Σανάτσια

Η Σανάτσια (φωνητική μεταγραφή του πολωνικού Sanacja) ήταν πολωνικό πολιτικό κίνημα που δημιουργήθηκε την περίοδο του Μεσοπολέμου, πριν από το Πραξικόπημα του Μαΐου του 1926 του Γιούζεφ Πιουσούτσκι, και το οποίο ήρθε στην εξουσία μετά από αυτό το πραξικόπημα. Το 1928, οι πολιτικοί ακτιβιστές της θα σχημάτιζαν τον Μη κομματικό συνασπισμό για συνεργασία με την κυβέρνηση (ΜΚΣΣΚ).

Σανάτσια

Μέλη

Γιούζεφ Πιουσούτσκι

Ιγκνάτσι Μοστσίτσκι

Γιούζεφ Μπεκ

Ταντέους Χοουούφκο

Γιάνους Γεντζεγιέβιτς

Βάτσουαφ Γεντζεγιέβιτς

Άνταμ Κοτς

Λέον Κοζουόφσκι

Ιγκνάτσι Ματουσέφσκι

Μπογκούσουαφ Μιεντζίνσκι

Μπρονίσουαφ Πιεράτσκι

Αλεξάντερ Πρίστορ

Έντβαρντ Ριντζ-Σμίγκουι

Άνταμ Σκφαρτσίνσκι

Βαλέρι Σουάβεκ

Καζίμιες Σφιτάλσκι

Το κίνημα Σανάτσια πήρε το όνομά του από τις φιλοδοξίες του Πιουσούτσκι για μια ηθική «sanation» (θεραπεία) του πολωνικού πολιτικού σώματος.^[1] Το κίνημα λειτούργησε αναπόσπαστα μέχρι τον θάνατό του Πιουσούτσκι το 1935. Μετά το θάνατο του Πιουσούτσκι, η Σανάτσια χωρίστηκε σε πολλές ανταγωνιστικές φατρίες, συμπεριλαμβανομένου του «Κάστρου» (Πρόεδρος Ιγκνάτσι Μοστσίτσκι και οι αντάρτες του).^[2]

Η Σανάτσια, η οποία υποστήριζε την αυταρχική διακυβέρνηση, στηριζόταν σε έναν κύκλο στενών συνεργατών του Πιουσούτσκι, συμπεριλαμβανομένων των Βαλέρι Σουάβεκ, Αλεξάντερ Πρίστορ, Καζίμιες Σφιτάλσκι, Γιάνους Γεντζεγιέβιτς, Άνταμ Κοτς, Γιούζεφ Μπεκ, Ταντέους Χοουούφκο, Μπογκούσουαφ Μιεντζίνσκι και Έντβαρντ Ριντζ-Σμίγκουι.^[2] Κήρυττε την υπεροχή του εθνικού συμφέροντος στη διακυβέρνηση και υποστήριξε τη διαφωνία της στο σύστημα της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.^[2]

Ιστορικό

Το κίνημα Σανάτσια πήρε το ονομά του από τη λατινική λέξη για τη «θεραπεία» («sanatio»)^[3] και περιελάμβανε κυρίως πρώην στρατιωτικούς που ήταν αηδιασμένοι με την αντιληπτή διαφθορά στην πολωνική πολιτική. Η Σανάτσια ήταν ένας συνασπισμός δεξιών, αριστερών και κεντρώων, της οποίου η κύρια εστίαση ήταν η εξάλειψη της διαφθοράς και η μείωση του πληθωρισμού.

Η Σανάτσια εμφανίστηκε πριν από το Πραξικόπημα του Μαΐου του 1926 και διήρκεσε μέχρι την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά δεν επισημοποιήθηκε ποτέ. Ο Πιουσούτσκι, αν και ήταν ο πρώην ηγέτης του Πολωνικού Σοσιαλιστικού Κόμματος, είχε αρχίσει να αποδοκιμάζει τα πολιτικά κόμματα, τα οποία θεωρούσε ότι προωθούν τα δικά τους συμφέροντα αντί να υποστηρίζουν το κράτος και το λαό. Για το λόγο αυτό, το κίνημα Σανάτσια δεν οδήγησε ποτέ στη δημιουργία πολιτικού κόμματος. Αντίθετα, το 1928 τα μέλη της Σανάτσια δημιούργησαν το Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem («Μη κομματικός συνασπισμός για συνεργασία με την κυβέρνηση»), μια φιλοκυβερνητική ομάδα που αρνιόταν ότι ήταν πολιτικό κόμμα.

