει τον Άδη.^[11] Πριν πεθάνει, ο Σίσυφος ζήτησε από τη σύζυγό του Μερόπη να ρίξει το γυμνό σώμα του στην πλατεία, από εκεί παρασύρθηκε στις όχθες του ποταμού Στύγα. Ο ίδιος έφτασε στον Άδη και παραπονέθηκε στην Περσεφόνη, ότι η σύζυγός του παραμέλησε το σώμα του· την παρακάλεσε να επιστρέψει και να επανορθώσει. Το πνεύμα του Σίσυφου διαμαρτυρήθηκε στη σύζυγό του για την αμέλεια, και της ζήτησε να του κάνει μεγαλοπρεπή ταφή, όπως αρμόζει σε έναν βασιλιά· στη συνέχεια αρνήθηκε να επιστρέψει στον Άδη, αλλά σύρθηκε με τη βία από τον Ερμή.^[12][13] Σε άλλες εκδόσεις του μύθου ο Σίσυφος ξεγέλασε την Περσεφόνη ότι βρέθηκε στον Άδη από λάθος και αυτή τον άφησε να επιστρέψει. Πολλές φορές στην αρχαιότητα αναφέρεται ότι ο γιος του ήταν ο Οδυσσέας, σε αντίθεση με την καθιερωμένη άποψη ότι πατέρας του Οδυσσέα ήταν ο Λαέρτης. Ο Σοφοκλής στον Φιλοκτήτη και ο Ευριπίδης στον Κύκλωπα αναγνωρίζουν τον Οδυσσέα σαν γιο του Σισύφου.

Η τιμωρία

Ο Άδης τιμώρησε σκληρά τον Σίσυφο για τις απάτες του στους θεούς: οι "Κριτές των νεκρών" τον έβαλαν να κουβαλά έναν μεγάλο βράχο μέχρι την κορυφή ενός υψηλού λόφου.^[8][14][15] Ο σκληρός χαρακτήρας της τιμωρίας οφείλεται στην Ύβρη, που διέπραξε απέναντι στους Θεούς, ειδικά η υπερηφάνειά του ότι ξεπερνά σε εξυπνάδα τον ίδιο τον Δία. Ο Άδης με μαγικό τρόπο έριχνε την πέτρα, όταν αυτή έφτανε στην κορυφή του λόφου και ο Σίσυφος επαναλάμβανε μόνιμα την ίδια διαδικασία. Η μορφή της τιμωρίας αυτής έγινε μέχρι σήμερα γνωστή ως "Σισύφειος", για να δείξει όλες τις σκληρές και επίπονες προσπάθειες, που δεν επιφέρουν κανένα αποτέλεσμα. Ο Σίσυφος ήταν ευρύτατα διαδεδομένος στους αρχαίους συγγραφείς: ο Πολύγνωτος τον ζωγράφισε στους τείχους της Λέσχης των Δελφών.^[16]

Λογοτεχνία

Η θεά Περσεφόνη επιτηρεί τον Σίσυφο.

Ο Όμηρος περιγράφει τον Σίσυφο και στην Ιλιάδα στη Ραψωδία Ζ΄ και στη ραψωδία κ΄ της Οδύσσειας^[17].

Ο Οβίδιος αναφέρει τον Σίσυφο στην ιστορία του Ορφέα και της Ευρυδίκης. Όταν ο Ορφέας κατεβαίνει για να αντιμετωπίσει τον θεό Άδη και τη θεά Περσεφόνη, τραγουδάει ένα τραγούδι, ώστε να του πραγματοποιήσουν την επιθυμία του να φέρουν την Ευρυδίκη πίσω από τους νεκρούς. Μετά το τραγούδι, ο Οβίδιος δείχνει πόσο συγκινητικό ήταν, με το να σημειώνει ότι ο Σίσυφος, έχοντας επηρεαστεί συναισθηματικά, μόνο για μια στιγμή σταματάει την αιώνια τιμωρία του και κάθεται επάνω στον βράχο· στα λατινικά inque tuo sedisti, Sisyphe, saxo ("κάθισες απάνω στον βράχο σου, Σίσυφε").^[18]

Στην Απολογία του Πλάτωνα, ο Σωκράτης ανυπομονεί για τη μετά θάνατον ζωή, όπου μπορεί να συναντήσει μορφές όπως ο Σίσυφος, που θεωρούν τον εαυτό τους σοφό, ώστε να τους ρωτήσει και να ανακαλύψει ποιος είναι σοφός και ποιος "νομίζει ότι είναι, ενώ δεν είναι"^[19]

