Λύττος Ηρακλείου

Η Λύττoς^[2][3] (μέχρι το 1987 Ξιδάς^[4]) είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του Δήμου Μινώα Πεδιάδος στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Κρήτης. Ανήκε στην Επαρχία Πεδιάδος. Η θέση της είναι στη νότια πλευρά του υψώματος όπου βρισκόταν η αρχαία Λύττος,^[3] στα δυτικά κράσπεδα των Λασιθιώτικων βουνών με πανοραμική θέα. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την ελαιοκομία.^[5]

Λύττος
Άποψη του σύγχρονου χωριού
Λύττος Λύττος
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα[1]
Περιφέρεια	Κρήτης
Περιφερειακή Ενότητα	Ηρακλείου
Δήμος	Μινώα Πεδιάδος
Δημοτική Ενότητα	Καστελλίου
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Κρήτη
Νομός	Ηρακλείου
Υψόμετρο	510
Πληθυσμός
Μόνιμος	225
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασία	Ξυδάς, Ξιδάς
www.lyttos.gr
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Στον οικισμό υπάρχει Δημοτικό Σχολείο. Αξιόλογοι είναι οι ναοί του χωριού, όπως ο τρίκλιτος του Αγίου Χαραλάμπους και του Αγίου Τίτου και του οσίου Στυλιανού στην είσοδο του χωριού, στο προαύλιο του οποίου έχουν συγκεντρωθεί κιονόκρανα, επιγραφές και άλλα γλυπτά προερχόμενα από την αρχαία Λύττο. Στον ίδιο χώρο υπάρχει και Κέντρο Νεότητας. Υπάρχουν επίσης πολλά εξωκλήσια όπως ο Άγιος Γεώργιος στα ερείπια της Λύττου και ο Εσταυρωμένος, ο Άγιος Νικόλαος και οι Άγιοι Ανάργυροι (λειτουργεί σήμερα), πιθανότατα του 13ου αιώνα.

Ιστορικά στοιχεία

Το βουλευτήριο της αρχαίας Λύττου

Κατά τη Μινωική εποχή η πόλη Λύκτος, ή Λύττος , η αρχαιότερη ίσως πόλη της Κρήτης, είχε κυρίαρχη παρουσία στην ανατολική Κρήτη, μάλιστα η Λύκτος πήρε μέρος με στρατό στον Τρωικό Πόλεμο.^[3] Όπως φαίνεται από τα στοιχεία των ανασκαφών και πολλές επιγραφές η Λύκτος διακρίθηκε και κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο. Πιο σύγχρονες ανασκαφές στην Ακρόπολη Σμαρίου, με ευρήματα από τη Μεσομινωική εποχή και μετά, επιβεβαιώνουν τον σημαντικό ρόλο της περιοχής από αρχαιοτάτων χρόνων.

Το όνομα Ξιδάς που έλαβε αργότερα οφείλεται στον πρώτο οικιστή του χωριού,^[5] ο οποίος πρέπει να είχε το επάγγελμα του κατασκευαστή ή του πωλητή ξιδιού, όπως μελάς, κρασάς, λαδάς κλπ. Κατά την Ενετοκρατία αναφέρεται στον Καστροφύλακα (K95) το 1583 με 221 κατοίκους και με το όνομα Xidá.

Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1841, στον οικισμό διεξήχθη σκληρή μάχη ανάμεσα στους Έλληνες επαναστάτες και τα οθωμανικά στρατεύματα^[6].

Δείτε επίσης

Κοινότητα Λύττου

Παραπομπές

1. Ανακτήθηκε στις 11  Ιανουαρίου 2019.
2. Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα. 39. Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος. 1996. σελ. 295.
3. Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. 20. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 255.
4. Το ΦΕΚ 126Α - 09/07/1987 όπου αναγράφεται η μετονομασία από Ξιδάς σε Λύττος. https://www.eetaa.gr/metaboles/fek/1987/fek_126a_1987.pdf.
5. «Λύττος ή Ξιδάς | Δήμος Μινώα Πεδιάδας». www.discoverminoapediadas.gr. Ανακτήθηκε στις 19 Ιουλίου 2023.
6. Θεοχάρη Δετοράκη, Ιστορία της Κρήτης, Αθήνα 1986, σελ. 356.

Βιβλιογραφία

• Το Ηράκλειον και ο νομός του. Ηράκλειο: Νομαρχία Ηρακλείου. 1971.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Αρχαία Λύττος ή Λύκτος Αρχειοθετήθηκε 2013-02-11 στο Wayback Machine., ιστορικά στοιχεία για την αρχαία πόλη από την ιστοσελίδα του Δήμου Μινώα Πεδιάδος.
• «Η Λύκτος και τα μνημεία της στα κείμενα των περιηγητών» https://www.archaiologia.gr/blog/publishig/η-λύκτος-και-τα-μνημεία-της-στα-κείμενα/