Αλεούτιες νήσοι
From Wikipedia, the free encyclopedia
Οι Αλεούτιες ή Αλεούτες[2] νήσοι (Αγγλικά: Aleutian Islands) είναι νησιωτικό τόξο το οποίο αποτελείται από 14 μεγάλα και 55 μικρότερα ηφαιστειακά νησιά.[1] Χωρίζουν το βόρειο Ειρηνικό στα νότια από τη Βερίγγειο θάλασσα στα βόρεια. Εκτείνονται σε απόσταση περίπου 2.500 χιλιομέτρων, από τη χερσόνησο της Αλάσκας μέχρι την Καμτσάτκα. Επειδή διασχίζουν τον 180ό μεσημβρινό είναι τόσο το ανατολικότερο, όσο και το δυτικότερο σημείο των Ηνωμένων Πολιτειών. Τα νησιά ανήκουν σχεδόν όλα στη αμερικανική πολιτεία Αλάσκα, με την εξαίρεση των Νήσων του Κυβερνήτη (Κομαντόρσκι) που ανήκουν στη Ρωσία. Οι κύριες νησιωτικές ομάδες από τα ανατολικά προς τα δυτικά είναι τα νησιά Φοξ, τα νησιά των τεσσάρων βουνών, τα νησιά Αντρέανοφ, Ρατ, Νίαρ και Κομαντόρσκι. Τα νησιά έχουν ηφαιστειογενή προέλευση και ανήκουν στον Δακτύλιο της Φωτιάς του Ειρηνικού.
| Aleutian Islands | |
|---|---|
 Τα νησιά των Τεσσάρων Βουνών | |
 | |
| Γεωγραφία | |
| Τοποθεσία | Βόρειος Ειρηνικός Ωκεανός |
| Αριθμός νήσων | περίπου 300 |
| Κύρια νησιά | Αττού, Ουναλάσκα, Ούμνακ, Μπέρινγκ |
| Έκταση | 17.666 [1] km² |
| Υψόμετρο | 2.857 μ |
| Υψηλότερη κορυφή | Ηφαίστειο Σισάλντιν |
| Χώρα | |
| Πολιτεία/Περιφέρεια | Αλάσκα/Καμτσάτκα |
| Μεγαλύτερη πόλη | Ουναλάσκα (πληθ. 4.283) |
| Δημογραφικά | |
| Πληθυσμός | 8.162 (ΗΠΑ) (απογραφής 2000) |
| Εθνικότητες | Αλεούτιοι |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Οι Αλεούτιες χωρίζονται σε έξι ομάδες: στα νησιά Φοξ, τα νησιά των τεσσάρων βουνών, τα νησιά Αντρεάνοφ, Ρατ και Νίαρ, που ανήκουν στην Αμερικανική Πολιτεία Αλάσκα, και τα νησιά Κομαντόρσκι, που ανήκουν στη περιφέρεια Καμτσάτκα της Ρωσίας. Βρίσκονται σε γεωγραφικό πλάτος 52° με 55° βόρεια και γεωγραφικό μήκος 172° ανατολικά μέχρι 163° δυτικά. Τα μεγαλύτερα νησιά είναι το Αττού στο πιο απομακρυσμένο σημείο των νήσων Νίαρ, 1.800 χιλιόμετρα περίπου μακριά από τη χερσόνησο της Αλάσκας, τα Ουναλάσκα και Ούμνακ στις νήσους Ρατ και Μπέριγκ στα Κομαντόρσκι.
