Βαραββάς

Ο Βαραββάς (εξελληνισμένη μορφή του αραμαϊκού bar abba , בר אבא, δηλαδή «γιος του πατέρα») είναι ένα πρόσωπο που αναφέρεται στις περιγραφές των Παθών του Χριστού. Σε αυτές είναι ο κρατούμενος τον οποίο ο Πόντιος Πιλάτος ελευθέρωσε για την εορτή του εβραϊκού Πάσχα στην Ιερουσαλήμ αντί για τον Ιησού Χριστό.

Βαραββάς
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	ישוע בר אבא‎ (Αραμαϊκά)
Θάνατος	1ος αιώνας
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	εγκληματίας
Περίοδος ακμής	Δεκαετία του 30
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Βαραββάς (αποσαφήνιση).

Σύμφωνα με τα τέσσερα Ευαγγέλια της Καινής Διαθήκης (κανονικά Ευαγγέλια) και το απόκρυφο Ευαγγέλιο του Πέτρου υπήρχε ένα υπερισχύον της ρωμαϊκής εξουσίας πασχαλινό έθιμο στην Ιερουσαλήμ που επέτρεπε στον Πιλάτο, praefectus (έπαρχο) της Ιουδαίας, να αναιρέσει την καταδίκη σε θάνατο ενός φυλακισμένου μετά από λαϊκή απόφαση, οπότε στο πλήθος (όχλον) προσφέρθηκε μία επιλογή: να ελευθερωθεί ο Βαραββάς ή ο Ιησούς ο Ναζωραίος. Το πλήθος επέλεξε να ελευθερωθεί ο Βαραββάς και να σταυρωθεί ο Ιησούς. Ο Πιλάτος αναφέρεται ότι ενέδωσε απρόθυμα στην επιμονή του όχλου. Επιπλέον, ο Ευαγγελιστής Ματθαίος προσθέτει ότι ο λαός ανεφώνησε για τον Ιησού «το αίμα αυτού εφ' ημάς και επί τα τέκνα ημών».^[1]

Οι ευαγγελικές αναφορές

Απεικόνιση του Βαραββά από τον Τζέιμς Τισό (1836–1902)

Ο Ματθαίος αναφέρεται στον Βαραββά μόνο ως «δέσμιον επίσημον», δηλαδή «διαβόητο φυλακισμένο».^[2] Ο Μάρκος και ο Λουκάς αναφέρουν επιπλέον ότι ο Βαραββάς είχε συμμετάσχει σε μία εξέγερση (στάσιν): «...μετά των συστασιαστών δεδεμένος, οίτινες εν τη στάσει φόνον πεποιήκεισαν.»^[3] Από την άλλη, ο Ευαγγελιστής Ιωάννης (ιη΄ 40) γράφει ότι ο Βαραββάς ήταν ληστής, αλλά κατά τον Robert Eisenman «αυτή είναι η λέξη που ο (ιστορικός) Ιώσηπος χρησιμοποιεί πάντα για να αναφερθεί στους επαναστάτες κατά της ρωμαϊκής κατοχής».^[4]

Τρία Ευαγγέλια γράφουν ότι υπήρχε έθιμο κατά το Πάσχα, σύμφωνα με το οποίο ο Ρωμαίος κυβερνήτης απελευθέρωνε ένα φυλακισμένο της επιλογής του πλήθους (Μάρκ. ιε΄ 6, Ματθ. κζ΄ 15, Ιωάν. ιη΄ 39). Τα μεταγενέστερα χειρόγραφα του Κατά Λουκάν Ευαγγγελίου περιέχουν αντίστοιχο στίχο (τον κγ΄ 17). Καμία άλλη ιστορική πηγή δεν αναφέρει το έθιμο αυτό, ούτε για την εορτή του Πάσχα, ούτε για κάποια άλλη περίσταση.^[5]

