From Wikipedia, the free encyclopedia
Το πολυακόρεστο λιπαρό οξύ (ή απλούστερα πολυακόρεστο λίπος) είναι λιπαρό οξύ του οποίου η υδρογονανθρακική αλυσίδα περιέχει δύο ή περισσότερους διπλούς δεσμούς.[1][2] Πολυακόρεστα λιπαρά υπάρχουν σε ξηρούς καρπούς, σπόρους, ιχθυέλαια, σπορέλαια και στρείδια. Είναι "ακόρεστα" μόρια, δηλαδή περιέχουν λιγότερα από το μέγιστο αριθμό υδρογονοατόμων. Βρίσκονται σε μορφές cis ή trans ισομερών ανάλογα με τη γεωμετρία του διπλού δεσμού.
Τα κορεσμένα λίπη έχουν εύκαμπτες και ευέλικτες αλυσίδες υδρογονανθράκων που ευθυγραμμίζονται εύκολα. Οι αλυσίδες των τρανς λιπαρών ευθυγραμμίζονται ευκολότερα από των cis λιπαρών και λιγότερο από των κορεσμένων. Γενικά, τα σημεία τήξης των λιπαρών είναι μικρότερα στα cis από ότι στα trans ακόρεστα και μέγιστα στα κορεσμένα. Δείτε την ενότητα σχετικά με τη χημική δομή των λιπών για περισσότερες πληροφορίες.
Η θέση του διπλού δεσμού στην καρβοξυλική αλυσίδα των λιπαρών προσδιορίζεται με ελληνικά γράμματα. Το άτομο άνθρακα που βρίσκεται πλησιέστερα προς την καρβοξυλική ομάδα ονομάζεται άλφα (α-) άνθρακας, ο επόμενος άνθρακας είναι ο βήτα και ούτω καθεξής. Στα λιπαρά οξέα το άτομο άνθρακα της μεθυλικής ομάδας στο τέλος της υδρογονανθρακικής αλυσίδας ονομάζεται ωμέγα άνθρακας, επειδή το ωμέγα είναι το τελευταίο γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου. Τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα έχουν έναν διπλό δεσμό σε απόσταση τριών ατόμων άνθρακα από τη μεθυλική ομάδα, ενώ τα ωμέγα-6 λιπαρά οξέα έχουν έναν διπλό δεσμό στον έκτο άνθρακα από τη μεθυλική ομάδα.
Τα πολυακόρεστα λίπη παρουσιάζουν ενδιαφέρον σε θέματα διατροφής, υγείας, και σε πληθώρα άλλων εφαρμογών. Τα λάδια ξήρανσης, που πολυμερίζονται με έκθεση σε οξυγόνο προς σχηματισμό στερεών ταινιών, είναι πολυακόρεστα λίπη. Παραδείγματα πολυακόρεστων αποτελούν το λινέλαιο, το έλαιο παπαρουνόσπορου, το λάδι καρυδιών και άλλα. Χρησιμοποιούνται και για την παρασκευή χρωμάτων και βερνικιών.
Σε προκαταρκτική έρευνα, τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα από έλαιο φυκών, ιχθυέλαια, ψάρια και θαλασσινά αποδείχθηκε ότι περιορίζουν τον κίνδυνο για καρδιακές προσβολές.[3] Άλλες προκαταρκτικές έρευνες δείχνουν ότι τα ω-6 λιπαρά οξέα από ηλιέλαιο και λάδι κνήκου περιορίζουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου.[4]
Τα ωμέγα-3 λιπαρά, εξίσου τα μακράς και κοντής αλυσίδας, δεν σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του μαστού. Τα αυξημένα επίπεδα δοκοσαεξανοϊκού οξέος (DHA), παρόλο που πρόκειται για το μεγαλύτερης αφθονίας ωμέγα-3 των μεμβρανών των ερυθροκυττάρων, συσχετίζονται με μειωμένο κίνδυνο για καρκίνο του μαστού.[5] Το DHA σχετίζεται με καλύτερη γνωστική και συμπεριφορική αποδοτικότητα.[6] Επίσης, είναι σημαντικό συστατικό της φαιάς ουσίας του ανθρώπινου εγκεφάλου, και συμμετέχει στη διέγερση του αμφιβληστροειδούς και την νευροδιαβίβαση.
