Γκουρού Χάργκομπιντ

Ο Γκουρού Χάργκομπιντ (19 Ιουνίου 1595 - 3 Μαρτίου 1644), σεβαστός ως ο έκτος Νάνακ, ήταν ο έκτος από τους δέκα συνολικά Γκουρού του Σιχισμού. Έλαβε το αξίωμα του Γκουρού στη νεαρή ηλικία των έντεκα χρόνων, μετά την εκτέλεση του πατέρα του, Γκουρού Αρντζάν, από τον Αυτοκράτορα των Μουγκάλ, Τζαχανγκίρ.^[5]

Γκουρού Χάργκομπιντ
Ο έκτος Σιχ-Γκουρού, Γκουρού Χάργκομπιντ
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	15 Ιουνίου 1595 Γκουρού Κι Βαντάλι, Αμριτσάρ, Παντζάμπ, Μογγολική Αυτοκρατορία (Σημερινή Ινδία)
Θάνατος	3 Μαρτίου 1644 (48 ετών)[1] Κιράτπουρ Σαχίμπ, Μογγολική Αυτοκρατορία (Σημερινή Ινδία)
Θρησκεία	Σιχισμός
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	Γκουρού
Γνωστός για	Χτίσιμο του Ακάλ Ταχτ Πρώτος Γκουρού που συμμετείχε σε πολεμικές επιχειρήσεις Συμβούλευε τους Σιχ να ακολουθούν στρατιωτική εκπαίδευση και να συμμετέχουν σε πολέμους Εγκαθίδρυσε την έννοια του Μίρι πίρι Ίδρυσε την πόλη Κιράτπουρ Σαχίμπ
Τίτλος	Σιχ-Γκουρού
Περίοδος	1606-1644
Προκάτοχος	Γκουρού Αρντζάν
Διάδοχος	Γκουρού Χαρ Ράι
Οικογένεια
Σύζυγος	Μάτα Νταμοντάρι[2] Μάτα Νάνακι[3] Μάτα Μαχαντέβι[4]
Τέκνα	Μπάμπα Γκουρντίτα Μπάμπα Σουράζ Μαλ Μπάμπα Άνι Ράι Μπάμπα Άταλ Ράι Γκουρού Τεγκ Μπαχαντούρ Μπίμπι Βίρο
Γονείς	Γκουρού Αρντζάν Μάτα Γκάνγκα
Συγγενείς	Γκουρού Χαρ Ράι (εγγονός) Γκουρού Χαρ Κρισάν (δισέγγονος)
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Γκουρού Χάργκομπιντ εισήγαγε τη διαδικασία της στρατιωτικοποίησης στον Σιχισμό, για να αντισταθεί στην καταπίεση και να προστατέψει την ανθρωπότητα.^[6][7] Αυτό το συμβόλιζε με το να φοράει δύο σπαθιά, τα οποία αντιπροσώπευαν τη διπλή έννοια των μίρι και πίρι (κοσμική δύναμη και πνευματικό κύρος). Μπροστά από τον Χαριμαντίρ Σαχίμπ στην πόλη Αμριτσάρ, ο Γκουρού Χάργκομπιντ έχτισε το Ακάλ Ταχτ (ο θρόνος του ενός διαχρονικού), ως δικαστήριο προς εξέταση των κοσμικών θεμάτων και απονομή δικαιοσύνης. Το Ακάλ Ταχτ αντιπροσωπεύει την υψηλότερη έδρα της επίγειας εξουσίας της Χάλσα σήμερα.

Ο Γκουρού Χάργκομπιντ είχε τη μεγαλύτερη θητεία ως Σιχ-Γκουρού, κατέχοντας το αξίωμα για 37 χρόνια, 9 μήνες και 3 μέρες.

