Το Μέγα λεξικόν τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσης (τίτλος πρωτοτύπου: A Greek–English Lexicon ή LSJ), γνωστό επίσης και ως το Λεξικό Λίντελ–Σκοτ, αποτελεί το καθιερωμένο λεξικογραφικό έργο αναφοράς για την αρχαία ελληνική γλώσσα (από το 1200 π.Χ. έως το 600 μ.Χ.)[1]. Εκδόθηκε πρώτη φορά στη Μεγάλη Βρετανία το 1843 και έκτοτε, έως τα μέσα του 20ού αιώνα, ακολούθησαν συνολικά εννέα εκδόσεις και ένα συμπλήρωμα. Αποτέλεσε έργο αναφοράς για παρόμοια λεξικά της Αρχαίας Ελληνικής σε άλλες γλώσσες, όπως το ελληνοϊσπανικό Diccionario Griego–Español (DGE).
| Συγγραφέας | Χένρι Λίντελ, Ρόμπερτ Σκοτ(D/R), Στιούαρτ Τζόουνς(D/R), Ρόμπερτ Μακένζι |
|---|---|
| Τίτλος | A Greek-English Lexicon |
| Γλώσσα | Αγγλικά / Αρχαία ελληνικά |
| Ημερομηνία δημοσίευσης | 1819 |
| Θέμα | αρχαία ελληνικά |
| Dewey Decimal | 483/.21 20 |
| LC Class | PA445.E5 L6 1996 |
| Πρώτη έκδοση | Oxford University Press |
| Αριθμός Σελίδων | 2042 (9η αγγλική έκδοση) |
| δεδομένα () | |
Το έργο βασίστηκε στο γερμανο-ελληνικό λεξικό με τίτλο Handwörterbuch der griechischen Sprache (Εγχειρίδιο της ελληνικής γλώσσας) από τον Γερμανό λεξικογράφο Φραντς Πάσοβ(D/R) το οποίο είχε εκδοθεί το 1819 και το οποίο με τη σειρά του βασίζονταν σε παλαιότερο γερμανικό έργο του 1797 από τον Γιόχαν Γκότλομπ Σνάιντερ(D/R) με τίτλο Kritisches griechisch-deutsches Handwörterbuch (Κριτικό ελληνο-γερμανικό εγχειρίδιο). Το έργο του Πάσοβ είχε βασιστεί στο λεξιλόγιο των πρώιμων αρχαίων επικών έργων του Ομήρου και του Ησίοδου, και κατόπιν το λεξικό των Λίντελ και Σκοτ ενσωμάτωσε τις λέξεις των λυρικών ποιητών, τα έργα του Ηροδότου και του Ιπποκράτη, καθώς και τους Αττικούς δραματουργούς και συγγραφείς. Άλλη σημαντική πηγή του λεξικού ήταν επίσης και το γραμμένο στα λατινικά γαλλικό Thesaurus Linguae Graecae (Θησαυρός της Ελληνικής Γλώσσας) του 16ου αιώνα από τον Ανρί Εστιέν(D/R).
