χημική ένωση From Wikipedia, the free encyclopedia
Το κυανιούχο νάτριο είναι ανόργανη χημική ένωση, ένα άλας του νατρίου με μοριακό χημικό τύπο NaCN. Σε κανονικές συνθήκες είναι λευκό στερεό, πολύ ευδιάλυτο στο νερό. Η μεγάλη συγγένεια της ρίζας του κυανίου με τα μέταλλα ευθύνεται για τη μεγάλη τοξικότητα αυτού όπως άλλων ευδιάλυτων στο νερό κυανιούχων αλάτων. Η κυριότερη χρήση του είναι η εξόρυξη χρυσού, που εκμεταλλεύεται αυτή την ιδιότητα. Με επίδραση οξέων απελευθερώνει δηλητηριώδες αέριο υδροκυάνιο:
Κυανιούχο νάτριο | |
---|---|
Γενικά | |
Όνομα IUPAC | Κυανιούχο νάτριο |
Χημικά αναγνωριστικά | |
Χημικός τύπος | NaCN |
Μοριακή μάζα | 49,0072 amu |
Αριθμός CAS | 143-33-9 |
SMILES | [C-]#N.[Na+] |
InChI | InChI=1S/CN.Na/c1-2;/q-1;+1 |
Αριθμός EINECS | 205-599-4 |
Αριθμός RTECS | VZ7525000 |
Αριθμός UN | 1689 |
PubChem CID | 8929 |
ChemSpider ID | 8587 |
Φυσικές ιδιότητες | |
Σημείο τήξης | 563,7 °C (836,9 K) |
Σημείο βρασμού | 1496 °C (1769 K) |
Πυκνότητα | 1,5955 gr/cm3 |
Διαλυτότητα στο νερό | 48,15 gr/100 ml (10 °C) 63,7 gr/100 ml (25 °C) |
Διαλυτότητα σε άλλους διαλύτες | διαλυτό σε: αμμωνία, μεθανόλη, αιθανόλη, ελάχιστα διαλυτό στο διμεθυλομεθαναμίδιο |
Δείκτης διάθλασης , nD | 1,452 |
Εμφάνιση | λευκό στερεό |
Χημικές ιδιότητες | |
pKa | 4,5 (εξάυδρο) |
Εκτός αν σημειώνεται διαφορετικά, τα δεδομένα αφορούν υλικά υπό κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος (25°C, 100 kPa). |
Το κυανιούχο νάτριο παράγεται με την επίδραση καυστικού νατρίου σε υδροκυάνιο[1]:
Η παγκόσμια παραγωγή εκτιμήθηκε σε 500 χιλιάδες τόνους το έτος 2006. Παλαιότερα παρασκευαζόταν με τη μέθοδο Castner-Kellner, που βασίζεται στην αντίδραση αμιδίου του νατρίου με άνθρακα σε υψηλές θερμοκρασίες:
Η δομή του στερεού NaCN σχετίζεται με αυτή του χλωριούχου νατρίου.[2] Το κυανιούχο κάλιο (KCN) έχει επίσης παρόμοια δομή. Το κάθε κατιόν Na+ σχηματίζει δεσμούς π με δύο ομάδες ανιόντων CN−, καθώς και δύο «κεκαμμένους» δεσμούς Na---CN και άλλους δύο Na---NC.[3]
Επειδή το άλας αυτό προέρχεται από ασθενές οξύ, μετατρέπεται εύκολα σε υδροκυάνιο με υδρόλυση: ακόμα και το υγρό στερεό NaCN εκλύει μικροποσότητες υδροκυανίου στον αέρα, κάτι που τού προσδίδει τη χαρακτηριστική οσμή πικραμυγδάλου (η αντίληψη αυτής της οσμής προϋποθέτει γενετική προδιάθεση[4]). Το κυανιούχο νάτριο αντιδρά με όλα τα ισχυρά οξέα απελευθερώνοντας υδροκυάνιο. αυτό προσθέτει στην επικινδυνότητά του. Η τοξικότητά του αναιρείται πιο αποτελεσματικά με υπεροξείδιο του υδρογόνου (H2O2), με το οποίο αντιδρά παράγοντας κυανικό νάτριο (NaOCN) και νερό[1]:
Το κυανιούχο νάτριο έχει ως κύρια χρήση του από τον άνθρωπο την εξαγωγή χρυσού και άλλων πολυτιμων μετάλλων στην εξορυκτική βιομηχανία. Αυτή η εφαρμογή εκμεταλλεύεται τη μεγάλη συγγένεια του μονοσθενούς χρυσού με το κυάνιο, η οποία επάγει την οξείδωση του στοιχειακού χρυσού και τη διάλυσή του με την παρουσία οξυγόνου (του αέρα) και νερού, οπότε δημιουργείται το άλας κυανιούχος νατριοχρυσός (sodium gold cyanide ή gold sodium cyanide) μαζί με υδροξείδιο του νατρίου:
Μια παρόμοια διαδικασία χρησιμοποιεί κυανιούχο κάλιο (KCN) για την παραγωγή κυανιούχου καλιοχρυσού (KAu(CN)2). Λίγες άλλες μέθοδοι υπάρχουν για την εξαγωγή χρυσού από πετρώματα.
Αρκετές χημικές ενώσεις με εμπορική σημασία μπορούν να παραχθούν από το NaCN, όπως το χλωριούχο κυάνιο και πολλά νιτρίλια. Στην οργανική σύνθεση, χρησιμοποιείται για την παρασκευή νιτριλίων που απαντούν ευρύτατα σε πολλά ειδικά χημικά προϊόντα, όπως τα φαρμακευτικά.
Εξαιτίας της υψηλής τοξικότητάς του για τους περισσότερους αερόβιους οργανισμούς, το κυανιούχο νάτριο χρησιμοποιείται για τη γρήγορη θανάτωση ή ακινητοποίησή τους, όπως π.χ. στην αλιεία (όπου η χρήση του πάντως απαγορεύεται στις περισσότερες χώρες) και στη συλλογή εντόμων σε γυάλες από εντομολόγους.
Το κυανιούχο νάτριο (όπως και άλλα ευδιάλυτα στο νερό κυανιούχα άλατα) συγκαταλέγεται ανάμεσα στα ταχύτερης δράσεως γνωστά δηλητήρια. Το NaCN παρεμποδίζει ισχυρά την κυτταρική αναπνοή, επιδρώντας στη μιτοχονδριακή οξειδάση του κυτοχρώματος και αποτρέποντας έτσι τη μεταφορά ηλεκτρονίων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μειωμένο οξειδωτικό μεταβολισμό και χρήση του οξυγόνου. Μια δόση 200 ως 300 χιλιοστών του γραμμαρίου (μιλιγκράμ) κυανιούχου νατρίου μπορεί να είναι θανατηφόρος για έναν άνθρωπο.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.