Βιογραφία

Ο Γκουρού Χάργκομπιντ γεννήθηκε το 1595 στο Βαντάλι Γκουρού, ένα χωριό 7Km δυτικά της πόλης Αμριτσάρ,^[1][8] και ήταν ο μοναδικός γιος του Γκουρού Αρντζάν, του πέμπτου Σιχ-Γκουρού. Μικρός πέρασε ευλογιά, επιβίωσε από απόπειρα δηλητηρίασής του από κάποιον άγνωστο, καθώς επίσης κι από μια ακόμα απόπειρα εναντίον της ζωής του, όταν κάποιος πέταξε μία κόμπρα προς το μέρος του. Μελέτησε τα ιερά κείμενα με τον Μπάι Γκούρντας και εκπαιδεύτηκε στην ξιφομαχία και τοξοβολία με τον Μπάμπα Μπούντχα.^[1]

Στις 25 Μαΐου 1606, ο Γκουρού Αρντζάν επέλεξε τον Γκουρού Χάργκομπιντ ως τον διάδοχό του και του έδωσε οδηγίες να αρχίσει μια στρατιωτική παράδοση για να προστατέψει τον κόσμο, καθώς επίσης κι ο ίδιος να είναι πάντα περιτριγυρισμένος από ένοπλους Σιχ για προστασία.^[9] Σύντομα μετά από αυτό, ο Γκουρού Αρντζάν συνελήφθη, βασανίστηκε και μαρτύρησε υπό τις διαταγές του Αυτοκράτορα των Μουγκάλ, Τζαχανγκίρ.^[9][10] Η τελετή διαδοχής του Γκουρού Χάργκομπιντ έλαβε χώρα στις 24 Ιουνίου 1606^[5][8] και ο ίδιος εγκαθίδρυσε την έννοια του Μίρι πίρι· έφερε μαζί του πάντα δύο σπαθιά όπου το ένα συμβόλιζε το πνευματικό του κύρος (πίρι) και το άλλο την κοσμική του δύναμη (μίρι).^[5][11] Ακολούθησε επίσης τη συμβουλή του μάρτυρα πατέρα του και ήταν πάντα περιτριγυρισμένος από ένοπλους Σιχ για προστασία. Ο αριθμός 52 σήμαινε κάτι ιδιαίτερο στη ζωή του και έτσι η ακολουθία του αποτελείτο από 52 ένοπλους άντρες.^[1] Μετέπειτα, ίδρυσε και την στρατιωτική παράδοση στην Σιχ πίστη.^[5][9]

Ο Γκουρού Χάργκομπιντ είχε τρεις συζύγους· τις Νταμοντάρι, Νάνακι και Μαχαντέβι,^[1][12] και απέκτησε παιδιά και με τις τρεις. Δύο από τους μεγαλύτερους γιους του από την πρώτη του σύζυγο πέθαναν κατά τη διάρκεια της ζωής του. Ο Γκουρού Τεγκ Μπαχαντούρ, ο γιος του από τη Μάτα Νάνακι, έγινε ο ένατος Σιχ-Γκουρού.^[13]

Ο Γκουρού Χάργκομπιντ ήταν δάσκαλος πολεμικών τεχνών (shastarvidya), αγαπούσε το κυνήγι και, σύμφωνα με Περσικές καταγραφές, σε αντίθεση με τους προηγούμενους Σιχ-Γκουρού, αυτός και οι μετέπειτα Σιχ-Γκουρού έτρωγαν κρέας, μια πρακτική που υιοθέτησαν και αρκετοί από τους ακολούθους τους.^[14] Ενθάρρυνε τους ανθρώπους να διατηρούν τη φυσική τους κατάσταση και να είναι σωματικά έτοιμοι για μάχη, ενώ είχε το δικό του Ντάρμπαρ (γήπεδο) για εξάσκηση. Ο οπλισμός και η εκπαίδευση κάποιων πιστών του ακολούθων ξεκίνησε. Ο Γκουρού Χάργκομπιντ έφτασε στο να κατέχει 700 άλογα και ο στρατός του (ρισαλντάρι) να αποτελείται από 300 αναβάτες και 60 στρατιώτες με τουφέκι.^[14]

Ως διάδοχό του, έχρισε τον εγγονό του Χαρ Ράι, ο οποίος κι έγινε ο έβδομος Σιχ-Γκουρού. Ο Γκουρού Χάργκομπιντ πέθανε το 1644 στην Κιράτπουρ Σαχίμπ, μια πόλη που βρίσκεται στις όχθες του ποταμού Ζάραδρου, εκεί όπου και αποτεφρώθηκε και σήμερα βρίσκεται ο ιερός ναός Παταλμπούρι Σαχίμπ.^[1]