Οι αρχικοί επιμελητές του έργου ήταν οι Χένρι Λίντελ και Ρόμπερτ Σκοτ(D/R), και μετέπειτα οι Στιούαρτ Τζόουνς(D/R) και Ρόμπερτ Μακένζι, και το έργο εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Oxford University Press. Σύμφωνα με την εισαγωγή του Στιούαρτ Τζόουνς στην 9η έκδοση (1925),[2] η δημιουργία του λεξικού είχε αρχικά προταθεί στον Ρόμπερτ Σκοτ από τον Ντέιβιντ Αλφόνσο Τάλμποϋς(D/R), εκδότη ο οποίος δραστηριοποιούνταν στην Οξφόρδη, και ο Σκοτ αποδέχθηκε με την προϋπόθεση πως θα συμμετείχε και ο Χένρι Λίντελ στη δημιουργία του λεξικού. Τελικά εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Clarendon Press (θυγατρική του Oxford University Press) στην Οξφόρδη αντί για αυτόν του Τάλμποϋ καθώς ο τελευταίος πέθανε πριν ολοκληρωθεί η πρώτη έκδοση το 1843. Κατά την αλληλογραφία που διατηρούσε ο Χένρι Λίντελ ωστόσο, αναφέρεται πως η πρόταση για το λεξικό είχε γίνει από τον Ουίλλιαμ Σίουελ (William Seewell), εξεταστή του πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Οι επόμενες εκδόσεις του έργου κατά τον 19ο αιώνα έγιναν το 1845, 1849, 1855, 1861, και 1869, ενώ η 8η έκδοση του 1897 ήταν η τελευταία που δημοσιεύτηκε κατά τη διάρκεια όπου ο Λίντελ βρισκόταν εν ζωή, και ενώ ο Σκοτ είχε ήδη αποβιώσει από το 1887.
Άλλα παρόμοια μεγάλα λεξικά αποτελούν το A Latin Dictionary για τη λατινική γλώσσα, καθώς και τα Bauer lexicon και το Πατριστικό Λεξικό τα οποία βασίζονται στα θεολογικά ελληνικά κείμενα.
Κατά τις πληροφορίες που παρείχε ο Στιούαρτ Τζόουνς στο εισαγωγικό σημείωμα για την έκδοση του 1925, οι λεπτομέρειες των εκδόσεων είναι όπως παρακάτω:[2]
| Έκδοση | Έτος | Επιμέλεια | Σελίδες | Αντίτυπα | Τιμή | Σημειώσεις |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1η | 1843 | Χένρι Λίντελ, Ρόμπερτ Σκοτ | 1.583 | 6.000 | 42 σελίνια | Κυρίως ομηρικές λέξεις (από το έργο του Φραντς Πάσο) + προσθήκες με λέξεις
από έργα του Ηροδότου και Ιπποκράτη και Αθηναίους συγγραφείς. |
| 2η | 1845 | Χένρι Λίντελ, Ρόμπερτ Σκοτ | Ενσωμάτωση καταχωρήσεων από το Λεξικό της Ελληνικής γλώσσας (1842) του Γουλιέλμου Πάπε | |||
| 3η | 1849 | Χένρι Λίντελ, Ρόμπερτ Σκοτ | Διορθώσεις και διάφορες μικροπροσθήκες | |||
| 4η | 1855 | Χένρι Λίντελ, Ρόμπερτ Σκοτ | 8.000 | 30 σελίνια | Πολλές νέες καταχωρήσεις. Ο Πάσο δεν αναφέρεται πλέον ως συντάκτης στην 1η σελίδα (πέθανε το 1833) | |
| 5η | 1861 | Χένρι Λίντελ, Ρόμπερτ Σκοτ | 1.644 | 10.000 | 31 σελίνια και 6 πένες | Καταχωρήσεις από την 5η έκδοση του λεξικού του Πάσο, και το Griechische Etymologie του G.Curtius |
| 6η | 1869 | Χένρι Λίντελ, Ρόμπερτ Σκοτ | 1.685 | 15.000 | 36 σελίνια | Νέες καταχωρήσεις, και ενσωμάτωση καταχωρήσεων από το Greek Verbs irregular and defective (2η ε. 1866). |
| 7η | 1882 | Χένρι Λίντελ, Ρόμπερτ Σκοτ | 1.776 | Μεγαλύτερες διαστάσεις σελίδων. Ενσωμάτωση καταχωρήσεων από το Index to Aristotle (Boniz 1870), Index to CIG (Roehl 1877), όροι Αττικού δικαίου. Αρκετές μετέπειτα ανατυπώσεις. | ||
