Κοινωνικό μυθιστόρημα
μυθιστόρημα που παρουσιάζει μια συγκεκριμένη κοινωνική αδυναμία ή ένα σύγχρονο πολιτικό ζήτημα, για να επιστήσει την προσοχή σε αυτό From Wikipedia, the free encyclopedia
μυθιστόρημα που παρουσιάζει μια συγκεκριμένη κοινωνική αδυναμία ή ένα σύγχρονο πολιτικό ζήτημα, για να επιστήσει την προσοχή σε αυτό From Wikipedia, the free encyclopedia
Το κοινωνικό μυθιστόρημα είναι λογοτεχνικό είδος που καταγγέλλει, γενικά μέσω ρεαλιστικής μυθοπλασίας, κοινωνικά προβλήματα και τις επιπτώσεις τους κυρίως στις λαϊκές τάξεις, συχνότερα την εργατική και την αγροτική τάξη.[1]
.jpg)
Μεταξύ των πιο συχνών θεμάτων του είναι οι οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες, οι ταξικές προκαταλήψεις, η φτώχεια και οι συνέπειές της (πείνα, ανεργία, ανθυγιεινή στέγαση), οι συνθήκες εργασίας, η παιδική εργασία, η υγεία (αλκοολισμός, μεταδοτικές ασθένειες, πρόωρη θνησιμότητα, κληρονομικότητα), η κατάσταση των γυναικών, η αυξανόμενη εγκληματικότητα, η βία (οικογενειακή, εγκληματική, πολιτική) και η πολιτική καταστολή.
Αναφέρεται επίσης ως μυθιστόρημα κοινωνικού προβληματισμού ή κοινωνικής διαμαρτυρίας.
Το κοινωνικό μυθιστόρημα αναπτύχθηκε κυρίως κατά τον 19ο αιώνα, εποχή κατά την οποία η βιομηχανική επανάσταση στη Δυτική Ευρώπη ανέτρεψε τις κοινωνικές τάξεις με την αύξηση του πλούτου της αστικής τάξης, τη μετανάστευση στις πόλεις, την εμφάνιση της εργατικής τάξης και την εξέλιξη των ηθών. Αυτά τα μυθιστορήματα απευθύνονταν στη μεσαία τάξη για να δημιουργήσουν συμπάθεια και να προωθήσουν αλλαγές.
Το κοινωνικό μυθιστόρημα έχει τις απαρχές του στον 19ο αιώνα, ως πρόδρομοι θεωρούνται έργα του 18ου αιώνα, όπως η Αμέλια του Χένρυ Φήλντινγκ (1751), Τα πράγματα όπως έχουν ή Οι περιπέτειες του Κάλεμπ Γουίλιαμς (1794) του Ουίλιαμ Γκόντγουιν, Οι περιπέτειες του Χιου Τρέβορ (1794-1797) του Τόμας Χόλκροφτ και Φύση και Τέχνη (1796) της Ελίζαμπεθ Ίντσμπολντ.[2]
Στην Αγγλία, στις δεκαετίες του 1830 και του 1840, το κοινωνικό μυθιστόρημα ήταν από πολλές απόψεις μια αντίδραση στην ταχεία εκβιομηχάνιση και στα κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά προβλήματα που συνδέονταν με αυτήν και ένας τρόπος να σχολιαστούν οι καταχρήσεις της κυβέρνησης και της βιομηχανοποίησης και τα δεινά των φτωχών που δεν ωφελήθηκαν από την οικονομική ευημερία.
Ένα σημαντικό πρώιμο δείγμα του είδους είναι το μυθιστόρημα Σύβιλλα ή Τα δύο έθνη του Μπέντζαμιν Ντισραέλι. Δημοσιεύτηκε το 1845, την ίδια χρονιά με την Κατάσταση της Εργατικής Τάξης στην Αγγλία το 1844 του Φρίντριχ Ένγκελς, και ανιχνεύει τα δεινά της εργατικής τάξης της Αγγλίας. Ο Ντισραέλι ενδιαφέρθηκε για τις φρικτές συνθήκες στις οποίες ζούσε η πλειοψηφία των εργατικών τάξεων της Αγγλίας. Το βιβλίο είχε στόχο να δημιουργήσει αίσθηση οργής για τη δυστυχία που μάστιζε τις εργατικές πόλεις της Αγγλίας. Το ενδιαφέρον του γι' αυτό το θέμα προήλθε από τη στράτευσή του στο κίνημα των Χαρτιστών.[3]
Ένα άλλο πρώιμο κοινωνικό μυθιστόρημα είναι ο Άλτον Λοκ (1849) του Τσαρλς Κίνγκσλυ,[4] έργο που αναφέρεται στην κοινωνική αδικία που υφίσταντο οι εργαζόμενοι στο εμπόριο ενδυμάτων καθώς και οι αγρότες. Δίνει επίσης πληροφορίες για την εκστρατεία των Χαρτιστών στην οποία συμμετείχε ο Κίνγκσλυ κατά τη δεκαετία του 1840.