Τα νησιά είναι το τμήμα πάνω από τη θάλασσα μιας οροσειράς με πλάτος 10 με 100 χιλιόμετρα. Αυτή η οροσειρά είναι η προς τα δυτικά προέκταση της Αλεούτιας οροσειράς της ηπειρωτικής Αλάσκα. Η κατεύθυνση του αρχιπελάγους κοντά στην ηπειρωτική περιοχή της Αλάσκας είναι νοτιοδυτική, αλλά κοντά στο μήκος των 179° η κατεύθυνση αλλάζει προς τα βορειοδυτικά. Αυτή η αλλαγή κατεύθυνσης αντιστοιχεί σε μια καμπή των ηφαιστειακών ρωγμών που έχουν συμβάλει τα προϊόντα τους στην ανοικοδόμηση των νησιών. Αυτές οι καμπύλες αλυσίδες επαναλαμβάνονται στον Ειρηνικό Ωκεανό στις Κουρίλες, την Ιαπωνία και στις Φιλιππίνες. Αυτά τα νησιωτικά τόξα στην άκρη της πλάκας του Ειρηνικού παρουσιάζουν πολύ έντονη σεισμική δραστηριότητα, αλλά εξακολουθούν να είναι κατοικήσιμα. Οι Αλεούτιες βρίσκονται μεταξύ της τεκτονικής πλάκας του Ειρηνικού και της Βόρειας Αμερικής, βόρεια της τάφρου των Αλεούτιων, της οποίας το βάθος φτάνει τα 7.500 μέτρα.[3]
Σε αντίθεση με άλλες περιοχές στη Βόρεια Αμερική που οι τεκτονικές πλάκες της Βόρειας Αμερικής και του Ειρηνικού αλληλεπιδρούν είτε με τη μορφή ολίσθησης, όπως στο ρήγμα του Αγίου Ανδρέα, είτε με τη μορφή ανύψωσης στην περιοχή του Ντενάλι, η αλληλεπίδραση έχει τη μορφή καταβύθισης: η πλάκα του Ειρηνικού βυθίζεται κάτω από την πλάκα της Βορείου Αμερικής. Όταν η πλάκα φτάσει σε μεγάλο βάθος, περίπου 150 χιλιόμετρα, λιώνει και ανέρχεται στην επιφάνεια όπου σχηματίζει ηφαίστεια.[4] Στις Αλεούτιες υπάρχουν περίπου 60 ηφαίστεια, από τα οποία 40 ήταν ενεργά από το 1760 μέχρι σήμερα. Η λάβα και η ηφαιστειακή στάχτη που ξεβράστηκε σχηματίζει μεγάλο μέρος της ακτογραμμής των νησιών. Οι ηφαιστειακές εκρήξεις έχουν αλλάξει πολλές φορές την ακτογραμμή, όπως την ακτή του νησιού Μπογκόσλοβ στα νησιά Ρατ, το οποίο βρίσκεται κοντά στο φαράγγι Μπέρινγκ, το μακρύτερο υποθαλάσσιο φαράγγι στο κόσμο. Η καταβύθιση είναι επίσης η αιτία των συχνών σεισμών.[3]
Οι κύριες ναυτικοί οδοί ανάμεσα στα νησιά είναι τα περάσματα Ούνιμακ, Ούμνακ, Αμούτκα και Σεγκούαμ.[1]
Κλίμα
Το κλίμα των Αλεούτιων είναι υγρό ωκεάνιο με πολλές καταιγίδες. Η ομίχλη, η βροχή, οι ισχυροί άνεμοι είναι συχνοί. Οι μέρες με καλό καιρό και λιακάδα είναι λίγες.[5] Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της περιοχής είναι το χαμηλό βαρομετρικό των Αλεούτιων που μπορεί να βρίσκεται δυτικά του γεωγραφικού μήκους των 180° ή να είναι χωρισμένο στα δύο, με το ένα του τμήμα πάνω από την Καμτσάτκα και το άλλο στον Κόλπο της Αλάσκας. Είναι ισχυρότερο κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Το χαμηλό των Αλεούτιων είναι ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα ατμοσφαιρικής δραστηριότητας και επηρεάζει τις καιρικές συνθήκες όλης της περιοχής.[6] Μπορεί να κατευθύνει ανάλογα με την ισχύ του μια καταιγίδα σε διαφορετικό μέρος των Αλεούτιων.[7]