| 8η | 1897 | Χένρι Λίντελ | Ενσωμάτωση καταχωρήσεων από το Journal of Hellenic studies. Οι νέες καταχωρήσεις και διορθώσεις μπαίνουν ως παράρτημα. | |||
| 9η | 1925 | Στιούαρτ Τζόουνς, Ρόντρικ Μακένζι | Ιατρικοί όροι, Μαθηματικοί όροι, Αστρονομία, λέξεις από παπύρους και όστρακα, λέξεις από καινή διαθήκη και βίβλο της μετάφρασης των εβδομήκοντα | |||
| 9η (αναθεωρημένη) | 1940 | Στιούαρτ Τζόουνς, Ρόντρικ Μακένζι | Σύντομα μετά τον θάνατο των Τζόουνς και Μακένζι | |||
| Συμπλήρωμα | 1968 | Έντουαρντ Μπάρμπερ | Αφαίρεση των παραρτημάτων σχετικά με συγγραφείς και διορθώσεις/προσθήκες και ενσωμάτωση στον ξεχωριστό τόμο του συμπληρώματος | |||
| 9η (αναθεωρημένη με συμπλήρωμα) | 1996 | Πίτερ Γκλέαρ, Αν Τόμσον | 2042 | Μυκηναϊκές και αρκαδοκυπριακές καταχωρήσεις. Ενσωμάτωση του συμπληρώματος ως παράρτημα του κυρίως έργου. Μαζί με τις 320 σελίδες καταχωρήσεων του συμπληρώματος, το σύνολο των σελίδων είναι 2362. |
Υπάρχουν 2 μικρότερες εκδόσεις του λεξικού οι οποίες παραμένουν σε κυκλοφορία.
Επίτομο
Το 1843 όταν και έγινε αρχικά διαθέσιμο το λεξικό, εκδόθηκε παράλληλα και η επίτομη έκδοση του με τίτλο A Lexicon: Abridged from Liddell and Scott's Greek–English Lexicon, ή Little Liddell όπως έγινε γνωστό στην αγγλική γλώσσα, το οποίο επίσης επανεκδόθηκε αρκετές φορές.
Ενδιάμεση έκδοση
Το 1889 κυκλοφόρησε μια ενδιάμεση έκδοση του λεξικού με τίτλο An Intermediate Greek–English Lexicon -αποκτώντας παράλληλα το προσωνύμιο Middle Liddle-, το οποίο βασίστηκε στην 7η έκδοση (1882) του πλήρους λεξικού. Σε σχέση με την επίτομη έκδοση η ενδιάμεση περιέχει περισσότερες καταχωρήσεις οι οποίες καλύπτουν το βασικό λεξιλόγιο της κύριας αρχαίας ελληνικής βιβλιογραφίας, καθώς και παρέχει παραπομπές συγγραφέων -χωρίς να επισημαίνει τα εδάφια- και προσφέρει περισσότερη βοήθεια με τις ανώμαλες μορφές. Στην ελληνική γλώσσα κυκλοφόρησε ως Ἐπιτομή τού Μεγάλου Λεξικού τῆς Ἐλληνικής Γλῶσσης και είναι διαθέσιμο στο διαδίκτυο.[3]
Μετά την διάθεση της 9ης έκδοσης το 1940, σύντομα μετά τον θάνατο του Στιούαρτ και του Μακένζι, ο εκδοτικός οίκος Oxford University Press ξεκίνησε να διατηρεί ένα κατάλογο προσθηκών και διορθώσεων -addenda et corrigenda- οι οποίες και διατίθονταν συνοδευτικά με το κυρίως έργο. Το 1968, οι περίπου 20.000 καταχωρήσεις αυτές ενσωματώθηκαν στον συμπληρωματικό τόμο -Supplement- του λεξικού. Τα περιεχόμενα αυτά δεν ενσωματώθηκαν ποτέ ανάμεσα στις καταχωρήσεις του κυρίως έργου, το οποίο παραμένει όπως συντάχθηκε από τους παλαιότερους συντάκτες του. Αποτελεί το προϊόν συνεργασίας πολλών συντακτών, ενώ ως επιμελητές του έργου εργάστηκαν οι Π. Γκλαιρ (P. G. W. Glare) -επιμελητής του Oxford Latin Dictionary- και από το 1988 η Ανν Τόμπσον (Anne A. Thompson).
