Λειχήνα

Οι λειχήνες είναι συμβιωτικοί οργανισμοί δημιουργημένοι από τον σύνδεσμο μικροσκοπικών πράσινων φυκών ή κυανοβακτηρίων και νηματοειδών μυκήτων ή μανιταριών. Οι λειχήνες λαμβάνουν το εξωτερικό σχήμα του μύκητα με τον οποίο συνεργάζονται και έτσι ονομάζονται με βάση τον μύκητα. Ο μύκητας συνήθως σχηματίζει το μεγαλύτερο μέρος του σώματος των λειχηνών, αν και αυτό μπορεί να μην συμβεί σε νηματοειδείς και ζελατινώδεις λειχήνες. Ο μύκητας της λειχήνας είναι μέλος των Ascomycota – σπανιότερα μέλος των Basidiomycota. Μερικοί ταξινομηστές των λειχηνών τοποθετούν τις λειχήνες σε δική τους κατηγορία, αυτή των Mycophycophyta, αλλά αυτή η πρακτική αγνοεί το γεγονός πως συστατικά ανήκουν σε διαφορετικές γενεαλογίες.

Κρουστώδεις και φυλλώδεις λειχήνες σε τοίχο

Τα κύτταρα των φυκιών περιέχουν χλωροφύλλη, που τους επιτρέπει να ζουν σε καθαρά ανόργανο περιβάλλον παράγοντας τα δικά τους οργανικά μείγματα. Ο μύκητας προστατεύει το φύκος από το να ξεραθεί και σε μερικές περιπτώσεις του παρέχει ανόργανη ύλη από το υπέδαφος.

Μορφολογία και δομή

Οι λειχήνες ζουν σε διάφορα εδάφη: χώμα, δέντρα, βράχια και τοίχους. Συνήθως είναι οι πρώτες που εγκαθίστανται σε μέρη με έλλειψη χώματος, αποτελώντας μερικές φορές τη μόνη βλάστηση σε ορισμένα ακραία περιβάλλοντα όπως σε μεγάλα υψόμετρα βουνών και ψηλά γεωγραφικά πλάτη. Μερικές επιζούν σε σκληρές συνθήκες ερήμου και άλλες σε παγωμένα εδάφη αρκτικών περιοχών. Μερικές λειχήνες έχουν τη μορφή φύλλων, άλλες καλύπτουν το υπέδαφος σαν κρούστα, άλλες υιοθετούν θαμνώδεις μορφές και άλλες έχουν ζελατινώδη εμφάνιση.

Υπάρχουν στοιχεία που προτείνουν πως η συμβίωση των λειχηνών είναι παρασιτική παρά αμοιβαία. Ο φωτοσυνθετικός συνεργάτης μπορεί να υπάρξει στη φύση ανεξάρτητα από τον μυκητιώδη συνεργάτη του, αλλά το αντίστροφο δεν είναι δυνατό.

Αναπαραγωγή

Οι λειχήνες συνήθως αναπαράγονται ασεξουαλικά, είτε με βλαστική αναπαραγωγή ή μέσω διανομής διασπορών που περιέχουν κύτταρα φυκιών και μυκήτων.

Οι λειχήνες αναπαράγονται και σεξουαλικά με έναν τυπικό για μύκητα τρόπο, δημιουργώντας φυκώδες και μυκητώδες πολλαπλασιαστικό υλικό το οποίο ακολουθώντας τη βλάστηση πρέπει να συναντηθεί με έναν συμβατό συνεργάτη πριν δημιουργηθεί μια λειτουργική λειχήνα.

Οικολογία

Επειδή οι λειχήνες είναι μορφολογικά μικρές σχετικά με τα περισσότερα γήινα φυτά, αλλά απαιτούν ηλιακό φως για να αναπτυχθούν, οι περισσότερες μορφές προσκολλώνται είτε σε μεγάλους ογκόλιθους, άλλες ακίνητες επιφάνειες ή ξυλώδη φυτά σε κατά ένα μέρος εντελώς ανοιχτές η εκτεθειμένες καταστάσεις. Ωστόσο, όπου υπάρχει επαρκής υγρασία, οι λειχήνες αναπτύσσονται σε επιφάνειες (κυρίως σε δέντρα με αργή ανάπτυξη) σε δάση ως μέρος μιας επίφυτης κοινότητας. Η σταθερότητα (δηλαδή μακροζωία) μιας επιφάνειας είναι κοινός τόπος της κατοικίας των λειχήνων. Οι λειχήνες είναι σχετικά αργές στην ανάπτυξή τους και δεν ανταγωνίζονται πάντα καλά τα επίσης αργά σε ανάπτυξη βρύα ή βότανα όταν συνθήκες επαρκούς υγρασίας ευνοούν τα τελευταία.

Οι λειχήνες αποτελούν μέρος της διαθέσιμης τροφής για πολλά ζώα, όπως τον τάρανδο, που ζουν σε αρκτικές περιοχές. Αν και οι λειχήνες τυπικά αναπτύσσονται σε σκληρά περιβάλλοντα στη φύση, πολλές λειχήνες είναι ευαίσθητες στην ανθρώπινη ρύπανση. Έτσι μπορούν εν δυνάμει να χρησιμοποιηθούν ως οργανισμοί δείκτες ρύπανσης. Όταν αναπτύσσονται σε ορυκτά εδάφη, μερικές λειχήνες σταδιακά αλλοιώνουν το υπέδαφός τους εκκρίνοντας οξέα που διαλύουν τα ορυκτά, συμβάλλοντας στη διαδικασία αποσάθρωσης κατά την οποία οι βράχοι μετατρέπονται σταδιακά σε χώμα. Ενώ η συμβολή τους αυτή στην αποσάθρωση είναι συνήθως καλή, μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα σε ανθρώπινες πέτρινες κατασκευές.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Βιολογία λειχηνών στο Πανεπιστήμιο του Σίδνευ
• Κρουστώδη είδη λειχήνας της τάξης Caliciales στη Νορβηγία