αυτόνομη δημοκρατία στο Ουζμπεκιστάν From Wikipedia, the free encyclopedia
Το Καρακαλπακστάν (καρακαλπάκ: Qaraqalpaqstan / Қарақалпақстан, ουσμπεκικά: Qoraqalpogʻiston ), επίσημα γνωστή ως Δημοκρατία του Καρακαλπακστάν (καρακαλπάκ: Qaraqalpaqstan Respublikası / Қарақалпақстан Республикасы; ουσμπεκικά: Qoraqalpogʻiston Respublikasi ) είναι αυτόνομη δημοκρατία εντός του Ουζμπεκιστάν. Η δημοκρατία καταλαμβάνει το ένα τρίτο του Ουζμπεκιστάν περίπου. Πρωτεύουσα είναι το Νούκους (Νο'κις / Noʻkis / Нөкис). Η Δημοκρατία του Καρακαλπακστάν έχει έκταση 160.000 τ.χλμ. Καταλαμβάνει την Χορασμία, παρόλο που στην κλασική περσική λογοτεχνία είναι γνωστή ως Κατ (کات).
| Δημοκρατία του Καρακαλπακστάν
Qaraqalpaqstan Respublikasi Қарақалпақстан Республикасы Qoraqalpogʻiston Respublikasi Қорақалпоғистон Республикаси | |||
|---|---|---|---|
| |||
 Η θέση του Καρακαλπακστάν (κόκκινο) | |||
| και μεγαλύτερη πόλη | Νούκους | ||
| Καρακαλπάκ, Ουζμπεκικά | |||
| Αυτόνομη δημοκρατία | |||
Πρόεδρος του Ζοκάργκι Κενές Πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου | Μουσά Ερνιάζωφ Καχραμάν Σαρίεφ | ||
Αυτόνομη δημοκρατία εντός του  Ουζμπεκιστάν διάλυση της ΑΣΣΔ Καρακαλπάκ Ισχύον Σύνταγμα | 21 Δεκεμβρίου 1991 8 Δεκεμβρίου 1992 | ||
| • Σύνολο | 166.600 km2 | ||
| Πληθυσμός • Εκτίμηση 2018 • Πυκνότητα | 1.842.000 10.77 κατ./km2 | ||
| Νόμισμα | Ουζμπεκικό σομ | ||
| (UTC +5) | |||
| Internet TLD | .uz | ||
| Οδηγούν στα | δεξιά | ||
| Κωδικός κλήσης | +998 61 | ||
Από το 500 π.Χ. έως το 500 μ.Χ. περίπου, η περιοχή του σημερινού Καρακαλπακστάν ήταν μια ευημερούσα αγροτική περιοχή υποστηριζόμενη από εκτεταμένη απορροή νερού.[1] Η ύπαρξη του λαού των Καρακαλπάκ, γνωστοί ως νομαδικοί βοσκοί και ψαράδες, καταγράφηκε για πρώτη φορά τον 16ο αιώνα.[2] Το Καρακαλπακστάν ανήκε στο χανάτο της Χίβας μέχρι το 1873 όταν προσαρτήθηκε στην Ρωσική Αυτοκρατορία.[3] Υπό την Σοβιετική εξουσία, ήταν αυτόνομη περιοχή της Ρωσικής ΣΟΣΔ πριν την δημιουργία της ΣΣΔ Ουζμπεκιστάν το 1936, εντός της οποίας το Καρακαλπακστάν ήταν αυτόνομη δημοκρατία.[4] Η περιοχή είχε την μεγαλύτερη ευημερία της στις δεκαετίες του 1960 και του 1970 όταν η απορροή του Αμού Ντάρυα επεκτεινόταν. Σήμερα η αποξήρανση της Αράλης έχει μετατρέψει την δημοκρατία σε μια εκ των φτωχότερων περιοχών της χώρας.[2] Η περιοχή υποφέρει από εκτεταμένη ξηρασία, εν μέρει λόγω του καιρού, αλλά κυρίως επειδή τα νερά των ποταμών Αμού και Συρ Ντάρυα διαχέονται στην ανατολική χώρα. Επίσης, οι γεωργικές αποτυχίες αφαίρεσαν την κύρια πηγή εισοδήματος για περίπου 48.000 άτομα, ενώ υπάρχουν και ελλείψεις πόσιμου νερού, οι οποίες έχουν δημιουργήσει μια έξαρση μολυσματικών ασθενειών.[5]