Η θερμοκρασία παραμένει λίγο-πολύ σταθερή σε όλη τη διάρκεια του χρόνου, με θερμοκρασίες 5 με 10° Κελσίου το καλοκαίρι και θερμοκρασίες κοντά στο μηδέν το χειμώνα, θερμοκρασίες αρκετά υψηλές για την Αλάσκα. Από το 1977 παρατηρείται ότι το κλίμα στις ανατολικές Αλεούτιες (ανατολικά του 170°) γίνεται θερμότερο, αλλά στις δυτικές δεν έχει παρατηρηθεί κάποια σημαντική διαφορά. Τα ύψη βροχής διαφέρουν πολύ από χρόνο σε χρόνο και από περιοχή σε περιοχή και κυμαίνονται από 530 έως 2080 χιλιοστά.[6] Η μέση ετήσια βροχόπτωση στο νησί Έιντακ, στις νήσους Αντρέανοφ, είναι 1562 χιλιοστά και το ύψος των χιονοπτώσεων φτάνει κάθε χρόνο τα 2,5 μέτρα.[8] Στο νησί Αμτσίτκα στα νησιά Ρατ, το μέσο ύψος της βροχής φτάνει 905 χιλιοστά και το ύψος των χιονοπτώσεων είναι περίπου 1,2 μέτρα.[9] Γενικά, μεγαλύτερα ύψη βροχής καταγράφονται το χειμώνα. Οι καταιγίδες είναι συχνές και οι περισσότερες σχηματίζονται πάνω από την Ιαπωνία.[7]
Ο καιρός κατά μήκος της νησιωτικής αλυσίδας είναι πολύ τοπικός. Περιοχές που απέχουν λίγα μόλις χιλιόμετρα μπορεί να έχουν τελείως διαφορετικό καιρό, ενώ ο καιρός σε μια περιοχή μπορεί να αλλάξει μέσα σε λεπτά.[5]
Εξαιτίας των καιρικών συνθηκών που επικρατούν στις Αλεούτιες δεν απαντώνται δέντρα. Αντ' αυτού τα νησιά είναι καλυμμένα με γρασίδι, βρύα και λειχήνες, τη λεγόμενη πράσινη τούνδρα. Το καλοκαίρι ανάμεσα στο χορτάρι αναπτύσσονται αγριολούλουδα.[10] Οι Αλεούτιες είναι ένας πολύ πλούσιος ψαρότοπος. Το Ντατς Χάρμπορ, κοντά στη πόλη Ουναλάσκα είναι το μεγαλύτερο λιμάνι ψαράδικων στις Ηνωμένες Πολιτείες.[11] Τα ψάρια που συναντώνται στα νερά των Αλεούτιων είναι ο ιππόγλωσσος, ο βακαλάος, οι σεβαστίδες, το είδος Anoplopoma fimbria, η γλώσσα, οι πολλάχιοι, οι αμμοδυτίδες, οι ρέγγες και ο σολομός. Στα νησιά ζουν οι θαλάσσιοι λέοντες του Στέλερ, η θαλάσσια ενυδρίδα και η κοινή φώκια. Στα νησιά επίσης φωλιάζει μεγάλος αριθμός πουλιών.[10]
Τα νησιά κατοικούνται εδώ και τουλάχιστον 8.000 χρόνια από τους Αλεούτιους. Υπολογίζεται ότι μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα ο αριθμός τους είχε φτάσει τα 25.000 άτομα. Οι Αλεούτιες ανακαλύφθηκαν από τους Ευρωπαίους το 1741, από τους Ρώσους Ντάνε Βίτους Μπέρινγκ και Αλεξέι Τσιρίκοφ. Τα πλοία τους χωρίστηκαν κατά τη διάρκεια μιας καταιγίδας και ο Τσιρίκοφ ανακάλυψε πολλά από τα ανατολικά και ο Μπέρινγκ πολλά από τα δυτικά νησιά. Αν και ο Μπέρινγκ πέθανε κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, το πλήρωμά του γύρισε με ιστορίες για άφθονα γουνοφόρα ζώα. Οι Ρώσοι ξεκινώντας από τα Κομαντόρσκι κινήθηκαν από νησί σε νησί προς τα ανατολικά και τελικά έφτασαν στη βόρεια Αμερική. Διαμάχες ανάμεσα στους Ρώσους κυνηγούς και εμπόρους γούνας και τους Αλεούτιους οδήγησαν σε σφαγή και εξανδραποδισμό των ντόπιων πληθυσμών. Την δεκαετία του 1770 οι Ρώσοι ίδρυσαν ένα μικρό οικισμό στο νησί Ουναλάσκα, που εξελίχθηκε στη σημερινή πόλη. Οι Ρώσοι έχτισαν στη πόλη την εκκλησία της Ιερής Αναλήψεως, μέρη της οποίας ολοκληρώθηκαν το 1825 και είναι μια από τις παλιότερες ρώσικες εκκλησίες στις ΗΠΑ.[1]