Το συμπλήρωμα έχει την μορφή προσθηκών και διορθώσεων με παραπομπές στο κυρίως μέρος του έργου, ταξινομημένων ανά την καταχώριση που αφορούν, και με τις αντίστοιχες τυπογραφικές ενδείξεις ως προς τη φύση των αλλαγών και χρονολογία της προσθήκης ή διόρθωσης. Έως το 2016, η πιο πρόσφατη έκδοση του συμπληρώματος ήταν αυτή του 1996 η οποία αποτελείται από 320 σελίδες διορθώσεων στο κυρίως έργο και κάποιο επιπρόσθετο υλικό. Η αναθεωρημένη έκδοση του 1996 περιέχει επίσης προσθήκες σχετικά με τα κείμενα των Μυκηναϊκών επιγραφών, καθώς κατά την πρώτη έκδοση του συμπληρώματος το 1968 η αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β´ (1951-1953) από τον Βέντρις θεωρήθηκε ως ακόμα αρκετά πρώιμη.
Η 9η έκδοση του λεξικού στην αγγλική γλώσσα είναι ελεύθερα διαθέσιμη από το 2007 με τα περιεχόμενα της να έχουν ψηφιοποιηθεί από το εγχείρημα του Perseus Project του πανεπιστημίου Ταφτς (με αναζήτηση λέξης ή μορφήματος) και από το ΛΟΓΕΙΟΝ του πανεπιστημίου του Σικάγου. Η ανάγνωση των καταχωρήσεων μπορεί να γίνει και χωρίς πρόσβαση στο διαδίκτυο μέσω ελεύθερα διαθέσιμων εφαρμογών οι οποίες επιτρέπουν την ανάγνωση τους σε διαφόρου είδους λειτουργικά συστήματα επιτραπέζιων και φορητών υπολογιστών[4][5][6] ή κινητών συσκευών.[7][8][9][10][11]
Μια νέα διαδικτυακή έκδοση του λεξικού έγινε διαθέσιμη το 2011 από το πρόγραμμα Thesaurus Linguae Graecae (TLG) του πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στις ΗΠΑ, η οποία διαθέτει πολλές διορθώσεις τυπογραφικών σφαλμάτων και το κείμενο διαθέτει συνδέσμους προς τα αρχαία κείμενα και πηγές από όπου προέρχονται οι λέξεις.[12]
Οι ερμηνείες των αρχαίων ελληνικών λέξεων, «εκ της επιτεθεωρημένης και απαυξημένης εβδόμης εκδόσεως» του λεξικού, μεταφράστηκαν για πρώτη φορά στη νέα ελληνική γλώσσα από τον Ξενοφώντα Π. Μόσχο, με «τας αναγκαίας μεταβολάς, διορθώσεις και προσθήκας» από τον Μιχαήλ Κωνσταντινίδη[13] και γενική επιμέλεια του εγχειρήματος από τον εκδότη Ανέστη Κωνσταντινίδη. Το λεξικό ολοκληρώθηκε σε συνολικά οκτώ[14] (διπλούς) τόμους (με αρίθμηση Α' έως Δ΄) μεταξύ 1901 και 1906, με τίτλο Μέγα λεξικόν τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσης. Έφερε ως εισαγωγή ειδική μελέτη του Γ.Ν. Χατζηδάκι.[15] Επανεκδόθηκε αρκετές φορές έκτοτε, ως συνολικό έργο καθώς και στην επίτομη μορφή του.[14] Συχνά συγχέεται με το Μέγα λεξικόν ὅλης τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσης του Δημήτριου Δημητράκου.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
