Ο Ηλιογάβαλος ή Ελαγάβαλος είναι Συρο-Ρωμαίκή ηλιακή θεότητα.
Ο Ηλιογάβαλος αρχικά λατρευόταν στην Έμεσα της Συρίας. Το όνομα είναι η εκλατινισμένη μορφή του Συριακής λέξης Ilāh hag-Gabal (Ελ Γκαμπάλ), που προέρχεται από το Ilāh, "θεός" και gabal, "βουνό" (πρβλ. αραβικά جبل, jabal), καταλήγοντας έτσι στο "ο Θεός του Βουνού", η εκδοχή της έννοιας της θεότητας της Έμεσας[1]. Η λατρεία της θεότητας εξαπλώθηκε και σε άλλα μέρη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας τον δεύτερο αιώνα. Για παράδειγμα, αφιέρωση βρέθηκε ακόμα και στο Βόρντεν, στη σημερινή Ολλανδία.[2]
Η λατρεία εισήχθη στη Ρώμη από τον Ρωμαίο Αυτοκράτορα Μάρκο Αυρήλιο Αντωνίνο, ο οποίος πριν την αναρρίχησή του στον θρόνο ήταν ο κληρονομικός αρχιερέας στην Έμεσα, γνωστός με το όνομα της θεότητας ως Ηλιογάβαλος[3]. Η Συριακή θεότητα αφομοιώθηκε με τον ρωμαϊκό ηλιακό θεό Sol Invictus ("ο Ανίκητος Ήλιος")[4].
Ένας ναός που ονομαζόταν Ηλιογαβάλειο χτίστηκε στην ανατολική πλευρά του Παλατινού Λόφου, για να στεγάσει την ιερή πέτρα του ναού της Έμεσας, έναν μαύρο κωνικό μετεωρίτη[5]. Ο Ηρωδιανός γράφει για την πέτρα:
Η πέτρα λατρεύεται σαν να έχει σταλεί από τον ουρανό. Πάνω της υπάρχουν κάποια κομμάτια και σημάδια που προεξέχουν, τα οποία οι άνθρωποι πιστεύουν ότι είναι μια εικόνα του ήλιου, επειδή τα βλέπουν έτσι[6]
Ο Ηρωδιανός αναφέρει επίσης ότι ο αυτοκράτορας Ηλιογάβαλος ανάγκασε τους συγκλητικούς να βλέπουν ενώ χόρευε γύρω από τον βωμό της θεότητάς του υπό των ήχο των τυμπάνων και κυμβάλων[5], και κάθε σε κάθε θερινό ηλιοστάσιο εορταζόταν μεγάλη γιορτή, δημοφιλής γιατί μοιραζόταν τρόφιμα[7], κατά τη διάρκεια της οποίας τοποθετούσε την ιερή πέτρα σε ένα άρμα στολισμένο με χρυσό και πετράδια, με το οποίο παρέλαυνε στην πόλη:
Ένα άρμα έξι αλόγων μετέφερε τη θεότητα, τα οποία άλογα ήταν τεράστια και λευκά χωρίς καμία ατέλεια, με ακριβή χρυσή επένδυση και πλούσια στολίδια. Τα ηνία δεν τα κρατούσε κανένας, και κανένας δεν επέβαινε στο άρμα. Το άρμα συνοδευόταν σαν αρματοδρόμος να ήταν ο ίδιος ο θεός. Ο Ηλιογάβαλος έτρεχε ανάποδα μπροστά από το άρμα, βλέποντας τον θεό και κρατώντας τα ηνία. Έκανε όλη τη διαδρομή με αυτόν τον τρόπο, ανάποδα, κοιτώντας το πρόσωπο του θεού[7]
.
Η περιγραφή του Ηρωδιανού υποδηλώνει ότι η προερχόμενη από την Έμεσα λατρεία ήταν εμπνευσμένη από τη Βαβυλωνιακή γιορτή Ακίτου[8].
Ο Αυτοκράτορας επίσης προσπάθησε να ενώσει τη Ρωμαϊκή και τη Συριακή θρησκεία υπό την υπεροχή της θεότητάς του, την οποία έθετε πιο ψηλά ακόμα και από τον Γιούπιτερ[9], και στην οποία σαν γυναίκα τοποθετούσε είτε την Αστάρτη, Μινέρβα ή Ουρανία, ή έναν συνδυασμό αυτών[7]. Τα πιο ιερά κειμήλια της Ρωμαϊκής θρησκείας μεταφέρθηκαν από τα ιερά τους στο Ηλιογαβάλειο, μεταξύ των οποίων "το έμβλημα της Μεγάλης Μητέρας, η φωτιά της Βέστα, το Παλλάδιο, οι ασπίδες των Σάλιων, και όσα οι Ρωμαίοι είχαν ως ιερά". Επίσης λέγεται ότι διακήρυσσε ότι οι Ιουδαίοι, Σαμαρείτες και Χριστιανοί πρέπει να μεταφέρουν τις τελετές τους στους ναούς του, ώστε "να περιλαμβάνει όλα τα μυστήρια από κάθε μορφή λατρείας"[10].
Μετά τη δολοφονία του αυτοκράτορα το 222, τα θρησκευτικά του διατάγματα ανακαλέστηκαν, και η λατρεία του Ηλιογάβαλου επέστρεψε στην Έμεσα[11].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