Ιστορία

Αν και ο Πιουσούτσκι δεν διεκδίκησε ποτέ προσωπική εξουσία, άσκησε εκτεταμένη επιρροή στην πολωνική πολιτική μετά την ανάληψη της εξουσίας από τη Σανάτσια το 1926. Για την επόμενη δεκαετία, κυριάρχησε στις πολωνικές υποθέσεις ως ισχυρός άνδρας ενός γενικά δημοφιλούς κεντρώου καθεστώτος. Η κυβέρνηση του Καζίμιες Μπάρτελ και όλες οι επόμενες κυβερνήσεις εγκρίθηκαν πρώτα ανεπίσημα από τον Πιουσούτσκι πριν μπορέσουν να επιβεβαιωθούν από τον Πρόεδρο.

Κατά τη διάρκεια της επιδίωξης της «sanation», ο Πιουσούτσκι ανακάτεψε δημοκρατικά και αυταρχικά στοιχεία. Η εσωτερική σταθερότητα της Πολωνίας ενισχύθηκε, ενώ η οικονομική στασιμότητα τερματίστηκε με τις μεταρρυθμίσεις του Εουγκένιους Κφιατκόφσκι. Ταυτόχρονα, το καθεστώς Σανάτσια άσκησε δίωξη στα κομμουνιστικά κόμματα (με την υποτιθέμενη επίσημη αιτιολογία ότι δεν είχαν εγγραφεί νομικά ως πολιτικά κόμματα) και προσπάθησε να περιορίσει την επιρροή των κομμάτων της αντιπολίτευσης, διασπώντας τις δυνάμεις τους.

Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα του καθεστώτος ήταν ότι, σε αντίθεση με την κατάσταση στο μεγαλύτερο μέρος της μη δημοκρατικής Ευρώπης, δεν μετατράπηκε ποτέ σε δικτατορία πλήρους κλίμακας. Η ελευθερία του λόγου και του Τύπου και τα πολιτικά κόμματα δεν καταργήθηκαν ποτέ νομικά, και οι αντίπαλοι αντιμετωπίζονταν συνήθως μέσω «αγνώστων δραστών» και όχι με δικαστικές ποινές. Η Σανάτσια επέτρεψε στις εκλογές του 1928 να είναι σχετικά ελεύθερες, αλλά υποχώρησε όταν οι υποστηρικτές της στο ΜΚΣΣΚ δεν είχαν την πλειοψηφία. Πριν από τις εκλογές του 1930 ορισμένα κόμματα της αντιπολίτευσης ενώθηκαν στον συνασπισμό Τσεντρόλεφ (Centrolew), ζητώντας μια βίαιη ανατροπή της κυβέρνησης. Η Σανάτσια αντέδρασε συλλαμβάνοντας περισσότερους από 20 εξέχοντες ηγέτες της αντιπολίτευσης που συμμετείχαν στο Τσεντρόλεφ. Υπό αυτές τις συνθήκες, ο ΜΚΣΣΚ κέρδισε πάνω από το 46% των ψήφων και μια μεγάλη πλειοψηφία και στα δύο σώματα.

Η προσωπολατρία του Γιούζεφ Πιουσούτσκι προήλθε από τη γενική δημοτικότητά του στο έθνος παρά από την προπαγάνδα από πάνω προς τα κάτω. Αυτό είναι αξιοσημείωτο, λαμβάνοντας υπόψη την περιφρόνηση του Πιουσούτσκι για τη δημοκρατία. Η ιδεολογία της Σανάτσια δεν ξεπέρασε ποτέ τις λαϊκιστικές εκκλήσεις για καθαρισμό της πολιτικής και της οικονομίας της χώρας, αφού δεν ασχολήθηκε με την κοινωνία, όπως συνέβη με τα σύγχρονα φασιστικά καθεστώτα. Από το 1929, η ημιεπίσημη εφημερίδα της Σανάτσια, και συνεπώς της πολωνικής κυβέρνησης, ήταν η Gazeta Polska (Πολωνική Εφημερίδα).