Η πρόσληψη αναφοράς των πολυακόρεστων λιπαρών οξέων βρίσκεται σε στάδιο προκαταρκτικών ερευνών όπου αξιολογείται ο κίνδυνος ανάπτυξης αμυοτροφικής πλευρικής σκλήρυνσης (ασθένεια κινητικών νευρώνων).[7][8]
Η αναλογία ω-6/ω-3 απαραίτητων λιπαρών οξέων διερευνάται με συγκριτικές μελέτες, και όπως έδειξαν μία αναλογία ω-6/ω-3 μικρότερη από 4:1 ίσως επηρεάζει την υγεία.[9]
Αντίθετα προς τις συμβατικές συμβουλές, μια αξιολόγηση δεδομένων της περιόδου 1966-1973 για τις επιπτώσεις στην υγεία από την αντικατάσταση των κορεσμένων λιπαρών της τροφής με λινολεϊκό οξύ έδειξε ότι οδηγεί σε αυξημένη ολική θνησιμότητα, στεφανιαία νόσο και καρδιαγγειακά νοσήματα.[10] Μολονότι η αξιολόγηση αμφισβητήθηκε από πολλούς επιστήμονες,[11] συζητήθηκε παγκόσμια στα πλαίσια επαλήθευσης της ορθότητας των διατροφικών συμβουλών περί αντικατάστασης των κορεσμένων λιπαρών από πολυακόρεστα.[12]
Τα πολυακόρεστα λιπαρά δεν περιορίζουν την συχνότητα εμφάνισης διαταραχών σχετιζόμενων με εγκυμοσύνη, όπως η υπέρταση ή προεκλαμψία, αλλά ίσως αυξήσουν λίγο τη διάρκεια της κύησης και ίσως περιορίσουν τη συχνότητα εμφάνισης πρόωρων γεννήσεων.
Οι επιτροπές εμπειρογνωμόνων στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη συνιστούν στις έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες να καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες πολυακόρεστων λιπών από τον υπόλοιπο πληθυσμό, για να ενισχυθεί η κατάσταση DHA του εμβρύου και του νεογέννητου.
Τα αποτελέσματα από κλινικές δοκιμές παρατήρησης για τη σχέση πολυακόρεστων-καρκίνου φαίνονται ασυνεπή επειδή η σχέση είναι πολυπαραγοντική, και εξαρτάται από το φύλο και την κληρονομικότητα. Μερικές μελέτες έδειξαν ότι τα ωμέγα-3 λιπαρά περιορίζουν τον κίνδυνο για ορισμένες μορφές καρκίνου, όπως του μαστού και του παχέος εντέρου, ενώ άλλες μελέτες δεν βρήκαν καμία συσχέτιση.[13]
Πολυακόρεστα λίπη περιέχονται σε:[14]
| Τρόφιμο (100g) | Πολυακόρεστα λιπαρά (g) |
|---|---|
| Καρύδια | 47 |
| Λάδι κανόλας | 34 |
| Ηλιόσποροι | 33 |
| Σουσάμι | 26 |
| Σπόροι Chia | 23,7 |
| Ανάλατα Φιστίκια | 16 |
| Φυστικοβούτυρο | 14,2 |
| Λάδι Αβοκάντο | 13,5 [15] |
| Ελαιόλαδο | 11 |
| Έλαιο Καρθάμου | 12,82[16] |
| Φύκια | 11 |
| Σαρδέλες | 5 |
| Σόγια | 7 |
| Τόνος | 14 |
| Άγριος Σολομός | 17,3 |
| Σίτος ολικής αλέσεως | 9,7 |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