Το Καρακαλπακστάν είναι κυρίως μια αχανής έρημος και βρίσκεται στο δυτικό Ουζμπεκιστάν κοντά στην Αράλη, στο χαμηλότερο μέρος της λεκάνης του Αμού Ντάρυα.[6][5][7] Έχει έκταση 164.900 τ.χλμ.[8] και αποτελείται από έρημο. Η έρημος Κιζίλ Κουμ βρίσκεται στα ανατολικά και η έρημος Καρακούμ βρίσκεται στα νότια. Ένα βραχώδες υψίπεδο κατευθύνεται προς την Κασπία.[1]
Η δημοκρατία του Καρακαλπακστάν είναι επίσημα κυρίαρχη και έχει δικαίωμα αρνησικυρίας σε αποφάσεις που το αφορούν με το Ουζμπεκιστάν. Σύμφωνα με το σύνταγμα του Ουζμπεκιστάν, οι σχέσεις του Καρακαλπακστάν και του Ουζμπεκιστάν ρυθμίζονται από "συνθήκες και συμφωνίες" και τυχόν αμφισβιτήσεις λύνονται "με τον τρόπο του διαλόγου". Το δικαίωμα απόσχισης του Καρακαλπακστάν περιορίζεται από το δικαίωμα αρνησικυρίας του Ουζμπεκικού κοινοβουλίου σε κάθε απόφαση απόσχισης.[8] Το άρθρο 74, τμήμα 12, του Συντάγματος του Ουζμπεκιστάν γράφει ότι: "Η δημοκρατία του Καρακαλπακστάν δικαιούται απόσχιση από την Δημοκρατία του Ουζμπεκιστάν στις βάσεις ενός εθνικού δημοψηφίσματος το οποίο θα λάβει χώρα στο Καρακαλπακστάν."
Ο πληθυσμός του Καρακαλπακστάν είναι περίπου 1.7 εκατομμύρια κάτοικοι,[9] από τους οποίους περίπου 400.000 ανήκαν στους Καρακαλπάκους σύμφωνα με στοιχεία του 2007. Άλλοι 400.000 είναι Ουζμπέκοι ενώ υπάρχει και μεγάλη παρουσία Καζάκων, καθώς 300.000 Καζάκοι ζουν στο έδαφος της δημοκρατίας.[2] Το όνομά τους σημαίνει "Μαύρο καπέλο" αλλά ο πολιτισμός των Καρακαλπάκων ζημιώθηκε τόσο πολύ από την σοβιετοποίηση, σε τέτοιο βαθμό που η αρχική σημασία του μαύρου καπέλου είναι πλέον άγνωστη. Η γλώσσα καρακαλπάκ είναι περισσότερο όμοια με την καζακική παρά με την ουζμπεκική.[10] Όπως και στις περισσότερες γλώσσες της ΕΣΣΔ επί σοβιετικής εποχής, το αλφάβητο της καρακαλπάκ ήταν ένα τροποποιημένο κυριλλικό αλφάβητο, ενώ από το 1996 η γραπτή γλώσσα γράφεται με το λατινικό αλφάβητο.
Ο πληθυσμός αυξήθηκε στα 1.8 εκατομμύρια άτομα το 2017. Το ποσοστό γεννήσεων επί του συνολικού πληθυσμού ήταν 2.19%: το 2017 γεννήθηκαν περίπου 39.400 παιδιά. Σχεδόν 8.400 άτομα πέθαναν αυτό το έτος. Το ποσοστό θανάτων επί του συνολικού πληθυσμού ήταν 0.47% το ίδιο. Έτσι το 2017 ο πληθυσμός αυξήθηκε κατά 31.000 άτομα ή 1.72%.
Η μέση ηλικία ήταν 27.7 χρόνια το 2017, όντας ελάχιστα χαμηλότερη από το εθνικό μέσο όρο (η μέση ηλικία στο Ουζμπεκιστάν είναι τα 28.5 χρόνια). Οι άνδρες είναι 27.1 ετών κατά μέσο όρο και οι γυναίκες είναι 28.2 ετών κατά μέσο όρο.
Εκτός από το Νούκους, άλλες σημαντικές πόλεις είναι το Χοτζελί (κυριλλικό αλφάβητο: Ходжейли), το Ταχιατάς (Тахиаташ), το Σιμπάι (Шымбай), το Κονιράτ (Қоңырат) και το Μοϊνάκ (Муйнак), πρώην λιμάνι στην Αράλη το οποίο έχει πλέον απωλέσει μεγάλο μέρος των κατοίκων λόγω της αποξήρανσης της λίμνης.