Νομοθετική ατζέντα

Η κυβέρνηση Σανάτσια ακύρωσε τα αποτελέσματα των εκλογών του Μαΐου 1930, διαλύοντας το κοινοβούλιο τον Αύγουστο^[4] και με την αυξανόμενη πίεση στην αντιπολίτευση ξεκίνησε μια νέα εκστρατεία, με τις νέες εκλογές να προγραμματίζονται για το Νοέμβριο.^[5] Χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, συνελήφθησαν 20 μέλη^[4] των κομμάτων της αντιπολίτευσης, συμπεριλαμβανομένων των περισσότερων ηγετών της συμμαχίας Τσεντρόλεφ (από τους Σοσιαλιστές, το Πολωνικό Λαϊκό Κόμμα «Πιαστ» και το Πολωνικό Λαϊκό Κόμμα «Απελευθέρωση»)^[6] το Σεπτέμβριο χωρίς ένταλμα, μόνο με εντολή του Πιουσούτσκι και του τότε υπουργού Εσωτερικής Ασφάλειας, Φελίτσιαν Σουάβοϊ Σκουατκόφσκι, κατηγορώντας τους ότι σχεδίαζαν ένα αντικυβερνητικό πραξικόπημα.^[7] Τα μέλη της αντιπολίτευσης (στα οποία περιλαμβανόταν ο πρώην πρωθυπουργός Βιντσέτι Βίτος και ο Βόιτσεχ Κορφάντι) φυλακίστηκαν στο Φρούριο του Μπρεστ, όπου έλαβε χώρα η δίκη τους (έτσι και το δημοφιλές όνομα για τις εκλογές: «εκλογές του Μπρεστ»). Ένας αριθμός λιγότερο γνωστών ακτιβιστών συνελήφθησαν σε όλη τη χώρα.^[4] Αφέθηκαν ελεύθεροι μετά το τέλος των εκλογών τον ίδιο μήνα. Η δίκη της Μπρεστ έληξε τον Ιανουάριο του 1932, με 10 κατηγορούμενους να καταδικάζονται σε ποινές φυλάκισης έως και 3 ετών. Οι εφέσεις του 1933 επιβεβαίωσαν τις ποινές. Ωστόσο, η κυβέρνηση έδωσε στον κατηγορούμενο την επιλογή να μεταναστεύσει: πέντε από αυτούς την δέχτηκαν, ενώ οι άλλοι πέντε αποφάσισαν να εκτίσουν την ποινή φυλάκισης αντ΄ αυτής.^[6]

Τον Απρίλιο του 1935, λίγο πριν από το θάνατο του Πιουσούτσκι, εγκρίθηκε ένα νέο σύνταγμα (το «Σύνταγμα του Απριλίου»), το οποίο υποστήριζε τις κύριες ιδέες της Σανάτσια: ένα ισχυρό συγκεντρωτικό κράτος με προεδρικό σύστημα διακυβέρνησης. Ωστόσο, ο Πιουσούτσκι πέθανε αμέσως μετά και η Σανάτσια αντιμετώπισε ορισμένα σοβαρά εσωτερικά προβλήματα. Τελικά μετατράπηκε σε τρία ξεχωριστά κινήματα:

1. «Συνταγματάρχες» (Pułkownicy, που σχηματίστηκαν γύρω από τον Βαλέρι Σουάβεκ), οι οποίοι επεδίωκαν ένα modus vivendi με την αντιπολίτευση.
2. «Κάστρο» (Zamek, που σχηματίστηκε γύρω από τον Πρόεδρο Ιγκνάτσι Μοστσίτσκι, ο οποίος διέμενε στο Κάστρο της Βαρσοβίας — εξ ου και το όνομα του κινήματος), το οποίο έγινε το κέντρο.
3. «Γενικός Επιθεωρητής των Ενόπλων Δυνάμεων» (GISZ, Generalny Inspektor Sił Zbrojnych, που σχηματίστηκε γύρω από τον Γενικό Επιθεωρητή Έντβαρντ Ριντζ-Σμίγκουι), το οποίο σύντομα έγινε ουσιαστικά αδιάκριτο από το Στρατόπεδο Εθνικής Ενότητας.

Το πρώτο από αυτά τα κινήματα Σανάτσια έχασε σύντομα μεγάλο μέρος της σημασίας του, αλλά τα άλλα δύο συνέχισαν τον ιδεολογικό αγώνα εντός της χώρας μέχρι το ξέσπασμα του πολέμου.

Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος

Κατά την εισβολή του 1939 στην Πολωνία, πολλά μέλη της Σανάτσια πιάστηκαν αιχμάλωτοι πολέμου από τους Γερμανούς, ενώ άλλα απέδρσαν στη Ρουμανία, όπου παρέμειναν μέχρι το τέλος του πολέμου ή μπόρεσαν να πάνε στη Γαλλία ή τη Βρετανία.