Σχέσεις με Μουγκάλ ηγέτες

Ο Γκουρού Χάργκομπιντ ήταν αυτός που οδήγησε τους Σιχ εναντίον των δυνάμεων των Μουγκάλ, μετά την εκτέλεση του Γκουρού Αρντζάν. Αντιστάθηκε στην Ισλαμική δίωξη κάνοντας τέσσερις πολέμους εναντίον των στρατευμάτων του Σαχ Τζαχάν. Οι προσπάθειές του να μετασχηματίσει την κοινότητα των Σιχ, τον οδήγησε σε συγκρούσεις με την εξουσία των Μουγκάλ.^[7][15]

Τζαχανγκίρ

Ο Γκουρού Χάργκομπιντ κατά την αποφυλάκισή του από το κάστρο του Γκουάλιορ έπειτα από διαταγή του Τζαχανγκίρ.

Λόγω της καταπίεσης των Μουγκάλ Αυτοκρατόρων, από το ξεκίνημα της ηγεσίας του ο Γκουρού Χάργκομπιντ ήταν φανατικός εχθρός της κυριαρχίας των Μουγκάλ και συμβούλευε τους Σιχ να είναι οπλισμένοι και να πολεμούν τους Μουγκάλ.^[11] Συμβολικά, έφερε πάνω του πάντα δύο σπαθιά, τα οποία αντιπροσώπευαν τη διπλή έννοια των μίρι και πίρι (κοσμική δύναμη και πνευματικό κύρος). Έχτισε ένα φρούριο, για να υπερασπιστεί την πόλη Ραμντάσπουρ, καθώς κι ένα επίσημο δικαστήριο, το Ακάλ Ταχτ.^[16]

Το 1612, ως απάντηση, ο Τζαχανγκίρ φυλάκισε τον 17χρονο Γκουρού Χάργκομπιντ στο κάστρο του Γκουάλιορ, με το πρόσχημα πως το πρόστιμο που επεβλήθη στον Γκουρού Αρντζάν δεν είχε πληρωθεί.^[17] Δεν είναι ξεκάθαρο το πόσο χρόνο πέρασε στη φυλακή. Η χρονιά της αποφυλάκισής του φαίνεται να είναι το 1614 ή το 1615, όταν ο Γκουρού Χάργκομπιντ ήταν περίπου 19 ετών.^[17] Περσικές καταγραφές, όπως η Dabistan I Mazahib, υποδηλώνουν πως παρέμεινε στη φυλακή για δώδεκα χρόνια, ενώ μετά και την αποφυλάκιση πως βρισκόταν, μαζί με τη συνοδεία του, υπό την επίβλεψη του Μουσουλμανικού στρατού του Τζαχανγκίρ.^[1][18]

Ξεκάθαρος επίσης δεν είναι και ο λόγος της αποφυλάκισής του. Μελετητές λένε πως ο Τζαχανγκίρ, περίπου το 1611, είχε λίγο πολύ επανέλθει στις ανεκτικές πολιτικές που ακολουθούσε και ο Ακμπάρ, αφού άρχισε να νιώθει ασφαλής για τον θρόνο του. Άλλη θεωρία αναφέρει πως ο Τζαχανγκίρ ζύγισε τις περιστάσεις και θεώρησε πως ο Γκουρού Χάργκομπιντ δεν ήταν επικίνδυνος, με αποτέλεσμα να διατάξει την αποφυλάκισή του.^[16][17][19]

Σύμφωνα με τον Σουρτζίτ Σινγκ Γκάντι, 52 Ράτζας οι οποίοι ήταν φυλακισμένοι στο κάστρο ως όμηροι για «εκατομμύρια ρούπια» και για αντίσταση στην Αυτοκρατορία των Μουγκάλ, ήταν απογοητευμένοι με την αποφυλάκιση του Γκουρού Χάργκομπιντ, καθώς θα έχαναν έναν πνευματικό μέντορα. Ο Γκουρού Χάργκομπιντ είπε στον Τζαχανγκίρ να απελευθερώσει τους Ράτζας μαζί του και του εγγυήθηκε την πιστή τους συμπεριφορά. Ο Τζαχανγκίρ αποδέχτηκε την πρότασή του διατάζοντας, ωστόσο, την απελευθέρωση μόνο όσων θα χωρούσαν μπροστά από τον χιτώνα του όταν θα έφευγε. Έτσι, ο Γκουρού Χάργκομπιντ έβαλε να του φτιάξουν έναν εξαιρετικά μεγάλο χιτώνα, τον οποίο και φόρεσε τη μέρα της αποφυλάκισής του. Καθώς ο Γκουρού Χάργκομπιντ έβγαινε από το κάστρο, οι άλλοι 52 κρατούμενοι Ράτζας κρατούσαν τον χιτώνα του με αποτέλεσμα να τους επιτραπεί να φύγουν μαζί του.^[20]