Το 1867 τα νησιά αγοράστηκαν όπως και η υπόλοιπη Αλάσκα από τις ΗΠΑ. Κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο οι Αλεούτιες έγιναν η μόνη περιοχή των ΗΠΑ που καταλήφθηκε από αντίπαλα στρατεύματα. Οι Ιάπωνες έξι μήνες αφότου επιτέθηκαν στο Περλ Χάρμπορ, επιτέθηκαν και στις Αλεούτιες. Στις 6 και 7 Ιουνίου 1942 η Ουναλάσκα έγινε η δεύτερη πόλη μετά το Περλ Χάρμπορ που βομβαρδίστηκε από τα Ιαπωνικά στρατεύματα, και συγκεκριμένα το Ντατς Χάρμπορ το οποίο ήταν βάση δύο αμερικανικών βάσεων. Παράλληλα κατέλαβαν τα νησιά Κίσκα και Αττού στις 6 και 7 Ιουλίου 1942 αντίστοιχα. Οι ιστορικοί διαφωνούν για πιο λόγο έγινε η κατάληψη αυτών των δύο άγονων νησιών, τα οποία διαθέτουν πολύ λίγους πόρους και ακραίες καιρικές συνθήκες. Σύμφωνα με μία θεωρία είχαν ως στόχο να προκαλέσουν την αποδυνάμωση της ναυτικής δύναμης των ΗΠΑ αναγκάζοντάς τες να στείλουν δυνάμεις στις Αλεούτιες και έτσι να καταφέρουν να νικήσουν στη Ναυμαχία του Μίντγουεϊ. Σύμφωνα με μια άλλη άποψη οι Ιάπωνες τοποθέτησαν εκεί στρατεύματα ώστε να αναχαιτήσουν μια αμερικανική αντεπίθεση μέσω των Αλεούτιων. Η κατάληψη προκάλεσε πανικό και θυμό στις ΗΠΑ, όμως πέρα από περιστασιακούς βομβαρδισμούς των δύο νησιών και την ίδρυση μιας ναυτικής βάσης στο Έιντακ[1], δεν ανέλαβαν κάποια δράση μέσα στο 1942. Στις 27 Μαρτίου 1943, κατά τη διάρκεια της τροφοδοσίας των ιαπωνικών στρατευμάτων, τα ιαπωνικά πλοία μετά από πολύωρη μάχη αναχαιτίστηκαν και επιτεύχθηκε ο ναυτικός αποκλεισμός των Ιαπώνων. Το Άττου τελικά ανακτήθηκε απο τους Αμερικανούς με την επιχείρηση Λάντγκραμπ, στη μοναδική μάχη που δόθηκε κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο σε αμερικανικό έδαφος, στις 30 Μαΐου 1943. Για την ανάκτηση του Κίσκα, οργανώθηκε η επιχείρηση Κότατζ, η οποία ξεκίνησε τις 15 Αυγούστου 1943, αλλά τελικά διαπιστώθηκε ότι οι Ιάπωνες είχαν εγκαταλείψει το νησί εβδομάδες νωρίτερα. Στις 24 Αυγούστου ο στρατός των ΗΠΑ ανακοίνωσε ότι το νησί ήταν «καθαρό» και τελείωσε επίσημα η Μάχη των Αλεούτιων.[12]
To 1971 υπογράφηκε ο νόμος για τις διεκδικήσεις των αυτοχθόνων πληθυσμών της Αλάσκας (Alaska Native Claims Settlement Act). Το 2004, 200 τετραγωνικά χιλιόμετρα που άνηκαν στην πρώην αμερικανική ναυτική βάση στο Έιντακ δόθηκαν στο σωματείο Αλεούτ (Aleut Corporation), ένα σωματείο αυτοχθόνων που δημιουργήθηκε το 1971.[1] Στις 8 Δεκεμβρίου 2004 το μαλαισιανό εμπορικό πλοίο Σελεντάνγκ Αγιού κόπηκε στα δυο εξαιτίας των κακών καιρικών συνθηκών κοντά στη νήσο Ουναλάσκα. Περίπου 350.000 γαλόνια καυσίμου χύθηκαν στη θάλασσα και προκάλεσαν το θάνατο χιλιάδων θαλασσοπουλιών, το κλείσιμο της βιομηχανίας της αλιείας και την μόλυνση των ακτών.[13]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