,_Bleak_House_(1852-3)_plate.png)
Το πρώτο μυθιστόρημα της Ελίζαμπεθ Γκάσκελ, Μαίρη Μπάρτον (1848) πραγματεύεται τη σχέση μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων και η αφήγησή της υιοθετεί την άποψη των φτωχών εργαζομένων περιγράφοντας τη «μιζέρια και τα πάθη που προκαλούνται από την αναζήτηση του πλούτου και τον εγωισμό». Στο Βορράς και Νότος (1854-1855),[5] το δεύτερο κοινωνικό μυθιστόρημά της, επιστρέφει στην κατάσταση των εργατών και στις σχέσεις τους με τους βιομήχανους. Η Σίρλεϊ (1849), το δεύτερο μυθιστόρημα που εκδόθηκε από τη Σαρλότ Μπροντέ μετά την Τζέιν Έιρ, είναι επίσης κοινωνικό μυθιστόρημα. Τοποθετημένο στο Γιόρκσαϊρ μεταξύ 1811 και 1812, κατά τη διάρκεια της βιομηχανικής ύφεσης που προέκυψε από τους Ναπολεόντειους Πολέμους και τον Αγγλοαμερικανικό Πόλεμο του 1812, η δράση διαδραματίζεται με φόντο την εξέγερση των Λουδιτών στην κλωστοϋφαντουργία του Γιορκσάιρ. Στο Μίντλμαρτς, μια μελέτη επαρχιακής ζωής (1871) η Τζορτζ Έλιοτ αναφέρεται στην καταπίεση των γυναικών, τον γάμο, τη θρησκεία, την υποκρισία, τις πολιτικές μεταρρυθμίσεις και την εκπαίδευση. .[6]
Τα κοινωνικά ζητήματα αποτελούν επίσης σημαντικό θέμα στα μυθιστορήματα του Τσαρλς Ντίκενς, ο οποίος υπήρξε σκληρός επικριτής της δυστυχίας και της κοινωνικής διαστρωμάτωσης της βικτωριανής κοινωνίας. Το μυθιστόρημα Όλιβερ Τουίστ (1839), συγκλόνισε τους αναγνώστες με τις εικόνες της φτώχειας και της εγκληματικότητας. Στα Δύσκολα χρόνια (1854), Το παλαιοπωλείο (1841), Ο Ζοφερός Οίκος (1852) και άλλα έργα του απεικονίζονται η φτώχεια και οι ανθυγιεινές συνθήκες διαβίωσης που συνδέονται με αυτήν, η εκμετάλλευση από τοκογλύφους, η διαφθορά, η ανικανότητα του νομικού συστήματος, κ.ά.