Μετά την αποφυλάκισή του, πιο διακριτικά, ο Γκουρού Χάργκομπιντ ενδυνάμωσε τον Σιχ στρατό και ανασυγκρότησε την Σιχ κοινότητα.^[17] Οι σχέσεις του με τον Τζαχανγκίρ παρέμειναν ως επί το πλείστον φιλικές, ενώ τον συνόδευσε και στις πόλεις Κασμίρ και Ρατζπούτανα.^[21][22][23] Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Τζαχανγκίρ, ο Γκουρού Χάργκομπιντ ενεπλάκη σε μία μάχη ενάντια στους Μουγκάλ (Μάχη της Ροχίλια). Η μάχη έγινε ως απάντηση στην στρατιωτικοποίηση των Σιχ και οι Μουγκάλ, τους οποίους οδήγησε στη μάχη ο Κυβερνήτης Αμπντούλ Χαν, ηττήθηκαν.^[24]

Σαχ Τζαχάν

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Σαχ Τζαχάν, η οποία ξεκίνησε το 1627, οι σχέσεις μεταξύ του Γκουρού Χάργκομπιντ και του Αυτοκράτορα χάλασαν και πάλι. Ο Σαχ Τζαχάν ήταν μισαλλόδοξος και κατέστρεψε ένα μπαόλι στη Λαχόρη, χτίζοντας στη θέση του ένα τζαμί.^[25] Το 1628, οι Σιχ λεηλάτησαν μία αγορά των Μούγκαλ, κάτι το οποίο πυροδότησε την πρώτη ένοπλη διαμάχη.^[26]

Ο στρατός των Σιχ πολέμησε σε μάχες ενάντια στους Μουγκάλ και τα στρατεύματα του Σαχ Τζαχάν στις πόλεις Αμριτσάρ, Καρταρπούρ και αλλού. Ο Γκουρού Χάργκομπιντ νίκησε τα στρατεύματα των Μουγκάλ κοντά στην Αμριτσάρ (Μάχη της Αμριτσάρ) το 1634. Δέχθηκε ξανά επίθεση από μια επαρχιακή απόσπαση των Μουγκάλ, αλλά οι επιτιθέμενοι κυνηγήθηκαν και οι ηγέτες τους σφαγιάστηκαν,^[27] ενώ οδήγησε το στρατό του εναντίον και των επαρχιακών Μουσουλμάνων κυβερνητών.^[28] Ο Γκουρού Χάργκομπιντ ανέμενε την επιστροφή μεγαλύτερης δύναμης Μουγκάλ, κι έτσι υποχώρησε προς τους λόφους Σίβαλικ για να ενδυναμώσει την άμυνα και τον στρατό του, διατηρώντας μία βάση στην πόλη Κιράτπουρ, όπου και συνέχισε να διαμένει μέχρι τον θάνατό του.^[26]

Ο Πέντι Χαν τέθηκε ηγέτης των επαρχιακών στρατευμάτων από τον Σαχ Τζαχάν και πορεύτηκε προς τον Γκουρού. Ο Γκουρού Χάργκομπιντ δέχθηκε επίθεση αλλά κατάφερε να κερδίσει και αυτή τη μάχη.^[27] Ο Γκουρού Χάργκομπιντ πολέμησε επίσης στη Μάχη της Καρταρπούρ.

Ο Σαχ Τζαχάν προσπάθησε να χρησιμοποιήσει πολιτικά μέσα για να υπονομεύσει την Σιχ παράδοση, διαιρώντας κι επηρεάζοντας τη διαδοχή.^[26] Επιχορήγησε γη στον Ντιρ Μαλ, έναν από τους εγγονούς του Γκουρού Χάργκομπιντ που ζούσε στην πόλη Καρταρπούρ, κι επιχείρησε να ενθαρρύνει τους Σιχ να τον αναγνωρίσουν ως τον νόμιμο διάδοχο του παππού του, ενώ ο Ντιρ Μαλ προέβη σε δηλώσεις υπέρ του κράτους των Μουγκάλ και άσκησε κριτική εναντίον του παππού του. Ο Γκουρού Χάργκομπιντ πέθανε στην πόλη Κιράτπουρ Σαχίμπ στην περιοχή του Παντζάμπ στις 19 Μαρτίου 1644 αλλά, πριν τον θάνατό του, απέρριψε τον Ντιρ Μαλ και έχρισε ως διάδοχό του τον άλλο του εγγονό και αδελφό του Ντιρ Μαλ, Γκουρού Χαρ Ράι.^[26]