Το όνομα

Το ονόμα Βαραββάς προέρχεται από την αραμαϊκή φράση בר-אבא, Bar-abbâ = «γιος του πατέρα του», δηλαδή μία ταυτολογία που δεν υποδηλώνει συγκεκριμένο πρόσωπο. Αλλά ορισμένα αρχαία χειρόγραφα του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου γράφουν το πλήρες όνομα του καταδίκου ως «Ιησούς Βαραββάς» και αυτό ήταν πιθανώς το όνομα που αναφερόταν στο πρωτότυπο.^[6] Ο Ωριγένης ενοχλιόταν από το γεγονός ότι τα αντίγραφα των ευαγγελίων που είχε ονόμαζαν τον φυλακισμένο «Ιησού Βαραββά» και διακηρυξε ότι, αφού θα ήταν αδύνατο ένας κακούργος να έχει ένα τέτοιο άγιο όνομα, το «Ιησούς» πρέπει να είχε προστεθεί στο όνομα του Βαραββά από κάποιον αιρετικό.^[7] Είναι πολύ πιθανό ότι μεταγενέστεροι αντιγραφείς του κεφαλαίου αφαίρεσαν το «Ιησούς» από το «Ιησούς Βαραββάς» για να αποφύγουν τη σύγχυση με το όνομα του Χριστού και την ατίμωση του ονόματός του.^[8]

Το Abba ωστόσο έχει βρεθεί στη θέση προσωπικού ονόματος σε μία ταφή του 1ου αιώνα στη συνοικία Giv'at ha-Mivtar της Ιερουσαλήμ και εμφανίζεται ως τέτοιο συχνά στο τμήμα Γκεμαρά του Ταλμούδ, που χρονολογείται από το 200 ως το 400 μ.Χ.^[9] Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι τα ευρήματα αυτά υποστηρίζουν τη χρήση του όρου «βαραββάς» για τον γιο κάποιου συγκεκριμένου ανθρώπου που ονομαζόταν Abba ή Αββάς.

Διαφορετικές ερμηνείες

Σύμφωνα με τον ιστορικό Max Dimont η ιστορία του Βαραββά όπως εμφανίζεται στα Ευαγγέλια δεν είναι λογική από τη ρωμαϊκή πλευρά, καθώς παρουσιάζει τον εκπρόσωπο της ρωμαϊκής εξουσίας, τον Πόντιο Πιλάτο, υποστηριζόμενο από μία υπέρτερη στρατιωτική ισχύ, να δειλιάζει μπροστά σε ένα μικρό πλήθος άοπλων υπηκόων και να απελευθερώνει ένα καταδικασμένο για εξέγερση εναντίον της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Οποιοσδήποτε Ρωμαίος κυβερνήτης είχε τολμήσει κάτι τέτοιο θα είχε γρήγορα αντιμετωπίσει ο ίδιος την εκτέλεση.^[7] Ο Benjamin Urrutia, ένας από τους συγγραφείς του έργου Τα λόγια του Γιέσουα (The Logia of Yeshua: The Sayings of Jesus, 1996), συμφωνεί με μία ήδη γνωστή θεωρία στις βιβλικές σπουδές,^[7] κατά την οποία ο Yeshua Bar Abba ή Ιησούς Βαραββάς δεν είναι άλλος από τον Ιησού τον Ναζωραίο, και ότι η επιλογή μεταξύ δύο κρατουμένων είναι μύθος. Ωστόσο ο Urrutia αντιτίθεται στην άποψη ότι ο Ιησούς Χριστός μπορεί να είχε ηγηθεί μιας βίαιης εξεγέρσεως κατά των Ρωμαίων ή να είχε σχεδιάσει κάτι τετοιο, αφού είχε επανειλημμένα αποκηρύξει ισχυρά τη βία. Σύμφωνα με αυτή την άποψη ο Ιησούς πρέπει να υπήρξε ο οργανωτής και ηγέτης της εβραϊκής μη-βίαιης αντιστάσεως κατά των σχεδίων του Πιλάτου να στήσει τα ρωμαϊκά σύμβολα εξουσίας (με τον αετό) πάνω στο όρος του Ναού του Σολομώντος. Η ιστορία αυτής της επιτυχημένης αντιστάσεως δίνεται από τον Ιώσηπο, ο οποίος δεν αναφέρει το όνομα του επικεφαλής, αλλά δύο μόλις παραγράφους μετά αναφέρει τη σταύρωση του Χριστού από τον Πιλάτο, ένα εδάφιο του οποίου η αυθεντικότητα αμφισβητείται με πάθος.^[10]

Η ιστορία ως πιθανή παραβολή

Η πρακτική της απελευθερώσεως ενός αιχμαλώτου υποστηρίζεται από τον Magee^[11] και άλλους ότι αποτελεί στοιχείο μιας συγγραφικής δημιουργίας του Ευαγγελιστή Μάρκου, που ήθελε να δώσει μία αντίθεση με τον αληθινό «υιό του Πατρός», με τη μορφή μιας παραβολής.

