Γάλλος Χημικός From Wikipedia, the free encyclopedia
Ο Ζαν-Μαρί Λεν (γαλλικά: Jean-Marie Lehn), γεννήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 1939 στο Ροσχάιμ (Bas-Rhin - Κάτω Ρήνος), είναι Γάλλος χημικός με ειδίκευση στην υπερμοριακή χημεία και είναι ο εμπνευστής πρωτοποριακών εργασιών για την αυτοοργάνωση.
Ο ίδιος και οι Ντόναλντ Τζ. Κράμ[37] και Τσαρλς Τζ. Πέντερσεν[38] βραβεύτηκαν από κοινού με το Νόμπελ Χημείας του 1987 "για την ανάπτυξη και τη χρήση μορίων που ασκούν εξαιρετικά επιλεκτικές αλληλεπιδράσεις λόγω της δομής τους " [39].
Ο Ζαν-Μαρί Λεν σπούδασε στη Σχολή Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου, όπου έλαβε πτυχίο φυσικών επιστημών το 1960. Έπειτα έγινε μαθητευόμενος ερευνητής του CNRS στο εργαστήριο του Γκυ Ουρισόν[40] και στη συνέχεια ερευνητικός συνεργάτης (1962). Το 1963 ανακηρύχθηκε διδάκτωρ θετικών επιστημών από το Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου με διατριβή σχετικά με τον πυρηνικό μαγνητικό συντονισμό των τριτερπενίων[41]. Μετά από μία περίοδο διαμονής στις Ηνωμένες Πολιτείες, έγινε λέκτορας στη Σχολή Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Στρασβούργου το 1966. Εκείνη την εποχή ήταν ήδη ερευνητής.
Διορίστηκε τακτικός καθηγητής το 1970.
Από το 1980 έως το 2010 ήταν καθηγητής στο Κολλέγιο της Γαλλίας στο Παρίσι, καταλαμβάνοντας την έδρα της χημείας των μοριακών αλληλεπιδράσεων.
Το 1968, οι έρευνές του οδήγησαν στην ανάπτυξη μορίων που μοιάζουν με κλουβιά και έχουν μια κοιλότητα μέσα στην οποία μπορεί να εισαχθεί ένα άλλο χημικό είδος κατάλληλου μεγέθους και σχήματος, όπως ένα κλειδί σε μια κλειδαριά.
Έτσι ξεκίνησε το έργο του πάνω στη χημική βάση της "μοριακής αναγνώρισης" (δηλαδή της ιδιότητας ενός μορίου υποδοχέα να αναγνωρίζει και να συγκρατεί ένα υπόστρωμα), η οποία παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στις βιολογικές διεργασίες.
Οι μελέτες αυτές του χάρισαν το βραβείο Νόμπελ Χημείας του 1987, μαζί με τους Ντόναλντ Τζ. Κραμ και Τσαρλς Πέντερσεν[42] , καθώς και μεγάλο αριθμό εθνικών και διεθνών διακρίσεων και βραβείων: το χρυσό μετάλλιο του CNRS το 1981[43] και το μετάλλιο Ντέιβι της Βασιλικής Εταιρείας το 1997.
Το έργο του Ζαν-Μαρί Λεν και της ομάδας του οδήγησε σταδιακά στον ορισμό ενός νέου πεδίου της χημείας, το οποίο πρότεινε να ονομαστεί υπερμοριακή χημεία, επειδή ασχολείται με πολύπλοκες οντότητες που σχηματίζονται από την ένωση δύο ή περισσότερων χημικών ειδών που συνδέονται μεταξύ τους με διαμοριακές δυνάμεις, ενώ η μοριακή χημεία μελετά τις ιδιότητες των δομών που κατασκευάζονται από άτομα που συνδέονται με ομοιοπολικές δυνάμεις.
Από τη μοριακή αναγνώριση, οι έρευνες του διευρύνθηκαν και περιλάμβαναν την κατάλυση και τις υπερμοριακές διεργασίες μεταφοράς. Επεκτάθηκαν επίσης στο σχεδιασμό μοριακών συστατικών ως βάση για μοριακά ηλεκτρονικά και φωτονικά.
Μια άλλη γραμμή ανάπτυξης αφορά το σχεδιασμό "προγραμματισμένων" συστημάτων ικανών να αυτο-οργανώνονται με αυθόρμητη συναρμολόγηση κατάλληλων συστατικών σε καλά καθορισμένες υπερμοριακές αρχιτεκτονικές.
Είναι μέλος της Ακαδημίας Επιστημών, της Ακαδημίας Τεχνολογιών[44] και πολλών άλλων διεθνών ακαδημιών (βλ. παρακάτω).
Τον Σεπτέμβριο του 2006 διορίστηκε μέλος του Ανώτατου Συμβουλίου Επιστήμης και Τεχνολογίας[45].
Συγκεκριμένα, υπέγραψε, μαζί με άλλους νομπελίστες, έκκληση με την οποία ζητούσε να επισκεφθεί αντιπροσωπεία της Επιτροπής του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού ένα παιδί από το Θιβέτ που βρίσκεται σε κατ' οίκον περιορισμό από το 1995 στην Κίνα, τον Γκεντούν Τσόεκι Νίμα, ο οποίος αναγνωρίζεται ως ο ενδέκατος Παντσέν Λάμα από τον δέκατο τέταρτο Δαλάι Λάμα, τον Τενζίν Γκιάτσο. Ο Ζαν-Μαρί Λεν είναι επίσης μέλος της επιτροπής επιστημονικής χορηγίας της Γαλλικής Ένωσης Επιστημονικής Πληροφόρησης (AFIS) και του περιοδικού της Science et pseudo-sciences[46].
Το 2016 υπέγραψε, μαζί με άλλους 106 νομπελίστες, επιστολή υποστήριξης της γεωργίας ακριβείας (OGM), στην οποία η ONG Greenpeace κατηγορείται για έγκλημα κατά της ανθρωπότητας[47].
Από το 2017, είναι χορηγός του βραβείου Prix Forcheurs Ζαν-Μαρί Λεν, ενός επιστημονικού βραβείου που απονέμεται κάθε χρόνο σε ένα ζεύγος νέων ερευνητών για την ενθάρρυνση της επιστημονικής συνεργασίας μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας στους τομείς της χημείας, της ιατρικής και της βιολογίας[48].
Μέγας Αξιωματικός του Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής από τις 18 Απριλίου 2014 [49],[50].
Ιππότης του Τάγματος των Ακαδημαϊκών Φοινίκων από το 1989.
Αξιωματικός του Εθνικού Τάγματος της Αξίας το 1993
Μέγας Αξιωματικός του Εθνικού Τάγματος Αξίας της Ρουμανίας το 2004
2η Τάξη του Τάγματος του Ανατέλλοντος Ηλίου, τιμήθηκε με το Χρυσό και το Ασημένιο Αστέρι[51]Είναι κάτοχος τουλάχιστον 40 Επίτιμων Διδακτορικών Διπλωμάτων[52]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