Σάμαρθ Ράμντας και Γκουρού Χάργκομπιντ

Ο Γκουρού Χάργκομπιντ μαζί με τον Σάμαρθ Ράμντας

Σύμφωνα με καταγραφές των Σιχ και βάση παλιού Παντζάμπι χειρογράφου, του Πανζάχ Σάχιαν, ο Σάμαρθ Ράμντας συνάντησε τον Γκουρού Χάργκομπιντ στη Σριναγκάρ. Η συνάντηση, η οποία επιβεβαιώνεται και στο βιβλίο Ramdas Swami's Bakhar του Χανουμάντ Σουάμι το οποίο γράφτηκε το 1793, πιθανόν να έλαβε χώρα στις αρχές της δεκαετίας του 1630 κατά τη διάρκεια των ταξιδιών που έκανε ο Σάμαρθ Ράμντας για προσκυνήματα και κατά το ταξίδι του Γκουρού Χάργκομπιντ στη Νανάκματα. Λέγεται πως όταν ήρθαν πρόσωπο με πρόσωπο, ο Γκουρού Χάργκομπιντ είχε μόλις επιστρέψει από το κυνήγι. Ήταν πλήρως οπλισμένος και καβαλούσε ένα άλογο. Ο Μαράθα άγιος Ράμντας είπε: «Άκουσα πως κατέλαβες την Γκάντι του Γκουρού Νάνακ» και ρώτησε τι είδους σάντου ήταν. Ο Γκουρού Χάργκομπιντ απάντησε: «Εσωτερικά ένας ερημίτης και εξωτερικά ένας πρίγκιπας. Τα όπλα σημαίνουν προστασία για τους φτωχούς και καταστροφή του τυράννου. Ο Μπάμπα Νάνακ δεν απαρνήθηκε τον κόσμο αλλά απαρνήθηκε τη μάγια».^[29]

Μάχες

Ο Γκουρού Χάργκομπτιντ συμμετείχε στις εξής μάχες εναντίον των Μουγκάλ: Μάχη της Ροχίλια, Μάχη της Καρταρπούρ, Μάχη της Αμριτσάρ και Μάχη της Λαχίρα.