Η οικονομία της περιοχής εξαρτούνταν σημαντικά από την αλιεία στην Αράλη. Σήμερα η οικονομία στηρίζεται από το βαμβάκι, το ρύζι και τα πεπόνια. Η υδροηλεκτρική ενέργεια που παράγει ένας μεγάλος σταθμός που χτίστηκε κατά την σοβιετική εποχή κατά μήκος του Αμού Ντάρια είναι επίσης σημαντική.
Το δέλτα του Αμού Ντάρυα ήταν κάποτε πυκνοκατοικημένο, και η εκτεταμένη απορροή στήριζε την γεωργία για χιλιάδες χρόνια. Υπό την Χωρασμία η περιοχή είχε σημαντική δύναμη και ευημερία. Ωστόσο, η σταδιακή κλιματική αλλαγή ανά τους αιώνες, επιταχυνόμενη από την εξάτμιση της Αράλης στα τέλη του 20ού αιώνα, έχει επηρεάσει αρνητικά την περιοχή. Οι αρχαίες οάσεις των ποταμών, των λιμνών, των βάλτων, των δασών και των φαρμών ξηραίνονται και δηλητηριάζονται από αλάτι το οποίο εξαπλώνεται μέσω του ανέμου. Υπολείμματα από φυτοφάρμακα και εντομοκτόνα βρίσκονται μεταξύ άλλων και στο αποξηραμένο πυθμένα της Αράλης. Οι καλοκαιρινές θερμοκρασίες έχουν αυξηθεί κατά 10 °C και οι χειμερινές θερμοκρασίες έχουν πέσει κατά 10 °C. Τα ποσοστά αναιμίας, αναπνευστικών παθήσεων και άλλων προβλημάτων υγείας έχουν αυξηθεί δραματικά.[11]
| Όνομα επαρχίας | Πρωτεύουσα επαρχίας | |
|---|---|---|
| 1 | Επαρχία Αμουντάριο | Μανγκίτ |
| 2 | Επαρχία Μπερούνι | Μπερούνι |
| 3 | Επαρχία Σιμπάι | Σιμπάι |
| 4 | Επαρχία Ελικαλά | Μπο'στόν |
| 5 | Επαρχία Κεγκεϋλί | Κεγκεϋλί |
| 6 | Επαρχία Μοϊνόκ | Μοϊνόκ |
| 7 | Επαρχία Νούκους | Οκμανγκίτ |
| 8 | Επαρχία Κονλικόλ | Κονλικόλ |
| 9 | Επαρχία Κονγκιρότ | Κονιράτ |
| 10 | Επαρχία Κοραοζάκ | Κοραοζάκ |
| 11 | Επαρχία Σουμανάι | Σουμανάι |
| 12 | Επαρχία Ταχτακοπίρ | Ταχτακοπίρ |
| 13 | Επαρχία Τορτκούλ | Τορτκούλ |
| 14 | Επαρχία Χοτζελί | Χοτζελί |
Η επαρχία Κεγκεϋλί δημιουργήθηκε το 2004 από την ένωση της πρώην επαρχίας Μποζατάου (το βόρειο μέρος της επαρχίας 5 στον χάρτη) και την πρώην επαρχία Κεγκεϋλί (το νοτιοανατολικό μέρος της επαρχίας 5). Η ένωση μπήκε σε ισχύ με το ψήφισμα 598-2 της Ολί Ματζλίς της δημοκρατίας του Ουζμπεκιστάν (11 Φεβρουαρίου 2004) και του Ψηφίσματος 225 του Υπουργικού Συμβουλίου του Ουζμπεκιστάν (11 Μαΐου 2004), η οποία κατήργησε την επαρχία Μποζατάου και δημιούργησε την διευρυμένη επαρχία Κεγκεϋλί. Μέχρι τότε υπήρχαν 15 επαρχίες στο Καρακαλπακστάν. Δες επίσης: Υπουργικό Συμβούλιο της Δημοκρατίας του Καρακαλπακστάν[νεκρός σύνδεσμος] και την σελίδα για το Καρακαλπακστάν στην κυβερνητική ιστοσελίδα gov.uz.
Το 2009 ιδρύθηκε ο πρώτος ραδιοφωνικός σταθμός εντός των εδαφών της δημοκρατίας. Ο σταθμός ονομάζεται Nukus FM, εκπέμπει από την συχνότητα των 100.4 μεγαχέρτς (MHz), μόνο για την Νούκους.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
