From Wikipedia, the free encyclopedia
Η Λευκορωσική γλώσσα είναι μια από τις Σλαβικές γλώσσες, η επίσημη γλώσσα της Λευκορωσίας. Γραπτά μνημεία με λευκορωσικά χαρακτηριστικά εμφανίζονται από τον 13ο αιώνα. Επειδή για πολύ καιρό η Λευκορωσία ήταν μέρος του μεγάλου πριγκηπάτου της Λιθουανίας και έπειτα της Πολωνο-Λιθουανικής Κοινοπολιτείας υπάρχουν πολλά προβλήματα στον καθορισμό της προέλευσής της.
| Λευκορωσικά | |
|---|---|
| беларуская мова | |
 Χάρτης με τις περιοχές όπου ομιλείται η Λευκορωσική γλώσσα. Σκούρο μπλέ: περιοχές όπου η γλώσσα ομιλείται από την πλειοψηφία του πληθυσμού. Γαλάζιο: μειονότητα του πληθυσμού μιλάει τη γλώσσα | |
| Περιοχή | Λευκορωσία, Ρωσία, Ουκρανία, Πολωνία, Λιθουανία, Αμερική (Λευκορωσική διασπορά) |
| Φυσικοί ομιλητές | Λευκορώσοι |
| Ταξινόμηση | Ινδοευρωπαϊκές |
| Σύστημα γραφής | Belarusian Cyrillic alphabet, λατινική γραφή, Αραβική γραφή, Λευκορωσικό λατινικό αλφάβητο και Λευκορωσικό αραβικό αλφάβητο |
| Κατάσταση | |
| Επίσημη γλώσσα | Λευκορωσία, σε επαρχίες της Πολωνίας |
| ISO 639-1 | be |
| ISO 639-2 | bel |
| ISO 639-3 | bel |
| SIL | BEL |
Αν και παρουσίασε ανάπτυξη κατά του 16ο και 17ο αιώνα, το 1696 απαγορεύτηκε και κυρίαρχη γραπτή γλώσσα στα λευκορωσικά εδάφη καθιερώθηκε η πολωνική. Μόνο το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα καθιερώθηκε σταδιακά η λευκορωσική πρότυπη γλώσσα βασισμένη στη λαϊκή, ομιλούμενη γλώσσα[1].
Το πρώτο μισό του 19ου αιώνα έχουμε τις πρώτες συλλογές λευκορωσικού φολκλόρ και τα πρώτα έργα γραπτής λογοτεχνίας. Το Λεξικό της Λευκορωσικής του Ι. Ι. Νόσοβιτς εκδόθηκε και βραβεύθηκε από την Ακαδημία της Πετρούπολης Μόνο μετά την επανάσταση του 1905 τέθηκε ζήτημα πρότυπης λευκορωσικής. Πρωταγωνιστές στην αναγέννηση της γλώσσας υπήρξαν οι ποιητές: οι Γιάνκα Κουπάλα, Μαξίμ Ανταμόβις-Μπογκντανόβιτς, και Γιακούμπ Κόλας. Παράλληλα στις αρχές του 20 ου αιώνα ο Λευκορώσσος γλωσσολόγος Ευθήμ Φιοντόροβιτς Κάρσκη επιχειρεί την πρώτη περιγραφή των ήχων και της γραμματικής της λευκορωσικής.[2]
Η βάση του αλφάβητου της λευκορωσικής γλώσσας είναι το Κυριλλικό αλφάβητο. Έχει συνολικά 32 γράμματα, τα οποία είναι:
| А а /a/ | Б б /b/ | В в /v/ | Г г /h/ | Д д /d/ | Е е /jɛ/ | Ё ё /jo/ | Ж ж /ʐ/ | З з /z/ | І і /i/ | Й й /j/ |
| К к /k/ | Л л /l/ | М м /m/ | Н н /n/ | О о /o/ | П п /p/ | Р р /r/ | С с /s/ | Т т /t/ | У у /u/ | Ў ў /w/ |
| Ф ф /f/ | Х х /x/ | Ц ц /ts/ | Ч ч /ʨ/ | Ш ш /ʂ/ | Ы ы /ɨ/ | Ь ь /◌ʲ/ | Э э /ɛ/ | Ю ю /ju/ | Я я /ja/ |
Παράλληλα με το Κυριλλικό, έχει αναπτυχθεί και ένα σύστημα γραφής που βασίζεται στο Λατινικό Αλφάβητο. Μάλιστα, κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα το Λατινικό σύστημα γραφής χρησιμοποιούνταν σχεδόν ισάξια με το Κυριλλικό. Ωστόσο, μετά τη δημιουργία της Σοβιετικής Ένωσης στην οποία η Λευκορωσία συμμετείχε, το Κυριλλικό αλφάβητο έγινε το μόνο επίσημο σύστημα γραφής. Μετά την ανεξαρτητοποίηση της Λευκορωσίας (το 1991), έγιναν προσπάθειες για επαναχρησιμοποίηση του Λατινικού αλφαβήτου, οι οποίες όμως δεν καρποφόρησαν.[3] Ένα προτεινόμενο Λατινικό αλφάβητο είναι το εξής:
| А а /a/ | B b /b/ | C c [/ts/] | Ć ć [/tsʲ/] | Č č [/tʂ/] | D d /d/ | DZ dz [/dz/] | DŹ dź [/dzʲ/] | DŽ dž [/dʐ/] | E e /ε/ |
| F f /f/ | G g [/ɡ ~ ɟ/] | Η h [/ɣ~ʝ/] | CH ch [/x~ç/] | I i /i/ | J j /j/ | K k /k/ | L l /lj/ | Ł ł /l/ | M m /m/ |
| N n /n/ | Ń ń /nj/ | Ο o /o/ | P p /p/ | R r /r/ | S s /s/ | Ś ś [/sʲ/] | Š š [/ʂ/] | T t /t/ | U u /u/ |
| Ŭ ŭ
[/u̯/] |
V v
[/v/] |
Y y
[/ɨ/] |
Z z
/z/ |
Ź ź
[/zʲ/] |
Ž ž
/ʐ/ |
Άλλα συστήματα γραφής που χρησιμοποιήθηκαν για να αποδώσουν τη Λευκορωσική περιλαμβάνουν ένα προσαρμοσμένο Αραβικό αλφάβητο καθώς και ένα Εβραϊκό αλφάβητο, που χρησιμοποιήθηκε κυρίως από την Εβραϊκή κοινότητα της Λευκορωσίας.[3]
Η Λευκορωσική γλώσσα έχει μία πολύ στενή ιστορική σχέση με τόσο με τη Ρωσική, όσο και με την Ουκρανική γλώσσα. Η γλώσσα άρχισε να διακρίνεται από τον 13ο αιώνα, όταν η Λευκορωσία ήταν μέρος του Μεγάλου Δουκάτου της Λιθουανίας. Τα κείμενα που άρχισαν να γράφονται στη Λευκορωσική γράφονταν με το Κυριλλικό αλφάβητο, αφού ήταν και η γραφή που χρησιμοποιούσε η Ορθόδοξη Εκκλησία. Η πρώτη αυτή μορφή της Λευκορωσικής γλώσσας, ονομάστηκε ως «Παλιά Λευκορωσική γλώσσα». Κατά τη διάρκεια των χρόνων και ιδιαίτερα από τον 16ο αιώνα και μετά, η Λευκορωσική λογοτεχνία άρχισε να αποδεσμεύεται από το Εκκλησιαστική παράδοση και να αναπτύσσει νέες τεχνικές, παρόμοιες με αυτές που αναπτύσσονταν τότε και στη Δυτική Ευρώπη. Την ίδια περίοδο πρωτοεμφανίστηκε και η χρήση του Λατινικού αλφαβήτου για την απόδοση της Λευκορωσικής γλώσσας. Ακολούθησε μία δύσκολη περίοδος πολέμων κατά την οποία τα Λευκορωσικά περιθωριοποιήθηκαν. Μάλιστα το 1710 επίσημη γλώσσα της περιοχής έγιναν τα Πολωνικά, αλλά παρόλα αυτά τα Λευκορωσικά συνέχισαν να μιλιούνται. Κατά τον 19ο αιώνα τα Λευκορωσικά έλαβαν τη σημερινή τους μορφή.[3]
Σήμερα τα Λευκορωσικά αποτελούν επίσημη γλώσσα της Λευκορωσίας, και γενικώς θεωρείται ως η εθνική γλώσσα των Λευκορώσων, αλλά παρόλα αυτά δεν αποτελούν την πρώτη γλώσσα στη χώρα. Στη Λευκορωσία ομιλείται συντριπτικά περισσότερο η ρωσική γλώσσα, η οποία είναι και η δεύτερη επίσημη γλώσσα του κράτους. Σύμφωνα με έρευνες μόνο το 23% των πολιτών της Λευκορωσίας ξέρει να μιλάει και να γράφει σχετικά καλά τη Λευκορωσική γλώσσα, ενώ λιγότερο από το 10% του πληθυσμού τη χρησιμοποιεί τακτικά στο σπίτι του. Τα ρωσικά προηγούνται με διαφορά, αφού είναι η γλώσσα που μιλάει το 70% του πληθυσμού.[4] Ακόμα, η κυβέρνηση δεν έχει οργανώσει κάποιο αξιόλογο πρόγραμμα προώθησης της Λευκορωσικής γλώσσας μεταξύ των κατοίκων, ιδίως των νέων,αφού τα Λευκορωσικά ομιλούνται κυρίως από τα γηραιότερα σε ηλικία άτομα. Στα σχολεία διδάσκονται ως επί το πλείστον τα ρωσικά, ενώ σε γενικές γραμμές, στην τηλεόραση και στην πολιτική δεν ομιλούνται τα Λευκορωσικά.[5] Σήμερα, η Ουνέσκο κατατάσσει τα Λευκορωσικά στις ευάλωτες/απειλούμενες γλώσσες.[6]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
