Ιερός Ναός Ταξιάρχη (Μονοίτσια Νάξου)

Ο Ναός του Ταξιάρχη είναι βυζαντινή εκκλησία, η οποία βρίσκεται κοντά (περίπου 300 μ.) και δυτικά στον μικρό, σχεδόν εγκαταλελειμμένο οικισμό των Μονοικίων Νάξου, γνωστό και ως τα Μονοίτσια (σημερινή ονομασία Ράχη).

Ταξιάρχης στα Μονοίτσια Νάξου
Είδος	εκκλησία
Αρχιτεκτονική	βυζαντινή αρχιτεκτονική
Γεωγραφικές συντεταγμένες
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων
Τοποθεσία	Ράχη Νάξου
Χώρα	Ελλάδα
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Η αψίδα του Ιερού

Η εκκλησία βρίσκεται περίπου 800 μέτρα, βορειότερα του χωριού Χαλκί (αναφερόμενο και ως Χαλκείον ή Τραγαία) της σημερινής Δημοτικής Ενότητας Δρυμαλίας και, παλαιότερα, του πρώην Δήμου Δρυμαλίας, το οποίο υπάγεται σήμερα στον Δήμο Νάξου & Μικρών Κυκλάδων. Βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα της Νάξου, που αναφέρεται από τους κατοίκους της και ως ο Μυστράς του Αιγαίου.^[1]

Ιστορία

Ο ναός του Ταξιάρχη αρχικά ανήκε στον τύπο της τρίκλιτης καμαροσκέπαστης βασιλικής. Η διατηρούμενη αψίδα του σημερινού νοτίου κλίτους είναι η κεντρική αψίδα της τρίκλιτης βασιλικής,^[2] δεδομένου ότι το αρχικό νότιο κλίτος έχει καταστραφεί. Η σημερινή μορφή του ναού οφείλεται σε εκτεταμένες επεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν στο μνημείο μετά το 12ο αιώνα όταν το νότιο κλίτος κατέρρευσε και απομονώθηκε από τον υπόλοιπο ναό με την κατασκευή νέου τοίχου κατά μήκος της νότιας τοξοστοιχίας. Με τον τρόπο αυτό, η τρίκλιτη βασιλική μετατράπηκε σε δίκλιτο ναό. Πάνω σε αυτόν τον τοίχο εδράζεται η νέα καμάρα του κεντρικού κλίτους σε αντικατάσταση της αρχικής ημικατεστραμμένης. Παραστάδες, ανά δύο στην ανατολική και δυτική πλευρά του κεντρικού κλίτους που γεφυρώνονται με ημικυκλικά τόξα (σφενδόνια), ενισχύουν το νέο θόλο και χωρίζουν το κεντρικό κλίτος σε τρία περίπου ίσα μέρη.

Λείψανα από το νότιο και δυτικό τοίχο του κλίτους αποκαλύφθηκαν κατά την ανασκαφική διερεύνηση που πραγματοποιήθηκε. Η έρευνα έδειξε ότι στο στρώμα καταστροφής στο εσωτερικό του νοτίου κλίτους κατασκευάστηκαν τάφοι.^[3] Ταφές δίχως αξιόλογα ευρήματα εντοπίστηκαν στα βόρεια, στα δυτικά και στο εσωτερικό του ναού. Στην τελευταία οικοδομική φάση του ναού, μετά την κατάρρευση της καμάρας του βορείου κλίτους, τοιχίστηκαν πρόχειρα τα τόξα της βόρειας τοξοστοιχίας και ο ναός περιορίστηκε στο κεντρικό κλίτος.

Από τον τοιχογραφικό διάκοσμο του ναού, ιδιαίτερα σημαντική είναι η παράσταση Θεοφάνειας που αποκαλύφθηκε μετά τις εργασίες συντήρησης στο τεταρτοσφαίριο της αψίδας του ιερού και η οποία μαζί με τους μετωπικούς αποστόλους στον ημικύλινδρο της αψίδας ανήκει στην αρχική φάση του μνημείου, που ανάγεται στην πρώτη χιλιετία.^[4] Στο ημικύλινδρο διακρίνεται και δεύτερο στρώμα τοιχογράφησης, ενώ με τη δεύτερη φάση του ναού σχετίζονται οι παραστάσεις που αποκαλύφθηκαν στο μεταγενέστερο νότιο τοίχο του ναού.