Η χρυσή εποχή του κοινωνικού μυθιστορήματος στη Γαλλία είναι ο 19ος αιώνας. Μετά την παρακμή του ρομαντισμού, τα ρεαλιστικά μυθιστορήματα σε επιφυλλίδες που δίνουν έμφαση στα κοινωνικά ζητήματα αγγίζουν το ευρύ κοινό. Μερικοί από τους σημαντικότερους συγγραφείς του αιώνα έγραψαν βιβλία που αναφέρονται ως «κοινωνικά μυθιστορήματα», όπως ο Ονορέ ντε Μπαλζάκ στην Ανθρώπινη κωμωδία του, η Γεωργία Σάνδη με έργα όπως Η λίμνη του διαβόλου (La Mare au Diable, 1846) και Η μικρή Φαντέτ (La petite Fadette, 1849).[7]
Επίσης ο Βικτόρ Ουγκώ με τους Άθλιους (1862), και ο Εμίλ Ζολά με τον μυθιστορηματικό κύκλο Οι Ρουγκόν-Μακάρ με χαρακτηριστικά μυθιστορήματα το Ζερμινάλ (1885) και την Ταβέρνα (1877), που έφερε το κοινωνικό μυθιστόρημα στην πιο επιτυχημένη και ριζοσπαστική έκφρασή του στα έτη 1860 έως 1900.[8]
Από τα μέσα του 20ού αιώνα, το φάσμα των θεμάτων που τίθενται αυξήθηκε, διευρύνοντας τα περιγράμματα του κοινωνικού μυθιστορήματος, που πλέον αναφέρεται κυρίως στην υλική και συναισθηματική ένδεια των μεσαίων και κατώτερων στρωμάτων.[9]
Η γαλλική Ένωση για την Επαγγελματική Κατάρτιση Ενηλίκων (AFPA) δημιούργησε το 2012 ένα «βραβείο κοινωνικού μυθιστορήματος».[10]
.jpg)
Ο Ρώσος συγγραφέας Λέων Τολστόι υπερασπίστηκε τις μεταρρυθμίσεις στη χώρα του, ιδιαίτερα στην εκπαίδευση. Ο Τολστόι δεν θεώρησε το πιο διάσημο έργο του, Πόλεμος και Ειρήνη, μυθιστόρημα (ούτε θεωρούσε μυθιστορήματα πολλά από τα μεγάλα ρωσικά μυθιστορήματα που γράφτηκαν εκείνη την εποχή), αλλά έβλεπε το μυθιστόρημα ως πλαίσιο για την εξέταση κοινωνικών και πολιτικών ζητημάτων στη ζωή του 19ου αιώνα.[11] Ο Ιβάν Τουργκένιεφ καταφέρθηκε κατά των ταξικών διακρίσεων και το χάσμα πλουσίων και φτωχών με έργα όπως Μια φωλιά ευγενών (1857), Πατέρες και γιοι (1863) κλ. Τα λογοτεχνικά έργα του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι εξερευνούν την κατάσταση στην ταραγμένη πολιτική, κοινωνική και πνευματική ατμόσφαιρα της Ρωσίας του 19ου αιώνα με έμφαση στις κοινωνικές ανισότητες και τη φτώχεια: Οι φτωχοί (1846), Ταπεινοί και καταφρονεμένοι (1861) κλ.[12]
Ένα από τα πρώτα κοινωνικά μυθιστορήματα στην Αμερική είναι Η Καλύβα του Μπαρμπα-Θωμά (1852) της Χάριετ Μπίτσερ Στόου με θέμα το ζήτημα της δουλείας στις ΗΠΑ.[2] Ο Χάκλμπερι Φιν του Μαρκ Τουέιν (1884) είναι άλλο ένα αμερικανικό μυθιστόρημα κοινωνικής διαμαρτυρίας.
Τα μυθιστορήματα του Τζον Στάινμπεκ Άνθρωποι και ποντίκια (1937) και το βραβευμένο με Πούλιτζερ Τα Σταφύλια της Οργής (1939) αναφέρονται ανάμεσα στα πιο επιτυχημένα κοινωνικά μυθιστορήματα διαμαρτυρίας του 20ού αιώνα, με παραστατική απεικόνιση της δυστυχίας των φτωχών.
Το έκτο κατά σειράν έργο του Άπτον Σίνκλερ Η Ζούγκλα (1906) αποτέλεσε σταθμό τόσο για τη δική του καταξίωση όσο και για την ιστορία του μυθιστορήματος που ασχολείται με κοινωνικά θέματα. Ήταν εμπνευσμένο από τη δημοσιογραφική του έρευνα για τις συνθήκες εργασίας στη βιομηχανία ζωικών τροφίμων και συνέβαλε στη θέσπιση νομικών διατάξεων για τις προδιαγραφές παραγωγής.[13]
Στην Ελλάδα κυριότεροι εκπρόσωποι του κοινωνικού μυθιστορήματος είναι ο Κωσταντίνος Χατζόπουλος: Φθινόπωρο (1917), ο Γρηγόριος Ξενόπουλος: Πλούσιοι και φτωχοί (1919), Τίμιοι και άτιμοι (1921) κλ, ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης: Η Τιμή και το Χρήμα (1912), Οι σκλάβοι στα δεσμά τους (1922), ο Πέτρος Πικρός: Χαμένα κορμιά (1922), Σα θα γίνουμε άνθρωποι (1924) κλ, ο Κώστας Παρορίτης:Το μεγάλο παιδί (1916), Ο κόκκινος τράγος (1924). Το είδος εμφανίζεται επίσης σε μυθιστορήματα της γενιάς του 30, που ασχολήθηκαν με σοβαρά κοινωνικά θέματα και ανθρώπινα προβλήματα.[14]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