Αν και η Γαλλία επέμενε να αποκλείει τους Σανατσιστές από την πολωνική εξόριστη κυβέρνηση, πολλοί παρέμειναν με μεγάλη επιρροή. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, τα μέλη της Σανάτσια δημιούργησαν πολλές αντιστασιακές οργανώσεις, μεταξύ των οποίων το 1942 το Κίνημα Μαχόμενης Πολωνίας (Obóz Polski Walczącej) και τη Συνέδριο Οργανώσεων Ανεξαρτησίας (Konwent Organizacji Niepodległościowych), το οποίο το 1943 έγινε υποχείριο του Πολωνικού Εσωτερικού Στρατού και ενσωματώθηκε στην Ένωση Οργανώσεων Ανεξαρτησίας (Zjednoczenie Organizacji Niepodległościowych).

Μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το κομμουνιστικό καθεστώς που εγκατέστησε η Σοβιετική Ένωση εκτέλεσε ή ανάγκασε πολλούς Σανατσιστές σε μόνιμη εξορία και τους χαρακτήρισε εχθρούς του κράτους.

Δείτε επίσης

• Φυλακή Μπερέζα Καρτούσκα
• Νόμος και Δικαιοσύνη, που ιδρύθηκε το 2001, ένα από τα μεγαλύτερα πολιτικά κόμματα της Πολωνίας, το οποίο συχνά θεωρείται σύγχρονος διάδοχος του κινήματος Σανάτσια
• Intermarium
• Συνταγματάρχες του Πιουσούτσκι
• Πολωνικό Υπόγειο Κράτος
• Προμηθεϊσμός

Παραπομπές

1. The Polish word "sanacja" is defined identically as "ł[aciński]: uzdrowienie" ("L[atin]: healing") in Słownik wyrazów obcych (Dictionary of Foreign Expressions), New York, Polish Book Importing Co., 1918 (8 years before Józef Piłsudski's May 1926 Coup d'État), σελ. 701; and in M. Arcta słownik wyrazów obcych (Michał Arct's Dictionary of Foreign Expressions), Warsaw, Wydawnictwo S. Arcta, 1947, σελ. 313. Słownik wyrazów obcych PWN (PWN Dictionary of Foreign Expressions), Warsaw, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, σελ. 665, defines the expression as follows: "sanacja <łac. sanatio = uzdrowienie> (sanation, from Lat[in] sanatio = healing) 1. w Polsce międzywojennej — obóz Józefa Piłsudskiego, który pod hasłem uzdrowienia stosunków politycznych i życia publicznego dokonał przewrotu wojskowego w maju 1926 r.... (1. in interwar Poland, the camp of Józef Piłsudski, who worked a military coup in May 1926 under the banner of healing politics and public life...) 2. rzad[ko używany]: uzdrowienie, nσελ. stosunków w jakiejś instytucji, w jakimś kraju. (2. rare[ly used]: healing, e.g., of an institution, of a country.)"
2. "Sanacja," Encyklopedia Polski, σελ. 601.
3. Neither the English "sanation" nor the cognate Polish "sanacja"—both derived from the same Latin root, "sanatio"—has much currency in its respective language. The terms' unfamiliarity doubtless accounts for misconceptions about the meaning of the Polish political term. Adam Zamoyski, for example (The Polish Way: A Thousand-Year History of the Poles and Their Culture, σελ. 343), mistranslates it as "sanitation". Other English-language authors, baffled by the Polish term and unfamiliar with its Latin etymology and English cognate, have left it untranslated.
4. Spring Will Be Ours: Poland and the Poles from Occupation to Freedom By Andrzej Paczkowski, page 28.
5. Sketches from a Secret War: A Polish Artist's Mission to Liberate Soviet Ukraine By Timothy Snyder, page 73.
6. Atlas of Eastern Europe in the Twentieth Century By Richard & Benjamin Crampton, σελ. 102–103.
7. Domestic problems and foreign policies of interwar east European states^{[νεκρός σύνδεσμος]} By Anna M. Cienciala.

Πηγές

• Holzer, Jerzy (July 1977). «The Political Right in Poland, 1918-39». Journal of Contemporary History 12 (3): 395–412. doi:10.1177/002200947701200301.
• Seidner, Stanley S. (1975). «The Camp of National Unity: An Experiment in Domestic Consolidation». The Polish Review 20 (2–3): 231–236.
• Άνταμ Ζαμόισκι, The Polish Way: A Thousand-Year History of the Poles and Their Culture, Νέα Υόρκη, Hippocrene Books, 1994, (ISBN 0-7818-0200-8).
• Encyklopedia Polski via Google Books, σελ. 601– (ISBN 8386328606).