Στον λαϊκό πολιτισμό

Υπάρχουν δύο κινηματογραφικές ταινίες, μία τηλεταινία και ένα μυθιστόρημα με τον τίτλο «Βαραββάς»:

• Βαραββάς, μυθιστόρημα (1950) του βραβευμένου με Νόμπελ Παίρ Λάγκερκβιστ.
• Βαραββάς, σουηδική ταινία του 1953, μεταφορά του παραπάνω μυθιστορήματος από τον σκηνοθέτη Αλφ Σιέμπεργκ.
• Βαραββάς, αμερικανική τανία του 1961, μεταφορά του ομώνυμου μυθιστορήματος από τον σκηνοθέτη Ρίτσαρντ Φλάισερ, με πρωταγωνιστή τον Άντονι Κουίν στον ρόλο του Βαραββά.
• Barabbas, τηλεταινία του 2012 σε σκηνοθεσία Ρότζερ Γιανγκ με τον Μπίλυ Ζέιν στον ρόλο του Βαραββά.

Εκτός αυτών, πολλές είναι οι αναφορές σε άλλα βιβλία. Μεταξύ άλλων:

• Στο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη Ο Τελευταίος Πειρασμός ο Βαραββάς είναι ο ηγέτης των Ζηλωτών. Αργότερα δολοφονεί τον αναστημένο Λάζαρο.^[12]
• Στο The Liars' Gospel («Το Ευαγγέλιο των ψευτών»), ένα μυθιστόρημα (2012) της Ναόμι Όλντερμαν,^[13] ο Βαραββάς είναι ένας από τους «ψεύτες» – ένας επαναστάτης και δολοφόνος που εξαπατά τον Πιλάτο ώστε να τον απελευθερώσει, μία επιλογή με σημαντικές στρατιωτικές συνέπειες.

Σημειώσεις και παραπομπές

1. Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, κζ΄ 25.
2. Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, κζ΄ 16.
3. Κατά Μάρκον Ευαγγέλιο, ιε΄ 7. Κατά Λουκάν κγ΄ 19.
4. Οι σύγχρονοι του Βαραββά που συνδύαζαν εξέγερση και φόνο ήταν οι sicarii, μέλη ενός ένοπλου εβραϊκού κινήματος κατά των Ρωμαίων κατακτητών (Eisenman, 177-84 κ.ε.).
5. Cunningham, Paul A. «The Death of Jesus: Four Gospel Accounts». Center for Christian-Jewish Learning at Boston College. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Νοεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2015.
6. Evans, Craig A. (2012). Matthew (New Cambridge Bible Commentary). Cambridge University Press. σελ. 453. ISBN 978-0521011068.
7. Dimont, Max I. (1992). Appointment in Jerusalem. e-reads.com. ISBN 978-1585865468.
8. Ehrman, Bart D. (2011). The Reliability of the New Testament: Bart Ehrman and Daniel Wallace in Dialogue. Fortress Press. σελ. 118. ISBN 978-0800697730.
9. Brown (1994), σσ. 799-800.
10. Urrutia, Benjamin. "Pilgrimage", The Peaceable Table (Οκτώβριος 2008)
11. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 5 Απριλίου 2015.
12. The Last Temptation of Christ. Simon and Schuster. 20 Μαρτίου 2012. σελ. 437. ISBN 978-1-4391-4458-9.
13. Holland, Tom (6 Σεπτεμβρίου 2012). «The Liars' Gospel by Naomi Alderman – review». The Guardian. http://www.theguardian.com/books/2012/sep/06/liars-gospel-naomi-alderman-review. Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2014.

Πηγές

• Brown, Raymond E.: The Death of the Messiah, τόμος 1, Doubleday, Νέα Υόρκη 1994

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Βαραββάς

• John Dominic Crossan: «Crowd control»: η ταυτότητα, ο σκοπός και το μέγεθος του «όχλου» στο Κατά Μάρκον και οι προσαρμοσμένοι στόχοι του στον Λουκά και στον Ιωάννη, με αφορμή την ταινία του Μελ Γκίμπσον του 2004
• Ο Βαραββάς σε μπαλέτο του Zoltan Demme
• Paul-Louis Couchoud & Robert Stahl: «Jésus Barabbas», στο Premiers écrits du Christianisme (Παρίσι 1930), σσ. 139–161. Αγγλική μετάφραση του Jake Jones IV: "Jesus Barabbas", στο Radikalkritik, Classics.