Ο Αλμπέρ Καμύ έχει γράψει ένα δοκίμιο με τον τίτλο Ο Μύθος του Σίσυφου, όπου ανυψώνει τον Σίσυφο ως έναν "παράδοξο" ήρωα. Ο Φραντς Κάφκα αναφέρει επανειλημμένα τον Σίσυφο ως εργένη. Καφκικές ήταν για τον Κάφκα εκείνες οι ιδιότητες, που του "έβγαζαν" τις ιδιότητες του Σίσυφου. Σύμφωνα με τον Frederick Karl: "Ο άνθρωπος που αγωνίστηκε για να φτάσει στα ύψη μόνο και μόνο για να ριχθεί στα βάραθρα, ενσαρκώνει όλα τα ιδανικά του Κάφκα. Και παρέμεινε ο εαυτός του, μόνος, μοναχικός."^[20]. Ο φιλόσοφος Richard Taylor χρησιμοποιεί τον μύθο του Σίσυφου ως αντιπροσωπευτικό παράδειγμα μιας ζωής, που καθίσταται χωρίς νόημα, διότι αποτελείται από μια στείρα επανάληψη^[21].

Παραπομπές

1. «Sisyphus» (Ρωσικά)
2. «Aeolus» (Ρωσικά)
3. "sisyphean". Oxford English Dictionary (Online ed.). Oxford University Press
4. R. S. P. Beekes, Etymological Dictionary of Greek, Brill, 2009, σ. 33
5. Gruppe, O. Griechische Mythologie (1906), Β΄., σ. 1021
6. https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Apollod.+1.7.3&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0022:book=1:chapter=7&highlight=Sisyphus
7. Σχόλια σε Απολλώνιος ο Ρόδιος, "Αργοναυτικά" 3.1553
8. Βιβλιοθήκη Απολλοδώρου, 1.9.3
9. Ιλιάδα, 6. 152
10. Morford & Lenardon 1999, σ. 491
11. https://web.archive.org/web/20140702053105/http://mlahanas.de/Greeks/Death.htm
12. https://web.archive.org/web/20210329222436/http://www.mythweb.com/encyc/entries/sisyphus.html
13. https://www.greekmythology.com/Myths/Mortals/Sisyphus/sisyphus.html
14. http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=urn:cts:greekLit:tlg0012.tlg002.perseus-eng2:11.13-11.13
15. Οδύσσεια, 11. 593
16. Παυσανίας, 10. 31
17. Ραψωδία Ζ΄
18. Ovid. Μεταμορφώσεις, 10.44.
19. Απολογία, 41a και εξής
20. Frederick Karl. Franz Kafka: Representative Man. New York: International Publishing Corporation, 1991. p. 2
21. Taylor, Richard. "Time and Life's Meaning." Review of Metaphysics 40 (June 1987): 675–686.

Πηγές

• Evslin, Bernard (2006). Gods, Demigods and Demons: A Handbook of Greek Mythology. Bloomsbury Academic.
• Homer, The Iliad with an English Translation by A.T. Murray, PhD in two volumes. Cambridge, MA., Harvard University Press; London, William Heinemann, Ltd. 1924. Online version at the Perseus Digital Library.
• Homer. Homeri Opera in five volumes. Oxford, Oxford University Press. 1920. Greek text available at the Perseus Digital Library.
• Homer, The Odyssey with an English Translation by A.T. Murray, PH.D. in two volumes. Cambridge, MA., Harvard University Press; London, William Heinemann, Ltd. 1919. Online version at the Perseus Digital Library. Greek text available from the same website.
• Morford, Mark P. O.; Lenardon, Robert J. (1999). Classical Mythology. Oxford University Press.
• Pausanias, Description of Greece with an English Translation by W.H.S. Jones, Litt.D., and H.A. Ormerod, M.A., in 4 Volumes. Cambridge, MA, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1918. Online version at the Perseus Digital Library
• Pausanias, Graeciae Descriptio. 3 vols. Leipzig, Teubner. 1903. Greek text available at the Perseus Digital Library.
• Pseudo-Apollodorus, The Library with an English Translation by Sir James George Frazer, F.B.A., F.R.S. in 2 Volumes, Cambridge, MA, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1921. Online version at the Perseus Digital Library. Greek text available from the same website.
• Publius Ovidius Naso, Metamorphoses translated by Brookes More (1859-1942). Boston, Cornhill Publishing Co. 1922. Online version at the Perseus Digital Library.
• Publius Ovidius Naso, Metamorphoses. Hugo Magnus. Gotha (Germany). Friedr. Andr. Perthes. 1892. Latin text available at the Perseus Digital Library.

Δείτε επίσης

• Ο αστεροειδής 1866 Σίσυφος (1866 Sisyphus), που ανακαλύφθηκε το 1972, πήρε το όνομά του από τον μυθικό βασιλιά.

wiktionary logo

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   Σίσυφος

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Σίσυφος