Αποκατάσταση του βυζαντινού μνημείου

Οι εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης του βυζαντινού μνημείου πραγματοποιήθηκαν στο χρονικό διάστημα μεταξύ 2013-2015, στο πλαίσιο του υποέργου: «Αποκατάσταση Ι.Ν. Ταξιάρχη Μονοικίων» του έργου: «Στερέωση – συντήρηση βυζαντινών μνημείων Νάξου», τα οποία ήταν ενταγμένα στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Κρήτη και Νήσοι Αιγαίου 2007-2013».^[5] Οι εργασίες ξεκίνησαν μεταξύ του 2013-2014, από την 2η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, υπό τη διεύθυνση της Αικατερίνης Δελλαπόρτα και ολοκληρώθηκαν από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων το 2015, υπό τη διεύθυνση του Δημήτρη Αθανασούλη.^[5]

Επισκέψεις στο χώρο του μνημείου

Ο ναός τα έτη 2017-2018 ήταν ανοιχτός για το κοινό τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, υπό την επίβλεψη εθελοντών του Πολιτιστικού Συλλόγου Τραγαίας^[6] και σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων. Το ίδιο διάστημα ήταν ανοιχτός και ο γειτονικός ναός του Αγίου Γεωργίου Διασορίτη (περίπου 10 λεπτά με τα πόδια απόσταση). Από το 2019 ο ναός είναι ανοιχτός για το κοινό με τη φροντίδα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων. Η πρόσβαση είναι δυνατή με πεζοπορία 300 μ. περίπου από το χωριό Ράχη ή 900 μ. από το Χαλκί.

Παραπομπές

1. Νικόδημος Λιανός, «Ταξιάρχης Μονοίτσια: Θυρανοίξια την Κυριακή 9 Ιουλίου». Νaxos Press, 3 Ιουλίου 2017. Ανάκτηση: 12-07-2017.
2. Ανωμερίτης 2009, σελ. 104.
3. «Εγκαινιάζοντας ένα αποκατεστημένο μνημείο»^{[νεκρός σύνδεσμος]}. Ναξιοτυπία, 11 Ιουλίου 2017. Ανάκτηση: 12-07-2017.
4. Μαστορόπουλος 2005, σελ. 184,194.
5. «Θυρανοίξια του Ιερού Ναού του Ταξιάρχη στα Μονοίτσια Νάξου»^{[νεκρός σύνδεσμος]}. naxostimes.gr, 3 Ιουλίου 2017. Ανάκτηση: 12-07-2017.
6. «Επισκεψιμότητα Αγίου Γεωργίου Διασορίτη και Ταξιάρχη». tragaia.gr. Χαλκί Νάξου: Πολιτιστικός Σύλλογος Τραγαίας. Ανακτήθηκε στις 12 Ιουλίου 2017.

Πηγές

• Ανωμερίτης, Γιώργος (2009). Βυζαντινό πάρκο Τραγαίας Νάξου. Αθήνα: Μίλητος. ISBN 978-960-464-059-1.

• Μαστορόπουλος, Γεώργιος Στυλ. (2005). Νάξος. Το άλλο κάλλος. Αθήνα: Ελληνικές Ομοιογραφικές Εκδόσεις. ISBN 9789608934900.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• «Θυρανοίξια του βυζαντινού ναού Ταξιάρχη στα Μονοίτσια Τραγαίας Νάξου (video + φώτος)»^{[νεκρός σύνδεσμος]}. naxostimes.gr, 12 Ιουλίου 2017. Ανάκτηση: 12-07-2017.

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Ιερός Ναός Ταξιάρχη (Μονοίτσια Νάξου)