Παραπομπές

1. Fauja Singh. «HARGOBIND, GURU (1595-1644)». Encyclopaedia of Sikhism. Punjabi University, Patiala. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2017.
2. Gurnek Singh. «DAMODARI, MATA». Encyclopaedia of Sikhism. Punjabi University Patiala. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2017.
3. A. C. Banerjee. «NANAKI, MATA». Encyclopaedia of Sikhism. Punjabi University Patiala. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2017.
4. Gurnek Singh. «MATA DEVI, MATA». Encyclopaedia of Sikhism. Punjabi University Patiala. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2017.
5. HS Syan (2013). Sikh Militancy in the Seventeenth Century. IB Tauris. σελίδες 48–55. ISBN 978-1780762500.
6. John F. Richards (1995). The Mughal Empire. Cambridge University Press. σελίδες 97–98, 177–178. ISBN 978-0-521-56603-2.
7. «Hargobind: Sikh Guru». Encyclopedia Britannica. Hargobind, sixth Sikh Guru, who developed a strong Sikh army and gave the Sikh religion its military character, in accord with the instructions of his father, Guru Arjan (1563–1606), the first Sikh martyr, who had been executed on the order of the Mughal emperor Jahangir."; "After Jahāngīr’s death (1627) the new Mughal emperor, Shāh Jahān, persecuted the Sikh community in earnest. The Sikhs under Hargobind defeated Shāh Jahān’s armies four times, crushing the myth of Mughal invincibility. To the Sikh ideals of his predecessor, Guru Hargobind thus added another: the right and duty of the Sikhs to defend their faith by the sword if necessary.
8. HS Singha (2009). Sikh Studies, Book 7. Hemkunt Press. σελίδες 18–19. ISBN 978-8170102458.
9. Pashaura Singh (2005). «Understanding the Martydom of Guru Arjan». Journal of Philosophical Society 12 (1): 29-62. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2010-06-20. https://web.archive.org/web/20100620214905/http://www.global.ucsb.edu/punjab/journal_12_1/3_singh.pdf.
10. Louis E. Fenech (2000). Martyrdom in the Sikh Tradition. Oxford University Press. σελίδες 118-121.
11. V. D. Mahajan (1970). Muslim Rule In India. New Delhi: S. Chand. σελ. 223.
12. Fenech and McLeod (2014). Historical Dictionary of Sikhism (3η έκδοση). Rowman & Littlefield. σελ. 145. ISBN 978-1442236004.
13. W. H. McLeod (2009). The A to Z of Sikhism. Scarecrow. σελ. 88. ISBN 978-0-8108-6344-6.
14. J.S. Grewal. Sikh History from Persian Sources: Translations of Major Texts. σελ. 62. ISBN 978-8185229171. Guru Hargobind, son of Guru Arjan, ate meat and took to hunting. Most of their [the Guru's] followers adopted his practice.
15. HS Syan (2013). Sikh Militancy in the Seventeenth Century. IB Tauris. σελίδες 48–49, 98. ISBN 978-1780762500.
16. Phyllis G. Jestice (2004). Holy People of the World: A Cross-cultural Encyclopedia, Volume 1. ABC-CLIO. σελίδες 345, 346. ISBN 9781576073551.
17. Arvind-Pal Singh Mandair (2013). Sikhism: A Guide for the Perplexed. A & C Black. σελ. 48. ISBN 9781441117083.
18. The Sikh Review, Volumes 42-43, Issues 491-497. Sikh Cultural Centre. 1994. σελίδες 15–16.
19. Raj Pal Singh (2004). The Sikhs : Their Journey Of Five Hundred Years. Pentagon Press. σελίδες 22, 23. ISBN 9788186505465.
20. Surjit Singh Gandhi (2007). History of Sikh Gurus Retold: 1606-1708 C.E. Atlantic Publishers & Dist. σελ. 52. ISBN 9788126908585.
21. Jasbir Singh Sarna (2014). The Sikh Shrines in Jammu & Kashmir. σελ. 28. ISBN 9788186741306.
22. Surjit Singh Gandhi (2007). History of Sikh Gurus Retold: 1606-1708 C.E. Atlatic Publishers & Distributors. σελ. 506. ISBN 9788126908592.
23. Joseph Davey Cunningham· H.L.O. Garrett (2012). «A History of the Sikhs from the Origin of the Nation to the Battles of the Sutlej». Asian Educational Services. σελ. 57. ISBN 9788120609501.
24. Jaques, Tony. Dictionary of Battles and Sieges. Greenwood Publishing Group. σελ. 860. ISBN 978-0-313-33536-5. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2010.
25. Dalbir Singh Dhillon. Sikhism Origin and Development. σελ. 121. In the year A. D. 1632, Shah Jahan revived his religious policy and issued ... of his policy, the Gurdwara and a Baoli at Lahore was destroyed and a mosque was erected over its place
26. Arvind-Pal Singh Mandair (2013). Sikhism: A Guide for the Perplexed. A & C Black. σελίδες 48–49. ISBN 9781441117083.
27. Cunningham, Joseph Davey (1853). A History Of The Sikhs. London: John Murray. σελ. 55.
28. Joseph Davey Cunningham (1853). A History Of The Sikhs. London: John Murray. σελ. 53.
29. Dr.Ganda Singh (1979). Guru Hargobind and Samarth Ram Das :Punjab Past and Present 13(1). σελίδες 11, 240–242.

Επιπλέον μελέτη

• Dr Harjinder Singh Dilgeer (2012), SIKH HISTORY in 10 volumes, Sikh University Press.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• The Sikh Web Site
• Μάθετε περισσότερα για τον Γκουρού Χάργκομπιντ (Αγγλικά)

Προκάτοχος Γκουρού Αρντζάν

Σιχ-Γκουρού 25 Μαΐου 1606 - 3 Μαρτίου 1644

Διάδοχος Γκουρού Χαρ Ράι