Αραγκάτς
βουνό στην Αρμενία From Wikipedia, the free encyclopedia
Το Αραγκάτς (αρμενικά: Արագած) είναι σύνθετο ηφαίστειο στην Αρμενία. Με ύψος 4.095 μέτρα είναι ένα από τα ψηλότερα σημεία στο Αρμενικό οροπέδιο και το ψηλότερο σημείο της σύγχρονης Αρμενίας. Το ηφαίστειο ήταν ενεργό κατά το Πλειστόκαινο, ενώ σήμερα καλύπτεται από παγετώνες. Πετρογλυφικά έχουν ανακαλυφθεί γύρω από το ηφαίστειο.
Σύμφωνα με την αρμενική παράδοση, η ονομασία Αραγκάτς προέρχεται από τις λέξεις Արա Αρα + գահ γκας, οι οποίες μεταφράζονται ως «ο θρόνος του Άρα». Ο Άρα ήταν ένας θρυλικός ήρωας, γνωστός ως Άρα ο Ωραίος.[2][3] Στα τουρκικά το βουνό αναφέρεται ως Alagöz (Αλαγκιόζ). Η τουρκική ονομασία χρησιμοποιήθηκε από ευρωπαϊκές[4], ρωσικές[5] και σοβιετικές πηγές[6]. Μια παραφθορά της λέξης, το Αλαγκιάζ (Ալագյազ), έχει χρησιμοποιηθεί από τους Αρμένιους[7][8][9] και εξακολουθεί να χρησιμοποιείται στον ανεπίσημο λόγο.
Το Αραγκάτς βρίσκεται περίπου 40 χιλιόμετρα βορειοδυτικά από το Ερεβάν. Η περιοχή που βρίσκεται το ηφαίστειο, στο βόρειο τμήμα του αρμενικού οροπεδίου, ένα έντονα παραμορφωμένο τμήμα της ζώνης Άλπεων-Ιμαλαΐων. Είναι ένα μεγάλο ηφαίστειο με πολυάριθμες ρωγμές και κώνους. Οι πιο πρόσφατες ροές λάβας που κατέρχονται τις πλαγιές του χρονολογούνται από το μέσο Πλειστόκαινο μέχρι το 3000 ΠΚΕ. Μια αλυσίδα κώνων μήκους 13 χιλιομέτρων διαπερνούν τον κρατήρα στην κορυφή. Οι κώνοι αυτοί θεωρούνται οι πηγές προσφάτων ροών λάβας και λαχάρ κατά το Ολόκαινο.[10] Η λεγόμενη και ηφαιστειακή επαρχία του Αραγκάτς έχει έκταση περίπου 5.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα και περιλαμβάνει πέρα από τον σύνθετο κώνο του Αραγκάτς, ο οποίος βρίσκεται σε μια ασπιδοειδή δομή διαμέτρου περίπου 45 χιλιομέτρων η οποία διαθέτει πολλές πλευρικές ρωγμές, διάσπαρτους κώνους κίσσηρης σε γειτονικά ηφαιστειακά οροπέδια και το γειτονικό στρωματοηφαίστειο Αραϊλέρ. Το ίδιο το Αραγκάτς, ύψους 4.090 μέτρων, είναι ένα από τα μεγαλύτερα ηφαίστεια στην περιοχή.[11]
Παγετώνες
Παρατηρήσεις λίγο μετά τον Β΄ΠΠ έδειξαν την παρουσία παλαιωμένου χιονιού στα χείλη του κρατήρα, καθώς και παγετώνες και μάζες υλικών τα οποία είχαν μεταφερθεί από παγετώνες. Σε ανάλυση του 1896 υπολογίζεται ότι οι παγετώνες κάλυπταν έκταση περίπου 5,5 χλμ², αλλά από τότε έχουν υποχωρήσει με ταχείς ρυθμούς, λόγω των μειωμένων χιονοπτώσεων και της αύξησης της θερμοκρασίας. Πλέον δεν υπάρχουν μονίμως καλυμμένες με χιόνι εκτάσεις στην Αρμενία, αν και ο Νταβογιάν το 1971 ανέφερε την ύπαρξη μικρών παγετώνων στο βουνό.[12] Σήμερα το υψόμετρο του μονίμως παγωμένου χιονιού είναι περίπου στα 4.000 μέτρα, ενώ κατά το παρελθόν, σύμφωνα με ίχνη που άφησαν οι προϊστορικοί παγετώνες, οι παγετώνες έφταναν μέχρι σε υψόμετρο 2.600-3.000 μέτρων.[13] Το χιόνι που παραμένει στο Αραγκάτς μέχρι το καλοκαίρι, ακόμη και μέχρι τα τέλη του Αυγούστου σε σημεία όπου έχει συσσωρευθεί από τον αέρα, αποτελεί σημαντική πηγή νερού για άρδευση κατά τη διάρκεια των ξηρών καλοκαιρινών μηνών.[14][15]
Το ηφαιστειακό οικοδόμημα δημιουργήθηκε σε 4 διαφορετικές φάσεις. Η πρώτη φάση (πιθανώς πριν από 2,5 εκατομμύρια χρόνια) έλαβε χώρα στον κύριο κρατήρα και παρακείμενες φλέβες και ήταν βασαλτικής ανδεσιτικής σύνθεσης. Σήμερα έχει διαβρωθεί έντονα. Η δεύτερη φάση (0,97-0,89 εκατομ. χρόνια πριν) περιλάμβανε τη κύρια φλέβα και παρακείμενες δομές και παρήγαγε λάβα βασαλτικής ανδεσιτικής σύστασης με ιγνιμβρίτες και πυροκλαστικά πετρώματα, ενώ τόφφοι και ροές λάβας προήλθαν από δορυφορικά κέντρα. Ήταν η πιο ογκώδης φάση. Στη τρίτη φάση (0,74-0,68 εκ. χρόνια πριν) το ηφαίστειο παρήγαγε λάβα παρόμοιας σύστασης, αλλά η δραστηριότητα περιορίστηκε στη λεκάνη του ποταμού Μαντάς. Στο τέταρτο στάδιο (0,56-0,45 εκατομ. χρόνια πριν) οι ροές λάβας ήταν μαφικής σύστασης και προήλθαν από παρασιτικούς κώνους στο νότιο τμήμα του ηφαιστείου.[16]
Πολυάριθμες εγχαράξεις έχουν βρεθεί γύρω από το ηφαίστειο, συμπεριλαμβανομένων βραχογραφιών που απεικονίζουν ζώα και ανθρωπόμορφες φιγούρες στην κοιλάδα του Κασάγ, πιθανώς από το πρώιμο Ολόκαινο, και στο Αγαβνατούν, στις νότιες πλαγιές του βουνού έχουν βρεθεί πετρογλυφικά που απεικονίζουν ζώα και δημιουργήθηκαν πιθανότατα την 4η με 1η χιλιετία π.Χ.[17]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
